نقش ناتو در مبارزه با جنبش آزادیخواهی خلق کورد | یادداشت [بخش اول]

... در دهه ۱۹۸۰-۱۹۹۰ سازمان ترکیه‌ای گلادیو به نام ارگنکون هدف خود را بر مبارزه با جنبش آزادیخواهی کورد در باکور کوردستان متمرکز نمود. قتل سرمایه‌داران کورد، حامیان مسئله کورد، روشنفکران و دگراندیشان کورد از اهداف اصلی این سازمان بود ...

   سازمان اتلانتیک شمالی (ناتو) از جمله مهمترین سازمانهای برجای مانده از زمان جنگ سرد است که به عنوان واکنشی در مقابل بحرانهای یونان (۱۹۴۶)، بحران ترکیه (۱۹۴۶)، تشکیل کمینفرم (۱۹۴۷)، بحران چکسلواکی (۱۹۴۸) و طرح مارشال (۱۹۴۷) این سازمان در ۴ آوریل ۱۹۴۹ بین ۱۰ کشور اروپایی، کانادا و ایالات متحده امریکا در واشنگتن به منظور مقابله در گسترش کمونیسم و پیشروی شوروی در اروپای غربی تاسیس شد. با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و گسترش ناتو به شرق، کشورهای پیشین بلوک شرق نیز به این سازمان پیوسته و ۷ کشور از حوزه بالتیک و اروپای شرقی، کشورهای استونی، لتونی، اسلوونی، بلغارستان، رومانی، اسلواکی -- برای آغاز مذاکرات مربوط به عضویت در ناتو دعوت شدند. قلب پیمان ناتو مادۀ ۵ آن است که در آن کشورهای امضاکننده توافق نمودهاند حمله نظامی علیه یک یا چند کشور عضو در اروپا یا آمریکای شمالی را به عنوان حمله به تمامی کشورهای عضو تلقی کنند و به مقابله آن برخیزند. در زمان جنگ سرد، ترکیه نیز به عنوان کشور همسایه اتحاد جماهیر شوروی در کانون توجهات آمریکا قرار گرفته و قدرتگیری جنبشهای چپ گرا در این کشور باعث شد تا ترکیه از ۱۸ فوریه ۱۹۵۲ در این سازمان پذیرفته شود.
   به دلیل تقسیم کوردستان بین چهار کشور و پراکندگی کوردها در بین دولتهای خاورمیانه، کوردستان از دیرباز در درون بازیهای نظام بین‌الملل قرار گرفته است. این بازیها تا اواخر سده گذشته مانع از ایفای نقش بازیگری کوردها در نظام بین‌الملل شده است. اما با ظهور و قدرت گیری جنبش آزادیخواهانه خلق کورد به رهبری حزب کارگران کوردستان، سقوط صدام حسین و ایجاد یک موقعیت سیاسی برای کوردها در باشور (جنوب) کوردستان، این سازمان توانست با گسترش قدرت و سازماندهی بی نظیر خود در هر چهار بخش کوردستان، اروپا و کشورهای سابق اتحاد جماهیر شوروی به یکی از بازیگران غیر رسمی در حوزه بین‌الملل تبدیل شده و با تمرکز بر خاورمیانه، به عنوان یکی از گروههای پر قدرت-غیر رسمی که منتقد وضعیت موجود است، نظم کنونی را به چالش کشیده و خود به بازیگری سیاسی در سطح خاورمیانه تبدیل شود. اما این خصیصه منحصر بفرد جنبش آزادیخواهی خلق کورد از زمان پیدایش آن باعث شده بود که با مخالفت سازمان ناتو مواجه شود. در این گزارش تحلیلی سعی می‌شود در دو بخش به نقش سازمان ناتو در مخالفت و ضربه زدن به جنبش آزادیخواهی خلق کورد و ترور آزادیخواهان خلق کورد پرداخته شود.

   رهبر آپو در کتاب مانیفست تمدن دمکراتیک اظهار می‌دارد که  بدون مشاهده خط مشی ناتوـ گلادیویی موجود در پس زمینه تمامی ماجراهای سیاسی و اجتماعی مهم از هنگام ورود ترکیه به ناتو تا سال ۱۹۹۰  نمی‌توان به طور صحیح هیچگونه رویداد، درگیری و سوءقصد مهمی را واشکافی و درک نمود. این اظهار نظر متکی به شواهد تاریخی دقیقی در متن جامعه و سیاست در ترکیه است. سالهای ۱۹۶۰  مهمترین مقطع تاریخ ترکیه است که نقش ناتو و آمریکا را در صحنه سیاستگذاریهای ترکیه در رابطه با خلق کورد و جنبش چپگرای این کشور تعیین می‌کند. کودتای سال ۱۹۶۰ با هدف حفظ دولت سکولار ترکیه از تهدید چپ گرایان و اسلامگرایان صورت گرفت. گراهام فولر براین باور است که از آنجا که در این برهه جنبش قدرتمند چپگرایی در ترکیه وجود داشت و ترکها چپگرایی را تهدیدی بزرگتر از اسلام می‌دیدند آمریکا ناگزیر شد که سیاستهای متناقضی را در ترکیه در پیش گیرد. از یکطرف آمریکا مجبور بود به مسئله دمکراسی توجه کند و از سوی دیگر مجبور بود که به تضعیف جریان چپگرایی بپردازد. از همین دوره است که اسلام از سوی آمریکا و ناتو به عنوان ابزاری در مقابله با هرگونه حرکت خلقی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

   از این دوره است که ناسیونالیسم ترک با استفاده از این تناقض سیاستهای آمریکا و ناتو رویکرد جدیدی را اتخاذ می‌کند که صراحتا از سوی ناتو نیز مورد پذیرش قرار میگیرد.  ناسیونالیستهای ترک از این مقطع زمانی است که با حمایت ناتو و صرفا در مقابل تهدید چپگرایی، اسلام سنی را با ناسیونالیسم ترک پیوند می‌زنند. روشنفکران ترک در این مقطع نقش مهم و بسزایی را در این روند ایفا کردند. از متن این دگرگونی در ناسیونالیسم ترک که با حمایت ناتو و امریکا شکل گرفت، احزاب اسلامگرایی مانند رفاه و متعاقبا حزب عدالت و توسعه و سازمانهایی مانند ارگنگون تشکیل شدند.

   رهبر آپو نیز با تایید این رویکرد آمریکا براین باور است که سنتز ترک- اسلام که با کودتای نظامی ۱۲ سپتامبر در جمهوری ترکیه  به صورت ایدئولوژی رسمی درآورده شد، در اصل یک اقدام ابداعی ایالات متحده آمریکا و انگلستان بود. در آن دوران، انقلاب ایران و اشغال افغانستان توسط اتحاد جماهیر شوروی ۱۹۸۰- ۱۹۷۹نظام هژمونیکی را که عموما ایالات متحده آمریکا و انگلستان در آن نقش داشتند ناچار کرد تا در مقابل این رویدادها از طریق جمهوری ترکیه تدابیری را اتخاذ نماید. نتیجه این اقدام این بود که رژیم ترکیه مبارزات انقلابی ترکیه را به صورت بیرحمانه سرکوب نمود و اقدامات نسل کشانه را در کوردستان ژرفا بخشید و ترکیه نیز در این میان به ژاندارم قابل اعتماد خاورمیانه مبدل گشت.

    در آن زمان علیرغم آنکه انقلاب ایران الهام بخش اسلامگرایان ترکیه نیز شده بود اما ارتش چپگرایان را مانعی عمده برای خود می‌دید. با حمایت آمریکا و ناتو در دوره سالهای ۱۹۸۰ اسلامگرایان کم کم وارد عرصه سیاسی شده بودند. اما مقطع سرنوشت‌ساز کودتای سپتامبر سال ۱۹۸۰ چرخشی را در سیاستهای ناتو در رابطه با جنبش آزادیخواهی خلق کورد و جنبش چپگرای ترکیه نشان می‌دهد. گراهام فولر مامور ارشد سیا در خاورمیانه در این رابطه اظهار داشته است که در آن زمان پروژه کمربند سبز( اشاره به اسلامگرایان) از سوی آمریکا و ناتو برای ممانعت از گسترش چپها مورد پذیرش قرار می‌گیرد. فولر می‌افزاید که در آن زمان درک شده بود که اسلام در مقابل کمونیسم می‌تواند بسیار موفق عمل نماید. ترکیه نیز به این دلیل در این پروژه جا گرفته بود که چپ در این کشور بسیار قدرتمند بود. اولکوجوهای ترک یا ناسیونالیستهای افراطی ترک نیز در این پروژه جا گرفتند. زیرا آنها نیز با دولت ترکیه علیه کوردها و چپگرایان جنگیده بودند. از این مقطع است که می‌توان ریشه‌های تکوین و پیدایش دولت عمیق ترکیه و تداوم دشمنی با کوردها را نیز درک کرد. زیرا این سازمان مخفیانه که سیاستهای اصلی دولت ترکیه را در قبال خلق کورد پیش می‌برد، بخشی از سازمان گلادیو و بخشی از ناتو قلمداد می‌شود.

گلادیو و دولت عمیق ترکیه و نقش آن در نابودی خلق کورد

   با شروع مبارزه خلق کورد در شمال کوردستان ناتو از طریق سازمان گلادیو و سازمان وابسته آن در ترکیه تحت عنوان ارگنکون اقدامات بسیار خشنی را علیه مبارزه خلق کورد آغاز کردند. رهبر آپو در بخشهای مختلفی از کتاب مانیفست تمدن دمکراتیک با برقراری پیوندی بین ناتو، گلادیو و دولت عمیق،  نقش ناتو را در مبارزه با حرکت آزادیخواهانه خلق کورد را ترسیم کرده است. رهبر آپو براین باور است که رژیم ترکیه طی سی سال گذشته و [هم اکنون] نیز از طریق گلادیوی ناتو انتظار موفقیت برنامه پاکسازی و نابودی خلق کورد را کشیده است و برای آن سرمایه‌گذاری هنگفت و عظیمی انجام داده است. در ترکیه و کوردستان نیز نقش پیشاهنگی برعهده آنها گذاشته شده است.

    همزمان با ورود ترکیه به ناتو در سال ۱۹۵۰ و سازمانی تحت عنوان هیأت تدقیق بسیج همگانی در ترکیه تاسیس شد که  شاخه ترکیه‌ای گلادیو بود. رهبر آپو بر این باور است که گلادیوی ترک نیرویی بود که تمامی نیروهای مخالف و قدرت سیاسی را کنترل می‌نمود. او در کتاب مانیفست تمدن دمکراتیک می‌نویسد که اولین اقدامات این سازمان در مواجهه با کمونیستها در سال ۱۹۵۱ آغاز شد.  هر چند نقش گلادیوی ترک بعد از کودتای نظامی ۱۹۸۰ در صحنه سیاستهای ترکیه افزایش می‌یابد اما اوجالان این نقش را به کودتای ۹ سال پیش از آن نیز نسبت داده و براین باور است که پاکسازی جنبشهای انقلابی و دموکراتیک همزمان با کودتای نظامی ۱۲ مارس ۱۹۷۱ از طریق سازمان گلادیویی انجام گرفت که توانمندانه بر نظام مسلط و حاکم شده بود. تمامی سوءقصدها و قتل‌عامهایی که علیه انقلابیون، روشنفکران و خلق صورت گرفتند و به ویژه قتل‌عامهای میدان تقسیم و شهر مرعش و سوءقصد به جان بولَنت اجویت در چارچوب اصل ۵ ناتو از سوی ارتش گلادیوی ناتو تحقق یافته‌اند. اما به نظر رهبر خلق کورد نیز کودتای نظامی ۱۲ سپتامبر یکی از مهمترین عملیاتهای گلادیوی ناتو است، زیرا تا این دوران، گلادیوی ناتو و گلادیوی ترک به صورت مختلط، هم مستقل از سایر نیروهای امنیتی بودند و هم در سطحی مافوق آنها ایفای نقش می‌نمودند. از همین برهه است که این بازوی ناتو در ترکیه تمامی اهداف خود را بر مبنای از میان برداشتن حرکت آزادیخواهی خلق کورد متمرکز کرده است.

    دولت عمیق در ترکیه به شبکه پیچیده‌ای از اعضای بلند رتبه ارتش، سرمایه‌داران، قاضیهای دادگاه، ناسیونالیستهای افراطی و باندهای مافیایی در این کشور اشاره دارد که سیاتهای کلی دولت ترکیه را در رابطه با مسائل امنیتی و سیاسی، انتصابات حکومتی تعیین می‌کند. این گروه  در اصل برآمده از سازمان گلادیوی ناتو است که ناتو در بعضی از کشورهای عضو خود برای پیشگیری از شوروی و توسعه کمونیسم ایجاد کرده بود. رهبر آپو براین باور است که با تاسیس ناتو، ارتشی سری به نام  گلادیو نیز در برابر نفوذ کمونیسم تأسیس شد. تعداد بسیار اندکی متوجه این امر گردیدند. ارتش سری مزبور بیشتر از همه در ایتالیا، یونان، ترکیه و آلمان علیه انقلابیون وارد عمل شد. شاخه‌ای از این سازمان در ترکیه نیز در اداره نیروهای ضد گریلا یا جنگ ویژه به کار مشغول بود. رهبر آپو براین باور است که در سال ۱۹۸۵ گلادیوی ناتو به مرکزیت آلمان را وارد عمل کردند. وی تاکید می‌کند که نباید فراموش کرد که آلمان به دلیل آنکه مرکز ارتش گلادیو بود، اولین دولتی بود که در سال ۱۹۸۵ حزب کارگران کوردستان را «تروریست» اعلام نمود. همزمان با خروج روسیه شوروی از حالت تهدید و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، در سایر کشورهای عضو ناتو به غیر از ترکیه، گلادیو اهمیت خویش را از دست داد. در دهه ۱۹۸۰-۱۹۹۰ سازمان ترکیه‌ای گلادیو به نام ارگنکون هدف خود را بر مبارزه با جنبش آزادیخواهی کورد در باکور کوردستان متمرکز نمود. قتل سرمایه‌داران کورد، حامیان مسئله کورد، روشنفکران و دگراندیشان کورد از اهداف اصلی این سازمان بود.