بدیهی است که حکومت مرکزی بغداد و هولیر تلاش می‌کنند به مناطق ایزدی‌نشین، همان مناطق که با حمله داعش از آن فرار کرده بودند، بازگردند. آشکار است که بعد از توافق اخیر در رابطه با شنگال، با همکاری ترکیه، نقشه مشترکی برای این اقدام وجود دارد.
شنگال نزدیک به ۸۰ کیلومتر از شهر موصل فاصله دارد و از توابع استان نینوا به شمار می‌رود. پارت دمکرات کوردستان و حکومت عراق در رابطه با اداره این منطقه اختلاف دارند. به دلیل موقعیت استراتژیک، هر یک از طرفین تلاش دارند این منطقه را برخلاف خواست و اراده ساکنان این منطقه تحت کنترل خود درآورد.
هزیمت ارتش عراق و پیشمرگه‌های پارت دمکرات کردستان
ایزدیان هنوز نیز داستانهای خود را از قتل، بریدن سر و ربودن کودکان و زنانشان بازگو می‌کنند. قتلعام تبهکاران داعش در سوم اگوست سال ۲۰۱۴ همچنان در خاطره ایزدیان باقی است. در این حمله ارتش عراق و نیروهای پیشمرگه پارت دمکرات کوردستان که وظیفه حفاظت از شنگال را برعهده داشتند فرار را بر قرار ترجیح دادند.
اکنون نیز علیرغم گذشت ۶ سال از این قتلعام که سازمان ملل متحد آن را به عنوان کشتار جمعی معرفی کرده است، حکومت بغداد و هولیر همچنان اعتراف به وقوع این کشتار جمعی را نپذیرفته‌اند. نیروهای هر دو طرف در مقابل حملات داعش فرار کرده و ایزدیان غیرنظامی را بدون دفاع در مقابل نیروهای داعش رها کردند. اما از طرف دیگر هر دو حکومت عراق و هولیر تلاش می‌کنند شنگال را بین خود تقسیم کنند. و در این میان نقش پنهان دولت ترک و نقشه‌های آن را مبنی بر هدف قرار دادن ایزدیان نباید از یاد برد.
اهمیت شنگال
شنگال از اهمیتی استراتژیک برخوردار است، بر مرزهای عراق با سوریه تسلط دارد، نزدیک به مرز ترکیه است و در مسیر خط استراتژیک ایران به سوریه قرار دارد. به همین دلیل طرف‌های منطقه‌ای با دوختن چشم طمع به این منطقه تلاش می‌کنند این منطقه را تحت کنترل خود قرار دهند.
طبق گزارش‌ها و تحقیقات انجام شده، منطقه شنگال از منابع غنی زیرزمینی مانند آهن، سنگهای تزئینی، مرمر و ماده خام سیمان برخوردار است. طبق گزارش‌های منتشر شده، از ذخایر عظیم نفت، گاز و قیر طبیعی نیز برخوردار است، در مناطق مرزی نیز چاه‌های آماده بهره‌برداری نفت نیز قرار دارند. تحقیقات فراوانی نیز بر این نکته تاکید داشته‌اند که بزرگترین و طولانی‌ترین کانالهای آب در کوههای شنگال حضور دارند. این جغرافیای غنی می‌تواند برای تامین آب دولت عراق بسنده باشد.
اهداف حکومت عراق و پارت دمکرات کوردستان در شنگال
حکومت عراق تلاش می‌کند تمامی شهرهای کوردستان را تحت کنترل خود قرار دهد؛ اما در مرحله کنونی دولت مرکزی تلاش دارد تمامی مناطق کوردستان را که نیروهای کورد در سال ۲۰۱۴ به زمینه کوردستان بازگرداندند تحت کنترل مجدد خود قرار دهد. پارت دمکرات کوردستان بعد از شکست رفراندوم استقلال کوردستان این را مناطق بدون هیچگونه مقاومتی به حشد الشعبی واگذار کرد. از طرف دیگر، اکنون پارت دمکرات کوردستان عراق نیز تلاش دارد مناطق کوردستان بدون استثنا تحت سیادت خود قرار داده و اجازه نمی‌دهد که هیچ نقطه‌ای از کوردستان خارج از هژمونی این حزب قرار داشته باشد. در همین راستا است که پارت دمکرات کوردستان پروژه خودمدیریتی اعلام شده از سوی ایزدیان را به عنوان تهدیدی برای خود قلمداد می‌کند، به همین دلیل نیز تلاش می‌کند تا از طریق تمامی کانالهای ممکن، شنگال را در بعد امنیتی کنترل نموده و تمامی فعالان و مخالفان حضور خود را از میان بردارد.
از طرف دیگر، پارت دمکرات کوردستان تلاش می‌کند منویات دولت ترک را در منطقه عملی نموده و بر اساس منافع این کشور عمل نماید. این اقدام پارت دمکرات را می‌توان در ایجاد پایگاههای نظامی، قطع ارتباط شنگال با روژآوا در سپتامبر گذشته مشاهده کرد. خصوصا که بعد از دیدار نچیروان بارزانی از ترکیه و ملاقات وی اردوغان این رویکرد خانواده بارزانی به شنگال وجهی عملی یافت. بعد از این ملاقات وزیر امور خارجه ترکیه اعلام نمود که در رابطه با جنگ علیه حزب کارگران کوردستان با نچیروان بارزانی به تفاهم دست یافته است. اما در بیانیه منتشر شده از سوی دفتر نچیروان بارزانی اعلام شد که در این دیدار صرفا به وضعیت اقتصادی و تهدیدهای کووید-۱۹ پرداخته شده است.
اهداف دولت ترک در شنگال
دخالتهای دولت ترک در جنوب کوردستان بعد از دخالت آمریکا در عراق در سال ۲۰۰۳ وارد مرحله جدیدی شد. دولت ترک با استفاده از تمامی امکانات خود تلاش می‌کند که از پیشرفت‌های کورد در منطقه ممانعت به عمل آورد. از طرف دیگر تلاش می‌کند کرکوک، موصل، سلیمانی و هولیر را نیز تحت کنترل و نظارت خود قرار دهد. زیرا این مناطق را همچنان به عنوان بخشی از امپراتوری عثمانی می‌بیند که لازم است در چارچوب میثاق ملی به این کشور بازگردانده شود. با آغاز بهار عربی، گروههای مسلح مختلفی در منطقه ظهور کردند. اما داعش به عنوان وحشی‌ترین گروه از سوی دولت ترکیه مورد حمایت قرار گرفته و این اقدامی تصادفی نبود. زیرا داعش توانست موصل و بخشهای مهمی از استان نینوا را به کنترل خود در آورد، بعد از ان متوجه جنوب کوردستان شد و در محوری دیگر به دیرالزور، رقا و حلب حمله نمود. تداوم حملات داعش از این دو محورد را صرفا می‌توان در راستای تلاش ترکیه برای انضمام این بخش‌ها به ترکیه مورد ملاحظه قرار داد.
بعد از انکه ارتش عراق در مقابل داعش به پیروزی دست یافت و متقابلا داعش نیز در شمال-شرق سوریه با شکست مواجه شد، دولت ترک بار دیگر به منظور بقای هژمونی خود در منطقه بعشیقه، در شمال موصل پایگاه نظامی بزرگی را با کمک پارت دمکرات کوردستان ایجاد کرد. علیرغم ادعاهای دولت ترک که این پایگاه برای مبارزه با داعش ایجاد شده است، سپاهیان ترک حتی یک گلوله نیز به سوی نیروهای داعش شلیک نکردند و یک گلوله نیز به سوی نیروهای ترک شلیک نشده است. اما آنچه که اهمیت دارد حضور نیروهای دولت ترک در این منطقه شده و احداث پایگاه نظامی با همکاری و پذیرش پارت دمکرات کوردستان بوده است. پارت دمکرات کوردستان نیز با ایجاد نزدیک به ۲۰ پایگاه نظامی و اطلاعاتی خود در دهوک و هولیر با اقدامات ترکیه همراهی می‌نماید.
از طرف دیگر دولت ترک پروژه خودمدیریتی در حال اجرا در شنگال را به عنوان تهدیدی برای خود ملاحظه کرده و در مقابله با آن در حال عملی کردن پروژه‌های خود برآمده است. پروژه خودمدیریتی که می‌تواند برای اختلافات موجود در منطقه کرکوک نیز مورد استفاده قرار گیرد ترکیه را دچار تنگنا نموده است. به همین دلیل ترکیه نیز در راستای اقدامات خود به توپ‌باران منطقه دست زده و فرماندهان ایزدی را به بهانه عضویت در حزب کارگران کوردستان- که بیش از یک سال است از این منطقه عقب‌نشینی کرده‌اند- مورد حمله قرار می‌دهد.
به همین دلیل ست که دولت ترک تلاش می‌کند این منطقه را تحت کنترل خود قرار داده یا حداقل پروژه خودمدیریتی شنگال را از میان بردارد. از این رو از پارت دمکرات کوردستان استفاده می‌کند تا همگام با دولت مرکزی عراق کنترل شنگال را مورد مذاکرده قرار دهد. هدف نیز بدیهی است که بازسازی منطقه و ارائه کمک‌های انسانی به ساکنان این منطقه نیست.
توافق پرده از نیات مخفی بر می‌دارد
دولت ترک، حکومت عراق و پارت دمکرات کوردستان بر دست‌یابی به یک هدف توافق کرده‌اند، و آن نیز از میان برداشتن هر نوع خودمدیریتی دمکراتیک در منطقه است. این امر بعد از توافق اخیر بین حکومت بغداد و حکومت هولیر کاملا آشکار شده است. طبق مفاد این توافق، حکومت بغداد و هولیر بدون در نظر گرفتن خواست ساکنان این منطقه به توافق دست یافته و فرماندار این منطقه را تعیین کرده‌اند. در ابعاد امنیتی، هر دو طرف توافق کرده‌اند که منطقه از سوی نیروهای امنیتی مشترک این دو اداره و محافظت شود. طرفهایی که در زمان قتلعام ایزدیان از سوی داعش از این منطقه فرار کردند، به جای تحت پیگیرد قرار گرفتن، هم اکنون مسئول برقراری امنیت در شنگال شده‌اند.
یکی دیگر از بندهای توافق مشارکت طرف ترکی در مذاکرات بین عراق و حکومت هولیر را تایید می‌کند. مفاد این بند بدین قرار است: خاتمه دادن به حضور پ.ک.ک در شنگال. علیرغم اینکه پ.ک.ک توانست در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۵ شنگال را از دست نیروهای داعش پاک کند، اما پ.ک.ک بعد از کسب سیادت بر منطقه، در مارس ۲۰۱۸ با تمامی نیروهای خود از این منطقه عقب‌نشینی کرد.
در این رابطه کنفدرالیسم جوامع کوردستان (ک.ج.ک) با انتشار بیانیه‌ای اعلام نمود که بنابه درخواست حکومت عراق و کوردهای ایزدی تصمیم گرفته است که از شنگال عقب‌نشینی کند. ک.ج.ک در بیانیه خود اعلام کرده بود که بعد از نا آرامیهای منطقه، اکنون خود ایزدیان دست به سازماندهی خود زده‌اند. شهادت عگید جفیان، فرمانده آزادسازی شنگال که در ۱۱ سپتامبر گذشته در نبردی با اشغالگران ترک در منطقه وان به شهادت رسید، نیز عقبهنشینی پ.ک.ک از شنگال را ثابت می‌کند. از طرف دیگر، دیدار هاکان فیدان با کاظمی و حمله هوایی هواپیماهای ترک به منطقه شنگال دلیل دیگری برای نیات پشت پرده ترک‌ها از مداخله در شنگال است. ناظران سیاسی براین باورند که بخشی از دیدار فیدان با کاظمی در رابطه با از میان برداشتن کوردهای ایزدی و خودمدیریتی اعلام شده از سوی انهاست. پ.د.ک نیز به عنوان نماینده دولت ترک در این توافق حضور یافته است. به همین دلیل است که ساکنان شنگال نیز با قدرت این توافق را رد می‌کنند. در روز اعلام این توافق ایزدیان شنگال به خیابانها امده و این توافق را محکوم کردند.
توطئه علیه شمال-شرق سوریه
تحولات جاری در سوریه و شمال-شرق این کشور نیز همچنان مورد توجه ترکیه و پارت دمکرات کوردستان هستند. احزاب سیاسی وابسته به پارت دمکرات کوردستان همراه با گروههای مسلح وابسته به دولت ترک در ائتلاف سیاسی با یکدیگر همکاریهای تنگاتنگی دارند. ائتلاف سوری در استانبول نیز در سطح نظامی و خبررسانی به خودمدیریتی شمال-شرق سوریه حمله می‌کند. از طرف دیگر، نیروهای عراقی طرفدار ایران تلاش می‌کنند شمال-شرق سوریه را تحت کنترل خود گرفته و راه را برای نقل و انتقال نیرو و اداوت نظامی بین سوریه و ایران بازکرده و روژآوا را به حکومت سوریه بازگردانند. این مجموعه اقدامات گسترده می‌تواند نقشه کلی تحولات و نیات پشت پرده ترکیه در مخالفت با جنبش آزادیخواهی کورد را عیان کند. در مقطع کنونی شنگال بخشی از این پروژه کلان است که با همکاری پارت دمکرات کوردستان در حال اجرا است. اما اراده خلق و تفکر مبتنی بر خودمدیریتی دمکراتیک می‌تواند واکنش‌هایی جدی را در مقابل اشغالگران کوردستان و حامیان آنها در منطقه از خود نشان دهد.
منبع: ANHA
