سازمان عفو بین‌الملل و عدالت برای ایران روز دوشنبه ٣٠ آوریل/ ١٠ اردیبهشت در گزارشی از تلاشهای رژیم جمهوری اسلامی برای تخریب و نابودی آثار جرم اعدام‌های ۶٧ خبر می‌دهد.

 

عفو بین الملل‌ از اقدامات مسئولان ایرانی برای تخریب گورهای جمعی پرده برمی‌دارد و می افزاید:"این اقدامات شامل مسطح‌سازی بوسیله بولدوزر، ساخت جاده و ساختمان، انباشت زباله یا ساخت قبرهای جدید در محل گورهای جمعی است. این روند موجب از بین رفتن شواهد و آثار جرمی میشود که می‌تواند در کشف حقیقت درباره ابعاد جنایت‎های انجام گرفته، اجرای عدالت و جبران خسارت قربانیان و خانواده‌های‌شان به کار آید. گورهای جمعی همواره تحت نظر نیروهای امنیتی قرار داشته‌ا‌ند. این امر مؤید آن است که نهادهای قضایی، اطلاعاتی و امنیتی در فرآیندهای تصمیم‌گیری مربوط به تخریب و هتک حرمت این مکان‌ها دخیل هستند."

به گفته سازمان عفو بین‌الملل شواهد تازه از جمله تصاویر ماهوارهای، فیلم‌های ویدیویی و عکس‌ها نشان می‌دهند که مقامات ایران عامدانه در حال تخریب گورهای دست‌جمعی قطعی یا احتمالی مربوط به کشتار ١٣۶٧/ ١٩٨٨ میلادی هستند. در جریان اعدام‌های دسته جمعی سال ١٣۶٧، هزاران زندانی به دلایل سیاسی دستگیر شده، قهرا ناپدید و به صورت فراقانونی اعدام شدند.

 

عفو بین‌الملل هدف جمهوری اسلامی از تخریب آثار جنایت اعدام زندانیان را اینچنین اعلام کرده است :" تخريب گورهای جمعی جان‌باختگان اعدام‌های دست‌جمعی سال ١٣۶٧ توسط حكومت ايران با هدف مخفی‌کردن آثار جرم به صورت منظم انجام می گیرد."

 

فیلیپ لوتر، مدیر تحقیقات خاورمیانه و شمال آفریقا در سازمان عفو بین الملل میگوید: "جنایت‌های انجام شده در جریان کشتار ۶٧ همانند زخمی است که با وجود گذشت سه دهه همچنان التیام نیافته است. مسئولان ایران با نابود کردن شواهد و آثار جرم، عامدانه به تحکیم فضای مصونیت کمک می‌کنند."

 

در شهر تبریز مسئولان جمهوری اسلامی بر روی بیش از نیمی از محل احتمالی یک گور جمعی بتن پاشیده‌اند. تصاویر ماهوارهای که عفو بین‌الملل و عدالت برای ایران به دست آورده‌اند نشانگر تغییرات چشمگیر این محل در فاصله خرداد ١٣٩۵ تا شهریور ١٣٩۶ است.

 

نمونه دیگر مربوط به شهر قروه در استان کردستان است. در تیر ماه ١٣٩۵ مسئولان سنگ‌قبرها و نشان‌های یادبودی را که خانواده‌های عزادار در محل گورها قرار داده بودند به بهانه اینکه زمین موردنظر کاربری «کشاورزی» داشته است با بولدوزر تخریب کردند.

قریب سه دهه است که مقامات ایران پیوسته سرنوشت و محل دفن قربانیان را پنهان کرده‌اند. این رفتار مصداق ناپدید کردن قهری است که مطابق قوانین بینالمللی جرم محسوب می‎شود. امروزه هنوز تعداد دقیق افرادی که به صورت فراقانونی در سال ١٣۶٧ اعدام شدند مشخص نیست، با اینحال تخمین‌ها حاکی از آن است که حداقل چهار تا پنج هزار نفر در این واقعه کشته شده‌اند. تاکنون هیچیک از مسئولان ایرانی در اینباره مورد بازجویی یا محاکمه قرار نگرفته اند، و برخی از متهمان به ارتکاب این جنایات همچنان دارای مناصب سیاسی یا سمت‌های مهم در دستگاه قضایی هستند.

 

خانواده‌ها اجازه برگزاری مراسم گرامی‌داشت یا آراستن محل گورها با گل و پیام‌های یادبود را ندارند، و به این ترتیب از انجام اعمالی که بخش مهمی از آداب و رسوم تدفین و عزاداری در فرهنگ ایرانی به حساب میآید محروم‌اند. آنها همچنین به دلیل جستجوی حقیقت و عدالت‌با آزار و اذیت و زندان مواجه بوده‌اند.

 

مطابق برآورد عدالت برای ایران بیش از ١٢٠ مکان در سراسر ایران وجود دارد که باور می‌رود گورهای جمعی مربوط به کشتار ۶٧ در آن باشد. در این گزارش، هفت گور جمعی قطعی یا احتمالی که در فاصله سالهای ١٣٨٢ تا ١٣٨٨ در معرض تخریب قرار داشته‌اند شناسایی شدهاند. محل این گورها به این شرح است: قبرستان بهشت رضا در مشهد، استان خراسان رضوی/ نزدیک گورستان بهشت‌آباد اهواز، استان خوزستان/ قبرستان وادی رحمت در تبریز، استان تبریز/ قبرستان گلستان جاوید در خاوران/ قبرستان تازه آباد در رشت، استان گیلان/ مجاور قبرستان بهاییان در قروه، استان سنه و زمین‌های واقع در محل ساختمان سابق دادگاه انقلاب سنه (سنندج) در استان سنه.

شایان ذکر است که رژیم جمهوری اسلامی ایران اندکی پس از پایان جنگ ویرانگر با عراق اقدام به اعدام‌های هولناک ١٣۶٧ علیه زندانیان سیاسی کرد. از تعداد دقیق زندانیانی که در مرداد و شهریور ١٣۶٧ اعدام شدند خبر موثقی در دست نیست. آیت‌الله منتظری شمار آنها را ٣٧٠٠ تا چهار هزار نفر عنوان کرده است. آمارهایی از تعداد بیشتر این اعدام‌ها ارائه شده و حتی از سی هزار نفر هم سخن رفته است.

سرنوشت و محل دفن دهها هزار زندانی سیاسی این مرحله تاریخی هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. به اعتراف مسئولان و مقامات قضایی ایران اغلب اعدام شدگان از هواداران و اعضای "سازمان مجاهدین خلق ایران"، "فدائیان خلق"، "حزب توده ایران"، "سازمان پیکار"، "راه کارگر"، "کومله شاخه حزب کمونیست ایران"، " حزب دمکرات کردستان ایران" و دیگر جریانهای آزادیخواهی خلق‌های ایران بوده‌اند.