کمیته میراث جهانی یونسکو در چهل‌وچهارمین نشست خود با اكثریت قاطع پرونده منظر فرهنگی هورامان را به عنوان میراث جهانی به رسمیت شناخت.

هورامان قلب کوردستان، جزیره‌ای کوهستانی در دل کوه‌های سربه فلک کشیده زاگرس و به قول یکی از سیاحان دوره قاجار، «حصن حصین خدا آفرین» است. این دژ طبیعی و دور از دسترس مردمانش را با طبیعت کوهستانی آن تنها گذاشته و سبب شده که انسان هورامانی در عین انس و سازگاری با جغرافیا و طبیعت آنجا سبک زندگی منحصر به فرد و خاص خود را در آن بیافریند.

هورامان منطقه‌ای کوهستانی در روژهلات و باشور کوردستان است که ساکنان آن به هوارمی سخن می‌گویند. قدمت آثار باستانی بجای مانده در منطقه بنابر تحقیقات باستان‌شناسان به ٣٠٠ هزار تا ٣٠ هزار سال پیش برمی‌گردد. نخستین شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که زندگی انسان در هورامان به دوره پارینه سنگی میانه برمی‌گردد. این شواهد شامل ابزارهای سنگی است که توسط انسانهای نئاندرتال یا انسان‌های اولیه ساخته شده و از سوی باستان شناسان در نزدیکی روستای هجیج کشف شده‌اند. همچنین شواهدی مرتبط با دوره پارینه سنگی (٣ میلیون سال پیش) در یک غار در دره پردی مالا کشف شده است.

بیشتر روستاهای هورامان در ارتفاع ۱۷۰۰ متری ساخته شده‌اند. تفاوت فراوان ارتفاع بلندترین و هموارترین نقطه هورامان چنان زیاد است که سه ناحیه آب و هوایی همزمان در این سرزمین کوچک وجود دارند و آن را به قاره‌ای کوچک با سبک‌های زندگی مختلف تبدیل کرده‌اند. گذشته از آن هورامی‌ها دل کوه‌های سر به فلک کشیده را شکافته و در آنها خانه و باغ و بوستان ساخته‌اند‌ و با ابزاری صد درصد طبیعی آب را از رودخانه های نواحی پست به بالا کشانده‌اند. حتی یک متر از خاک هورامان اعم از کوه، کوهپایه، جلگه، نواحی هموار و پست و رودخانه نبوده که این مردمان برای زندگی خود از آن استفاده نکرده و روی آن اسم نگذاشته باشند.

یکی شدن انسان و طبیعت در هورامان سبب خلق پدیده‌های بی‌نظیری در حوزه زندگی شده و فرهنگ معنوی و مادی را در پیوند با جغرافیا قرار داده است. هورامان جایی است که دین و  شعر و موسیقی و عرفان و زبان و هنر و معماری و صنعت دستی آن همه و همه بوی طبیعت و زندگی دارد.

هورامان را می‌توان سمفونی فرهنگ و تاریخ زندگی بخشی از مردمانی دانست که از گذشته‌های دور، از ماد، از آشور و از قبل و بعد آنها حرف می‌زند‌. هورامان موزه‌ای جغرافیایی، تاریخی، انسانی و زبانی است که در بحبوحۀ جهانی شدن و دگرگونی فرهنگها نشان می‌دهد که انسان سنتی در دوران کهن چگونه یکه و تنها و با الهام از طبیعت و محیط زیست و البته بدون آسیب زدن به آن توانسته است تمدن و فرهنگ و در یک کلام زندگی بیافریند.