در ٢٧ نوامبر ٢٠١٩ یعنی زمانی که تنش‌ها در لیبی شدت گرفت، دو توافقنامه میان رژیم ترکیه و حکومت طرابلس امضا شد. رئیس جمهور ترکیه رجب طیب اردوغان، در این رابطه تصمیم گرفت در ۷ ژانویه ٢٠٢٠ مصوبه‌ای به پارلمان این کشور فرستاده و نیروی نظامی به لیبی اعزام کند.
کشور لیبی که با دارا بودن موقعیت استراتژیک خویش دارای منابع بسیار غنی انرژی می‌باشد، طی روزهای اخیر بین از هر مقطعی مورد توجه نیروهای خارجی قرار گرفته است. پس از توافق مابین آنکارا و طرابلس، طیب اردوغان تصمیم گرفته است روز ۷ ژانویه لایحه اعزام نیروی نظامی به لیبی را به تصویب پارلمان ترکیه برساند. هر کدام از نیروها به شیوه‌ای بر روی لیبی حساب باز کرده‌اند.
در ٢٧ نوامبر ٢٠١٩ یعنی زمانی که تنش‌ها در لیبی شدت گرفت، دو توافقنامه میان رژیم ترکیه و حکومت طرابلس امضا شد. رئیس جمهور ترکیه رجب طیب اردوغان، در این رابطه تصمیم گرفت در ۷ ژانویه ٢٠٢٠ مصوبه‌ای به پارلمان این کشور فرستاده و نیروی نظامی به لیبی اعزام کند. تصمیم به اعزام نیروی نظامی به لیبی توسط اردوغان خود ترکیه را بیشتر از لیبی تحت مورد بحث قرار داده است.
در روزهای اخیر پس از بالا گرفتن جنگ داخلی لیبی، هر کدام از نیروها در تلاش برای اجرای نقشه خود در لیبی هستند. می‌خواهند بخشی از لیبی را جدا کنند. دولت ترکیه نیز وارد قضیه شده و می‌خواهد نیروی نظامی خود را به آنجا بفرستد. دیکتاتور ترکیه در صدد است تا با تصویب مصوبه‌ای در مجلس فرمایشی ترکیه سربازان این کشور را به لیبی بفرستد. ترکیه پس از امضای دو توافقنامه با دولت الوفاق حاکم بر شرق لیبی در ٢٧ نوامبر تصمیم به اعزام نیرو گرفته است. اقدام رژیم ترکیه برای اعزام سربازانش به لیبی با مخالفت گسترده‌ای در منطقه روبرو شده است. طیب اردوغان با وجود نارضایتی بین‌المللی بر تصمیم خود پافشاری می‌کند. بر اساس توافقنامه وزیر امور خارجه‌ی حکومت الوفاق لیبی فتحی باشاگا مشخص کرد که اگر در طرابلس جنگ سنگینتر شود از ترکیه درخواست نیروی نظامی خواهند کرد. بر این اساس بحثهای جدیدی درگرفت. بر اساس آن توافقنامه ترکیه در طرابلس به همراه حکومت الوفاق بر علیه نیروهای ژنرال خلیفه حفتر که مرکز آنها در توبروک است جای می‌گیرد و برای دفاع از حکومت الوفاق نیرو بفرستند.
عبدالله بلیحاق سخنگوی مجلس لیبی گفت:"اگر دولت ترکیه دخالت نظامی در لیبی انجام دهد، باید پاسخ تندی به آنها داده شود و این عمل به استعمارگری نو در لیبی تبدیل میشود."
از سوی دیگر نخست وزیر ایتالیا جوزپه کونته از اردوغان خواست که در خاک لیبی دخالت نظامی نکند چون این عملیات گسترش جنگ منطقه‌ای خواهد بود.
ویژگی لیبی چیست؟
لیبی علاوه بر موقعیت استراتژیک دارای منابع طبیعی سرشار است. لیبی که در شمال آفریقا قرار دارد نام خود را از کلمه یونانی لیبیانس به معنای قوم بربر گرفته است. ساکنین منطقه مصریان اصیل هستند. لیبی از لحاظ جغرافیایی میان مسیر شرق به غرب در کرانه دریای مدیترانه قرار گرفته است، جغرافیای لیبی تاکنون تحت استعمار فنیقی‌ها، کارتاژها، امپراطوری اسکندر بزرگ، رم، بیزانس و در آخر نیز تحت استعمار عثمانیها قرار داشته است. لیبی در سال ۱۹۱۱ توسط ایتالیا اشغال شد. خلق بسیار قدیمی لیبی یک بار دیگر در سال ۱٨۰۰ در دوره عثمانیها دو بار قیام کردند. دو بار هم جنگ بزرگ بربرها روی داد. در جنگهای قرن ۲۰ علیه استعمار ایتالیا به پا خواستند و مقاومت کردند. یکی از پیشاهنگان مقاومت آنها عمر مختار، توسط استعمارگران در سال ۱۹۳۱ اعدام شد. دولت لیبی در سال ۱۹۵۱ توسط سازمان ملل به رسمیت شناخته شد و اعلام استقلال کرد. معمر قذافی در سال ۱۹۶۹ تحت عنوان "جنبش ارتش آزاد" به کودتا دست زد. قذافی تا سال ۲۰۱۱ ، (۴۲ سال) رهبر لیبی بود. در آن مقطع با مداخله و پشتیبانی ناتو کشور از داخل سقوط کرد. پس از سقوط قذافی فروپاشی رژیم آغاز شد. امروز هم میان نیروهای مختلف جنگهای نیابتی در این کشور ادامه دارد.
گروههایی فعال در لیبی
ارتش ملی لیبی وابسته به ژنرال خلیفه حفتر با مرکزیت تبروک. نیروهای حکومت الوفاق ملی وابسته به فایز السراج که مرکز آنها در طرلبلس قرار دارد. نیروهایی که مرکز آنها مصراته است که پس از سقوط قزافی خود به بخش مهمی تبدیل شدند. نیروهایی که مرکز آنها زینتان در نزدیکی مرز تونس و در غرب لیبی است، در سال ۲۰۱۴ پس از انتخابات از لحاظ سیاسی به دوبخش تقسیم شدند. جنگ قدرت میان دو گروه که از سوی نیروهای بین‌المللی پشتیبانی می‌شوند، ادامه دارد. اینها هستند:
مجلس نمایندگان در تابروک که ۷۰ درصد خاک کشور در اختیار آنها قرار دارد. رهبری آن به عهده‌ی ژنرال حفتر است. دولت الوفاق، مرکز آنها در پایتخت لیبی طرابلس قرار دارد. پایتخت نیز توسط سازمان ملل به رسمیت شناخته شده است، دولت الوفاق ۳۰ درصد خاک لیبی را در دست دارد.
وضعیت جنگ در لیبی
پس از سال ۲۰۱۴ در لیبی نیروهای حفتر قدم به قدم کشور را به کنترل خود درآوردند. نیروهای حفتر که ۷۰ درصد کشور را در کنترل دارند، علیه نیروهای السراج پیش میروند. نیروهای حفتر و نیروهای السراج حداقل از ٨ جهت با هم در جنگ هستند.
در منطقه‌ی عین زارا، هالتول فرجان، کسر بین گاشیر، وادی الرابی، المطر القدیم، السوانی، طرابلس و العزیزیه، میان نیروهای حفتر و السراج جنگ ادامه دارد. نیروهای تحت فرماندهی ژنرال حفتر طی روزهای گذشته عملیاتی را در طرابلس آغاز کردند. طی آخرین اخبار منتشر شده نیروهای حفتر مسیر فرودگاه بین المللی طرابلس را به کنترل در آورده اند.
نیروهای سیاسی فعال در لیبی
ژنرال خلیفه حفتر که یکی از فرماندهان ارتش سابق لیبی بود، در سال ۱۹۶۹ در هنگام تشکیل حکومت در کنار قذافی جای گرفته بود. پس از آنکه در چاد نیروهای لیبی سقوط کردند، حفتر دستگیر شد و به آمریکا رفت. حدود ۲۰ سال در آمریکا ماند. ژنرال حفتر در سال ۲۰۱۱ زمانی که ناتو برای از میان برداشتن قذافی مداخله کرد، دوباره به لیبی بازگشت. حفتر اعلام کرد برای آنکه کشور را دوباره از نو بسازد و همچنین برای مقابله با گروههای مسلح و تروریستها می‌جنگد. نخست وزیر فیاض السراج که فاقد سخنگوی رسمی در مناطق تحت کنترل خود است در طرابلس ریاست دولت وفاق ملی را به عهده دارد. السراج که دولت ترکیه به شدت از او حمایت می‌کند، از طرف خلق منطقه به عنوان کسی که نیروهای بین المللی گماشته شده شناخته میشود. شایان ذکر است که نیروهای بین‌المللی هم برای دامن زدن به بحران در شمال آفریقا از گروههای بنیادگرا و جهادی نزدیک به القاعده و اخوان المسلمین برعلیه نیروهای بومی منطقه پشتیبانی می‌کنند.
چه کسی از چه کسی حمایت می‌کند؟
مصر، اتحادیه‌ی عرب، عربستان سعودی، فرانسه و روسیه از نیروهای حفتر پشتیبانی می‌کنند. السراج که سازمان ملل او را به عنوان حکومت مشروع می‌شناسد نیز مورد حمایت قطر، ترکیه، آمریکا، ایتالیا و برخی کشورهای دیگر است. وضعیت لیبی، در وضعیت تقابل در خاک سوریه مشخص میشود و تغییر می‌کند. در لیبی ترکیه و روسیه در مقابل هم جای گرفته‌اند و از طرف دیگر ترکیه و آمریکا در یک طرف قرار دارند. در سوریه نیز فرانسه که با آمریکا در یک طرف قرار دارند، اما در لیبی مقابل هم جای گرفته‌اند. تقابل در لیبی به مانند سوریه بزرگ و گسترده نیست. همچنین نیروهایی که از دولت الوفاق حمایت می‌کنند، تحت حمایت سازمان ملل هم هستند و در مقابل حفتر قرار دارند. بر اساس پیشرفتهای در لیبی، اگر فردا آمریکا از حفتر پشتیبانی کند کسی تعجب نمی‌کند. متفقین آمریکایی منطقه مصر، امارات و عربستان سعودی که از حفتر حمایت می‌کنند، این احتمال را قوی‌تر می‌کند. نیروهای امپریالیست و وابستگان منطقه‌ای آنها با مداخله‌ای که ناتو نیز از آن حمایت می‌کند، زمینه فروپاشی رژیم قذافی را هموار کردند و کشور را وارد کابوسی وحشتناک کردند. این نیروها اکنون در این کشور در تلاشند تا کشور را تحت سلطه خود قرار دهند.
چرا لیبی؟
لیبی از لحاظ تاریخی یکی از آن کشورهایی است که در مسئله‌ی موازنه‌ی سیاسی در میان کشورهای شمال آفریقا نقش موثری دارد. این کشور چهارمین کشور پهناور آفریقاست. در آنجا چون لیبی با دریای سفید هم مرز است، از لحاظ ذخایر نفتی غنی می‌باشد و به کشورهای اروپایی هم نزدیک می‌باشد، به همین دلیل نیروهای بین‌المللی آنجا را به صفحه‌ی شطرنج تبدیل کرده‌اند.
دلایلی که لیبی را به چنین سرنوشتی رسانده‌اند عبارتند از:
منابع انرژی: درلیبی و الجزایر در سطحی وسیع و بسیار زیاد ذخایر نفتی و گاز طبیعی وجود دارد. به همین دلیل در منطقه‌ی شمال آفریقا، این دو کشور از دیر باز هدف کشورهای غربی قرار گرفته و در صدد کنترل آنها هستند.
به همین دلیل نیروهایی که می‌خواهند در شمال آفریقا دست بالا را داشته باشند، دست به مداخله در آنجا میزنند.
ترکیب نژادی و دینی: در منطقه ترکیب دینی و نژادی از سودان آغاز میشود. از تونس و لیبی می‌گذرند و خود را به مراکش میرسانند.
نفت: در لیبی ذخایر گرانبهای نفت وجود دارد و همین امر به بهانه‌ای مهم برای مداخله‌ی خارجی تبدیل شده است.
کارگران آفریقایی: سالانه یک میلیون مصری و یک میلیون تونسی، گروه بزرگی از کارگران از چاد و سودان به لیبی می‌آیند.
منبع اصلی گاز طبیعی که به ایتالیا می‌رود: در لیبی یکی از منابع طبیعی مهم انرژی، گاز طبیعی است. یک خط لوله‌ی مهم گاز طبیعی به ایتالیا می‌رود، از آنجا آغاز میشود.
راه پناهجویان: در میان کشورهای شمال آفریقا، کشور بسیار نزدیک به اروپا لیبی می‌باشد.
در غرب شبه جزیره عرب، در شرق مصر و سودان است، در غرب تونس، الجزایر، مراکش و موریتانی قرار دارد. لیبی در میان شرق و غرب مانند پلی عمل می‌کند.
سیاست مداخله و فروپاشی برای مردم لیبی چه نتیجه‌ای خواهد داشت؟
از سال ۲۰۱۱ تاکنون از کشوری که جمعیت آن ۶ میلیون نفر بود، حدود ۵۰۰ هزار تن پناهنده شدند. منبع بسیار مهم این کشور یعنی استخراج نفت نیز از ۱.۶ میلیون بشکه به ۴۰۰ هزار بشکه کاهش یافته است. سرانه‌ی درآمد ملی نیز از ۱۲.۱۲۰ دلار به ۵.۱۹۳ دلار کاهش یافت. امروز در کشور ۲.۵ میلیون نفر نیاز به رسیدگی پزشکی دارند. ۴۰۰ هزار نفر نیز به جیره غذایی نیاز دارند. پس از سقوط قذافی کابوس و بحران آغاز شد. صدها گروه مسلح اعلام موجودیت کردند. هزاران تن کشته شدند. به دلیل جنگ هزاران تن که می‌خواستند به اروپا بروند در دریای سفید غرق شدند. در لیبی حدود ٨ سال است شرایط بحرانی حاکم است. در نتیجه‌ی این بحرانهای وحشتاک مرگ، غارت، ویرانی و گرسنگی ایجاد شده است.
