پیمان لوزان که به گونهای رسمی کردها را انکار کرد و بمانند توافقنامهی جمهوری ترکیه شناخته میشود، ۹۷ سال قبل در روز ۲۴ ژوئیه / ۲ مرداد در شهر لوزان واقع در سوئیس منعقد شد.
تا آن زمان کردها را یکی از پایههای اساسی و سازنده بودند. اما پس از انعقاد این پیمان کردها انکار شدند و به عنوان جامعهای که باید همگون شده و نابود گردد با آنها برخورد شد.
در طول ۹۷ سال علیرغم تمامی سیاستهای انکار، نابودگر و همگونساز کردها نابود نشدند. کردها بدین شکل این پیمان را رد کردند.
مسئولین دولت ترکیه که انقلاب روژاوا را همچون تهدیدی علیه این پیمان میبینند، در سالهای اخیر مسئلهی میثاق ملی را مورد بحث قرار داده و از تمدید این پیمان سخن میگویند.
حسین محمد علی از مورخین و ادبای شهر کوبانی اعلام کرد، اردوغان هم اکنون سعی دارد همان فریبی که مصطفی کمال علیه کردها انجام داد را بار دیگر انجام دهد و سخن کارل مارکس را خاطر نشان ساخت که میگوید، "در طول تاریخ هر رویدادی در ابتدا بمانند یک تراژدیست و در دومین مرتبه بمانند یک کمدی تکرار میشود."
مصطفی کمال با کردها متحد شد و بدین شکل به موفقیت دست یافت
حسین محمد علی در گفتوگو با خبرگزاری فرات پیمان سَور را خاطر نشان ساخت. وی اعلام کرد، این پیمان بمانند آخرین میخ به تابوت امپراتوری عثمانی زده شد و افزود، "به همین دلیل مصطفی کمال با کردها متحد شد و جنگ استقلال را آغاز کرد. امکان نداشت ترکها بتوانند به تنهایی مبارزه کرده و موفق شوند."
حسین اظهار داشت، مصطفی کمال پس از پیروزی در این جنگ جایگاه خود را در برابر متفقین تقویت کرد و بدین شکل میز مذاکرهی لوزان قرار داده شد و در اطراف این میز مصطفی کمال فریب بزرگی را علیه کردها انجام داد.
وی افزود، پس از تقویت جایگاه مصطفی کمال این سوال برای متفقین مطرح شد که "آیا مصطفی کمال به آنها نزدیک خواهد میشود و یا روسیه؟" و گفت، "مصطفی کمال این فرصت را دید و میخواست که بیشترین بهره را از آن ببرد. لوزان در چنین شرایطی منعقد شده و آتاترک به عنوان نمایندهی خود عصمت اینونو که کرد بود را فرستاد. بدین شکل به دولتهای غربی پیام داده و حیلهی بزرگ خود را آماده کرد."
حسین محمد علی اظهار داشت، هم اکنون اردوغان خواهان اجرای چنین حیلهای میان آمریکا و روسیه است و گفت، آتاترک در زمان مذاکرات لوزان، حسن خیری بگ نمایندهی درسیم را تشویق کرد که با لباس کردی در این مجلس حاضر شده و سخن بگوید. هم اکنون این شخص را بمانند "کرد قابل قبول" میبینند.
حسین علی اعلام کرد، "به این دلیل بود. یعنی مصطفی کمال به خوبی تناقضات میان دولتهای غربی و شوروی را ارزیابی کرد. یکی دیگر از دلایل آن عدم اتحاد در میان ما بود. برخی از کردهایمان را دزدیده بودند. به آنها کردهای قابل قبول میگفتند. حسن خیری نیز یکی از آنها بود. با لباس کردی در این نشست سخن گفت. پس از امضای توافقنامهی لوزان، به اتهام اقدام علیه قانون اساسی اعدام شد. در زمان اعدام از وی سوال کردند که آخرین درخواست او چیست. گفت، "مزار من را در کنار جادهای قرار دهید تا هر زمان کردی از آن عبور کرد به آن تف کند." این مثالی برای کردهای قابل قبولیست که هم اکنون با دولت ترکیه همکاری میکنند."
حسین در ادامهی سخنان خویش اظهار داشت، هیچ مبنای حقوقی برای بیان میثاق ملی وجود ندارد و افزود،"میثاق ملی هم در سَور و هم در لوزان پایان یافت. در زیر یکی از آنها امضای عثمانی و در زیر دیگری امضای دولت ترک قرار دارد. مارکس میگوید، "هر رویدادی در طول تاریخ یک تراژدیست، هنگامیکه برای دومین مرتبه تکرار شد به کمدی مبدل میشود." اما این مسئله برای کردها همواره به تراژدی مبدل شده است."
شرایط تغییر کرده است
حسین علی مذاکرات ژنو که با هدف حل مسائل سوریه انجام میشوند را به مذاکرات لوزان تشبیه کرده و گفت، "اکنون نیز بغیر از تعدادی کرد قابل قبول به نام اَ.ن.ک.س، کردهای دیگر را رد میکنند. اما وضعیت جهان تغییر کرده است. کردهای امروز بمانند کردهای قبل نیستند. سیستم جهانی جدیدی در خاورمیانه پایهگذاری میشود. اگر اردوغان سعی میکند با همان کارت مصطفی کمال در ۱۰۰ سال قبل بازی کند، بیاد بیاوریم که وضعیت تغییر کرده است. راحت نخواهد بود. در چنین وضعیتی هر کس پریشان خواهد شد اما وضعیت ترکها بیش از هر کسی پریشان میشود."