۷۶امین زادروز عبدالله اوجالان، رهبر حزب کارگران کوردستان (پ.ک.ک)  کە طرفدارانش او را آپو (عمو) می‌خوانند، در آوریل ۲۰۲۳زمانی جشن گرفتە شد که وی ٢٤ سال و ٣ ماه پس از اسارت در یک توطئه آدم‌ربایی بین‌المللی (در ١٥ فوریەی ١٩٩٩) همچنان در جزیره امرالی دریای مرمره، چون «پرومته در زنجیر» است.

آپو زاده سال ١٩٤٨ در یکی از روستاهای استان شانلی اورفه کوردستان ترکیه (سهم این کشور از تقسیم کوردستان پس از قرارداد استعماری سایکس-پیکو) و دانش‌آموخته علوم سیاسی دانشگاه آنکارا می‌باشد.

با وقوع آخرین کودتای خونین از سریال کودتاهای نظامیان پس از تشکیل جمهوری ترکیه در سپتامبر ١٩٨٠ و سرکوب‌ها و کشتارهای پس از آن و تخته‌شدن درِ هر جا و مکانی که در آن سخن از آزادي و حقوق انسان گفته می‌شد، آپو نیز مانند سایر مبارزان مخفی شد.

او پس از تأسیس پ.ک.ک در سال ۱۹۷۸، دست‌کم ۲۱ سال در کوەهای کوردستان; از توروس تا زاگروس، به آموزش سیاسی و نظامی گریلاهایی از اقوام و ملیت‌های مختلف دنیا پرداخت و به مبارزه سیاسی و نظامی با دولت‌های (نظامی و غیرنظامی) حاکم در ترکیه ادامه داد. اسارت و قطع ارتباط آپو با دیگر زندانیان انگشت‌شمار زندان امرالی و نیز با دنیای خارج، و حتی با خانواده و وکلایش ، آن‌هم به اتهام مبارزه با «زئوس» زمان (خدای خداوندان ستمگران ) سیمای «پرومته» در زنجیر، و قهرمان قهرمانان درکوه المپ، بە او دادە است. با این حال، پ.ک.ک چه در دوران اسارت آپو و چه پیش از آن، دستاوردهای مهمی برای کوردهای آناتولی رقم زدە است؛ ملتی که پس از تاسیس جمهوری ترکیه، «ترکهای کوهستان» نامیده شدە و از همه حقوق ملی حتی صحبت کردن به زبان مادری محروم بودند. بی‌تردید مهمترین دستاورد این جنبش بازیابی هویت ملی کوردهای آناتولی بودە است.

در ۴۵ سال گذشته آپو بارها پیام صلح‌طلبانه خود را برای توقف جنگ و خشونت و حل مسئله کورد به عنوان یک ملت در چارچوب جغرافیای سیاسی ترکیه، به حاکمان سیاسی این کشور و جهانیان اعلام و چندین بار هم بە صورت یک‌جانبه اعلام آتش‌بس کرد.مادامی که ترک‌ها آتش‌بس را نقض نکردند، گریلاها دست به اسلحه نبردند. هرچند ارتش ترکیه به علت منافعی که در تداوم جنگ دارد با توقف آن مخالف است، ولی از یاد نبریم کە در آنکارا نیز هیچ گوش شنوایی برای شنیدن فریادهای صلح‌طلبانه رهبر پ.ک.ک وجود نداشت.

پیش از قبضه قدرت توسط جناح سلطان رجب اردوغان ، حزب حاکم ؛عدالت و توسعه( آ.ک.پ)با اندیشەهای اخوانی، سودای احیای خلافت اسلامی امپراتوری عثمانی را در سر داشته و به کوردها به عنوان «برادران دینی» وعده حقوق مساوی و آزادی انتشار کتاب و مطبوعات به زبان کوردی و آموزش این زبان در مدارس و تغییر قانون اساسی و تضمین استقلال قوه قضاییه را دادند. چنان که عید نوروز سال ٢٠١٢ آمد (دیاربکر) با حضور دەها هزار نفر و صدها مهمان خارجی، به ویژه شخصیت‌های کورد، به جشن آشتی ملی تبدیل شد. پیش از این جشن، «حزب دمکراتیک خلق‌ها» به رهبری صلاح‌الدین دمیرتاش، شاعر و وکیل نام‌آشنای کورد، تشکیل شد .در نخستین انتخابات پارلمانی ترکیه حدود ۹۰ نفر از کاندیداهای این حزب وارد پارلمان شده و سومین فراکسیون بزرگ پارلمانی را  تشکیل دادند. این پیروزی کوردها زنگ خطری برای آ.ک.پ بود، زیرا منتخبین عمدتا از مناطق کوردنشین بودند که مردم به صورت سنتی به آ.ک.پ رأی می‌دادند. در انتخابات شهرداری‌های ترکیه که از لحاظ تقسیم قدرت محلی در ترکیه نقش مهمی دارند، حزب دموکراتیک خلق‌ها در تمام مناطق کوردنشین پیروز شد و در مناطق غیرکوردنشین که محل سکونت جمعیت بالایی از کوردهاست نیز آرای این حزب وزنه‌ای قابل توجه بود. با این پیروزی‌ها و نیز گسترش آکسیون‌های سیاسی و اجتماعی دومین حزب اپوزیسیون‌ و در خطر قرار گرفتن قدرت حزب حاکم در مجلس، پیش‌بینی می‌شد حزب دموکراتیک خلق‌ها در انتخابات بعدی به فراکسیون دوم تبدیل و در ائتلاف با حزب جمهوری خواه خلق ترکیه، حزب عدالت و توسعە و متحدانش را از اریکه اکثریت پارلمانی ساقط کنند. اردوغان که به موج‌سواری و مسئلەسازی در صحنه‌های داخلی و خارجی مشهور است، علاوه بر درگیرشدن با هم‌حزبی‌های سابق خود -کسانی چون احمد داووداوغلو (معمار احیای امپراطوری عثمانی)، عبدالله گل، رییس جمهور قبلی ترکیه و محلل بر گرداندن اردوغان به قدرت و.... - با دستاویز قرار دادن چند حادثه جزئی، برنامه آشتی با پ.ک.ک را نیز بر هم زد .موج دستگیری اعضای حزب دمکراتیک خلق‌ها ازجمله صلاح‌الدین دمیرتاش و چند تن از رهبران این حزب را آغاز کرد. پس از آن همین روش را در هنگامه انتخابات‌ها به عنوان سپری برای جلوگیری از سقوط آ.ک.پ تکرار می‌کرد.

اردوغان  برای بقای خود هرگز از دور زدن قانون و تغییر آن به نفع حزب حاکم و سرکوب فعالان سیاسی و مطبوعات آزاد به شکلی گسترده دریغ نکرده است. چنان که با نزدیک شدن به دور جدید انتخابات پارلمان و ریاست جمهوری ترکیه در ۱۴ می ۲۰۲۳، بار دیگر در ۲۱ استان کوردنشین صدها نفر از مبارزان سیاسی، مطبوعاتی، وکلای دادگستری و فعالین مدنی را  به اتهام ارتباط با پ.ک.ک دستگیر کردند. از آن سو کوردها نیز هرگونه مذاکره برای حل «مسئله کورد» در این کشور و حمایت ازحزب اردوغان یا هرحزب دیگر را منوط به تعیین تکلیف اوجالان یا «اسیر دریای مرمره» و اعطای تضمینات لازم برای تغییر در قانون اساسی و استقلال قوه قضاییه این کشور کردەاند. گرچه بارها رییس جمهور فقید عراق، جلال طالبانی، توجه همه مقامات عالی رتبه سیاسی ترکیه، از تورگوت اوزال تا اردوغان را به این مسئله جلب کرده بود که کلید حل مسئله کورد به عنوان مسئله اصلی ترکیه، باز کردن زنجیر از دست و پای اسیر دریای مرمره (اوجالان) است!

اوجالان همچنان شاخص‌ترین عضو گروهی است که درسال ۱۹۷۸ با تاسیس حزب مستقل کوردی پ.ک.ک راه نوینی در مبارزات رهایی‌بخش کوردهای ترکیه را در پیش گرفتند. او‌ همچون «پرومته آتش‌آور» راه خود را از «تیتان‌»های زمان یعنی «urban guerrila»ها یا چریک‌های شهری برآمده از شیوه مبارزه مسلحانه در  آمریکای لاتین و مطرح‌ترین شیوه فعالیت مسلحانه نیمه اول دهه ۱۹۷۰ در ترکیه، جدا کرده و برای مبارزه راه دیگری برگزید. بنیانگذاران پ.ک.ک می‌خواستند چون پرومته بخشی از آتش (روشنایی= آزادی) دموکراسی نیمه‌جان ترکیه را از زئوس هر دوره بستانند و نور آن را بر زندگی بیش از یک‌سوم جمعیت ترکیه (کوردها) و سایر ستم‌دیدگان -کارگران، کشاورزان و اقشار میانی فرودست ترکیه - بتابانند. آپو می‌دانست گرفتن سهمی از آتش، آن‌هم از زئوس خدای بزرگ ستمگران، باد افره سنگینی دارد، ولی او چون مبارزان واقعی، رنج غربت و زیست سخت مبارزه را بر ننگ همکاری با ستم‌گران و اشغال‌گران ترجیح داد و به مثابه یکی از قهرمانان کورد در بیش از یک سده مبارزه، در راه رفع ستم ملی همچنان به سان «پرومته » نه در کوه‌های المپ که در جزیره‌ای دورافتاده ، در اسارت زئوس زمان مانده است. اوجالان و پ.ک.ک جنبش رهایی‌بخشی خلقی را رهبری کردند که رژیم نژادپرست حاکم نزدیک به ۳۰ میلیون نفر از این خلق را از هرگونه حقوق ملی و انسانی، حتی صحبت کردن به زبان مادری ، محروم کرده بود. پ.ک.ک و دیگر نیروهای آزادیخواه ترک با مقاومت و فداکردن خون‌های زیادی توانستند حقوق پایمال شده ۳۰ میلیون کورد را به آنان برگردانند. رهبران پ.ک.ک دریافتند که سیاست، درک درد مشترک است و نمی‌توانند از رنج و ستمی که دیگر زحمتکشان کشور تحمل می‌کنند غافل بمانند، به همین جهت تلاش پ.ک.ک تنها به مبارزه با ستم ملی بر کوردها محدود نشد. هرجا و هر تشکل سیاسی که از حقوق خلق‌های ترکیه دفاع می‌کرد، پ.ک.ک را نیز همراه خود می‌دید.

هیچ انسانی نمی‌تواند مدعی آزادی و دموکراسی شود اما از حقوق خلق‌های تحت ستم در حوزه جغرافیای سیاسی کشور خود دفاع نکند. به همین جهت حتی قبل از سقوط طشت رسوایی ناسیونالیسم نژادپرست، با تدوین قانون اساسی ترکیه را کشور تک‌ملیتی (ترک) و تک‌زبانی (ترکی) اعلام کرده و نا دیده گرفتن ساکنان کورد بیش از ۲۵۰ هزار کیلومتر مربع مناطق کوردنشین غیر از کوردهای ساکن در شهرهای ترک‌نشین که با احتساب آن‌ها، جمعیت کوردها به ۳۰ تا ۴۰ درصد کل جمعیت این کشور می‌رسد ، عملا صدای زنگ شروع جنگ‌های داخلی را از فردای اعلان آن قانون اساسی به صدا درآوردند. جنگی که به درازای تاریخ تأسیس جمهوری به اشکال گوناگون یک قرن ادامه  داشته است. جمهوری ترکیه از  ۱۹۲۵ نه تنها کوردها را از صحبت کردن به زبان مادری منع کرد بلکه آن‌ها را از به‌کاربردن نام‌ها و نشان‌ها و نمادهای فرهنگ ملی خود و برگزاری عید نوروز که یادگار نیاکان آنان از سه هزار سال پیش بود، باز داشته است. افزون بر این مانند حزب بعث در عراق و سوریه با کوچ اجباری کوردها از مناطق خود و کوچاندن ترکها به دیار زیست کوردها  سیاست آسیمیلاسیون خلق کورد را اجرا کرده است.

آپو به معنی عمو، بدیل «آتا» به معنی پدر، با آغاز جنگ مسلحانه در مناطق کوهستانی شرق و جنوب شرقی ترکیه برای رفع ستم ملی از کوردها  و دیگر ملیت‌های ساکن در ترکیه (ارامنه و عرب‌ها) و تبلیغ و ترویج و تثبیت آن، همچون دفاع مشروع ملت‌های تحت ستم، در برابر  اعمال ستم ،توانست با بهره‌گیری از تاکتیک‌های جنگ پارتیزانی در خدمت سیاست، هیمنه بزرگ‌ترین ارتش ناتو را بشکند. چنانکه در پایان دوره حاکمیت شوم کودتاچیان سال 1980، مسئله کورد نه به صورت مخفی و درگوشی بلکه آشکارا و در محافل عمومی و سیاسی به مهمترین مسئله ملی ترکیه -در کلیه ابعاد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور- تبدیل شد.

چنگیز چاندار، روزنامەنگار سرشناس ترک، در کتاب «قطار میزوپوتامیا» می‌نویسد: «در زمان شادروان «تورگوت اوزال» نخست‌وزیر دوراندیش ترکیه، چارەجویی مسئله کورد به مسئله اصلی ترکیه تبدیل شد و عقابی که در افسانەها قرار بود قلب پرومته را از کار اندازد، نه تنها از این کار عاجز ماند بلکه با اراده همبسته و پیوسته‌‌ خلق برای رفع ستم، مسئله کورد به مسئله اصلی ترکیه تبدیل و در شورای عالی فرماندهان ارتش نیز ضرورت چارەجویی آن مطرح شود. پویایی سیر تاریخ و تحولات اجتماعی چنان اثرگذار بود که در کمتر از ده سال بعد از اسارت اوجالان، خلق کورد ساکن در جغرافیای ترکیه بخشی از حقوق و هویت ممنوعه خود را بازیافتند و خلق گروه‌گروه با مراجعه به ادارات ثبت احوال نام‌های اجباری ترکی را به نام‌های کوردی مطلوب خود تغییر دادند و توانستند  به زبان کوردی صحبت کنند و برخی از نمادهای هویت خود را آشکارا فریاد بزنند و در آغاز بهار سرود نوروز را دسته‌جمعی در هر کوی و برزنی بخوانند.

سیاستهای سلطان رجب و حزب حاکم  عدالت و توسعه در طول یک دهه گذشته نه تنها روی ملی گرایان ترک را در ۷۵ سال قبل  از تاسیس پ.ک.ک سفید کرد، بلکه دولت ترکیه در یک دهه اخیر با اقدامات فاشیستی و به‌کارگیری مزدوران خود در مناطقی از کوردستان سوریە و عراق (شرق سوریه و شمال عراق) سرکوب کوردها را در خارج از مرزهای بین‌المللی ترکیه نیز گسترش داد و با نادیده‌گرفتن مرزهای بین‌المللی، بخش وسیعی از مناطق ِدو بخش دیگر کوردستان را در خارج از مرزهای جغرافیای ترکیه اشغال کرد. هم‌اکنون غیر از کانتون «عفرین» در سوریه که رسما در اشغال ارتش ترکیه و دست‌نشاندگان آن است ، با اسکان اعراب و ترک‌های مقیم سوریه در این کانتون و مناطقی دیگر در «سریکانی» (رأس‌العین) و «گری‌سپی» که نواحی کوردنشین سوریه می‌باشند، خلق کورد را از این مناطق که قبلا توسط مبارزین کورد از اشغال داعش آزاد و پاکسازی شده بود، اخراج کرده و به محل تمرکز سه نیروی ضدمردمی داعش، ترک‌های نژادپرست و عرب‌های تندرو و افراطی سوریه تبدیل کرده است. افزون بر این، ارتش ترکیه علاوە بر سوریە در عراق نیز با نقض حاکمیت سرزمینی، از زمان اسارت اوجالان در سال ١٩٩٩ وعدە تصرف کوه‌های قندیل، محل استقرار گریلاهای  پ.ک.ک، را می‌دهد که  پس از بیست و چهار سال هنوزنتوانسته آن را عملی کند.

اوجالان که اکنون در اسارت ۲۴ ساله دولت ترکیه است، قدیمی‌ترین زندانی سیاسی جهان می‌باشد. در اکثر کشورهای اروپایی حتی تروریست‌ها و آدم‌کش‌ها را با انگیزه‌های انسانی پس از تحمل حداکثر ۱۵  سال حبس آزاد می‌کنند، ولی علی‌رغم گذشت ۲۴ سال از اسارت او ، نه تنها هنوز هیچ صدایی برای آزادی اوجالان شنیده نمی‌شود، بلکه از دو سال پیش ملاقات او با اعضای خانواده و وکلایش را نیز قطع کردەاند. بە نحوی که وکلا و خانوادە نگران سلامت و تندرستی او هستند و از سرنوشت او بیم‌ناکند. شوربختانه مدافعان آزادی و حقوق بشر او را چون اسیر ازیادرفته فراموش کرده و درباره آزادی او لام تاکام سخنی نمی‌گویند. جا دارد همه مدافعان حقوق بشر و آزادیخوهان جهان  کمپین درخواست جهانی برای آزادی آپو را سامان دهند؛ ۲۴ سال بس است!

هرچند پرومته در نهایت زنجیر اسارت را می‌گسلد، ولی سزاوار است همه آزادیخواهان جهان یک صدا خواهان پایان این اسارت 24 ساله شوند.

ای وای بر اسیری کز یاد رفته باشد                                           

در دام مانده باشد، صیاد رفته باشد

از آه دردناکی سازم خبر دلت را

روزی که کوه صبرم، بر باد رفته باشد