دکتر عبدالرحمان قاسملو، یکی از سیاستمداران خلق کُرد در روز ۱۳ جولای سال ۱۹٨۹ به همراه دو تن از رفقای خود بر سر میز مذاکره با رژیم ایران در شهر وین اتریش، به قتل رسید. ۲۹ سال از این سوء قصد می‌گذرد، اما عاملان آن هنوز محاکمه نشده‌اند.

 

آن زمان که در روز ۲۲ام ژانویه سال ۱۹۴۶ در میدان چارچرای مهاباد جمهوری کردستان رسما اعلام گردید، عبدالرحمان قاسملو ۱۶ سال سن داشت و خود را برای درس خواندن در دانشگاه تهران آماده می‌کرد. قاسملو در سن ۱۴ سالگی به عضویت گروه جوانان حزب کمونیست توده درآمده بود. زمانیکه جمهوری مهاباد منحل شد و قاضی محمد را در میدان چارچرای به دار آویختند و پدرش دستگیر شد، او در تهران بسر می‌برد.

 

این رویدادها بر زندگی دکتر قاسملو تاثیر خود را نهادند. زمانیکه حزب سوسیالیست در سال ۱۹۴٨ در چکسلواکی به حکومت رسید، جوانان حزب توده در ایران را به کشور خود فراخواند، در میان این جوانان ایرانی، تنها یک کُرد وجود داشت و آن نیز عبدالرحمان قاسملو بود که ۱٨ سال سن داشت.

 

قاسملو در سال ۱۹۵۷ در دانشگاه پراگ تدریس می‌کرد. پس از ۲۰ سال سکوت از زمان سقوط جمهوری مهاباد، سرانجام در نوروز سال ۱۹۶۷ گروهی از جوانان در شرق کردستان در فرصت اندکی که به دست آورده بودند، علیه حکومت پهلوی به مقاومت برخاستند.

 

دکتر قاسملو در سال ۱۹۷۳ به عنوان دبیرکل حزب دمکرات کردستان ایران (حدکا) انتخاب شد. شعار کنگره‌ی این حزب چنین بود: "دمکراسی برای ایران، خودمدیریتی برای کردستان"

 

دکتر قاسملو زمانیکه در سال ۱۹۷۶ به پراگ بازگشت و پس از آن نیز در پاریس اقامت گزید، همزمان با دبیرکلی حزب "حدکا" در دانشگاه سوربن پاریس مدرک دکترای خود را دریافت کرد و در همانجا مشغول تدریس شد. زمانیکه در نوامبر سال ۱۹۷٨ رژیم شاهنشاهی پهلوی سقوط کرد، قاسملو به کردستان بازگشت.

 

پیش از آنکه هواپیمای خمینی در یکم فوریه سال ۱۹۷۹ از پاریس به تهران بیاید، قاسملو در تابستان سال ۱۹۷٨ چندین بار به دیدار خمینی رفته و در رابطه با مسئله‌ی کُردها از او قول‌هایی گرفته بود. پس از اینکه خمینی به ایران آمد و ۱۰ روز بعد آن تاسیس حکومت خود را اعلام کرد، خطاب به کُردها عنوان می‌کرد"می‌خواهم با آنها دیدار داشته باشم".

 

خمینی در ۲٨ مارس همان سال در جواب هیئتی از کُردها که برای مذاکره با او رفته بودند، گفت:" در اسلام کُرد، آذری، فارس و ... یک ملت هستند و همه‌ی آنها جزء امت اسلامی محسوب می‌شوند." قاسملو نیز در جواب می‌گفت:"ما کُردها خائنین خود را (جاش) می‌نامیم. از امروز به بعد بر این باوریم که خمینی نیز یک جاش می‌‌باشد. ما چه زور خیانت سال ۱۹۷۵ را فراموش کردیم"

 

در ۱۷ آگوست سال ۱۹۷۹ خمینی خطاب به قاسملو گفت:"او دشمن خدا است". در نیمه‌ی دوم قرن بیستم یکی از بزرگ‌ترین قتل‌عام‌ها علیه خلق کُرد در کردستان به وقوع پیوست. در آن زمان حداقل ده هزار نفر از مردم غیرنظامی کُرد به قتل رسیدند.

 

اولین مذاکره با حکومت ایران

جنگ ایران و عراق در سال ۱۹٨۰ سرنوشت خلق کُرد در شرق کردستان را تغییر داد. جنگ تا سال ۱۹٨۴ به شدت ادامه داشت. نزدیک به ده هزار پیشمرگ جان خود را از دست دادند. قاسملو از مقر خود به سمت کوهستان قندیل به راه افتاد. در میانه‌ی سال ۱۹٨۰ از طریق فرستاده‌ی جلال طالبانی رهبر حزب اتحادیه‌ی میهنی(ی.ن.ک) با حکومت تهران ارتباط برقرار کرد.

 

در ۳۰ اکتبر سال ۱۹٨٨ مانند دفعات پیش در منزل "خبات معروفی" از اعضای حزب ی.ن.ک با حکومت ایران مکاتبه کرد. این مکاتبه دو روز به طول انجامید و درخواست قاسملو مبنی بر "آموزش به زبان کُردی و زبان کُردی به دومین زبان رسمی تبدیل شود" پذیرفته نشد. پس از فوت خمینی، رفسنجانی بجای او آمد و مذاکره با کُردها دوباره آغاز شد.

 

این بار "فاضل رسول" به عنوان فرستاده‌ی کُردها انتخاب شد. رسول در وین زندگی می‌کرد و به عنوان واسطه‌ی کردها برای مذاکره محسوب می‌شد. او نشست رهبر کُردها را با حکومت ایران تدارک می‌دید.

 

قاسملو درخواست کرد که نشست در پاریس برگزار شود. اما حکومت ایران می‌گفت:"یا وین یا برلین. پاریس امکان ندارد". سرانجام قاسملو در ۱۱ام ژوئیه برای مذاکره به وین رفت.

 

وزارت امور خارجه روز مذاکره را برهم زد

دکتر قاسملو پیش از نشست روز ۱۳ ژوئیه برای مذاکره با حکومت ایران از وزارت امور خارجه‌ی اتریش برای ساعت ۱۶:۰۰ فرصت دیدار گرفته بود. معاون وزیر به قاسملو اطلاع داده بود که روز مذاکره را برهم زده‌اند. سوال این بود که چرا مذاکره را برهم زده‌اند و دکتر قاسملو جواب حکومت اتریش را چگونه بدهد.

 

مذاکره ساعت ۱۷:۳۰ در خیابان لینکن واقع در منطقه‌ی سوم وین برگزار می‌شد و فادل رسول نیز مکان مذاکره را تعیین کرده بود.

در آن زمان سه تن از سوی حکومت ایران به نام‌های "جعفر صحرارودی"، "مصطفی آقاجوادی"، "منصور بزرگیان" از هتل به سوی مکان مذاکره به راه افتادند. جلوی این سیاستمداران ایرانی بادیگاردهایی بودند که روز ۱۰ام ژوئیه به وین آمده بودند. یکی از شاهدان عینی آن روز که نام خود را "شاهد د" عنوان کرده، گفته است:"محمود احمدی نژاد که در سال ۲۰۰۵ به عنوان رییس جمهور ایران انتخاب شد نیز در میان آنها بوده و به جاسوسی پرداختە است."

 

با تمام این‌ها مذاکره آغاز شد و تمام مکالمه‌های آن بر روی نواری ضبط می‌شد. بعدها صدای قاسملو از روی این نوار که توسط پلیس اتریش لو رفته بود، شناسایی شد که می‌گفت:" ما با دست خالی به مذاکره آمده‌ایم و  آیا حکومت ایران بر قول خود برای ایجاد خودمدیریتی پابرجا است؟" پس از آن صدای شلیک گلوله به گوش می‌رسد.

 

با گلوله‌هایی که از دو قبضه اسلحه شلیک شده بودند دکتر عبدالرحمان قاسملو از پیشانی، کتف و سینه، رسول هم از فرق سر و سینه خود به شهادت رسیدند.

 

حین ورود اولین تیم‌های پلیس به محل جنایت جعفر صحرارودی را آغشته به خون در کف رستوران مشاهده می‌کنند. منصور بزرگیان همراه وی در زمان ورود نیروهای پلیس به آنان گفته بود:"کشتند! رفیق من را کشتند، او را نجات دهید". در ترور سازماندهی شده گشتن جعفر صحرارودی تمام نقشه‌ها را بر هم ریخت. صحرا روی تحت کنترل نیروهای پلیس به بیمارستان منتقل شد و بزرگیان هم به اداره تحقیقات پلیس انتقال یافت.

 

بزرگیان با دستوری ساعت پنج صبح به سفارت ایران در وین منتقل شد و چندین روز در آنجا مخفی نگه داشته شد. ٢٢ ژوئیه حکومت اتریش تحت فشارهای دولت ایران صحرارودی را به تهران بازگرداند.

 

قاتل دکتر قاسملو بر روی فرش قرمز در هولیر مورد استقبال قرار گرفت

از تیم ترور دکتر قاسملو و رفقای وی در تهران همچون "قهرمان" استقبال شد. منصور بزرگیان هم پس از بازگشت به ایران درجه ژنرالی گرفت و به عنوان فرمانده قرارگاه سپاه در اورمیه منصوب شد. سپاه پاسداران اورمیه کنترل بخش بزرگی از روژهلات کردستان را در آن دوره بر عهده گرفت.

 

جعفر صحرارودی هم پس از ترور دکتر قاسملو به ایران بازگشت و به عنوان فرمانده سپاه قدس وظیفه عملیات خارج از ایران را بر عهده گرفت. صحرارودی فرماندهی عملیات علیه کمپ کویه حزب دمکرات کردستان ایران در جنوب کردستان را در آگوست ١٩٩۶ شخصا بر عهده داشت.

هر دو تروریست به گشت و گذار در اروپا ادامه دادند. سال ٢٠١٣ جعفر صحرارودی در ماه اکتبر به سوئیس و کرواسی مسافرت کرد. با وجود اینکه حکم بازداشت بین‌المللی وی صادر شده است اما هیچکدام از دو کشور مذکور نامبرده را به اتریش تحویل ندادند.

 

علاوه بر این حزب دمکرات کردستان عراق با پهن کردن قالیچه‌های قرمز از جعفر صحرارودی در سال ٢٠١۴ در هولیر استقبال کرد. به دعوت پ.د.ک حین سفر علی لاریجانی به هولیر جعفر صحرارودی هم وارد هولیر شد. جعفر صحرارودی در این دیدار با مسئولان پ.د.ک عکس گرفته است.

 

اتریش برای لاپوشانی و انکار جنایتی که در وین روی داده بود از هیچ تلاشی فروگذاری نکرد. حکومت اتریش مداوما مدعی شد "تهران ما را در فشار قرار نداده است". اما در سال ١٩٩٧ طی نظر سنجی که در روزنامه پرسایس وین منتشر گردید نشان می‌داد که از هر ١٠٠ اتریشی ۵۵ نفر اعلام کرده بودند که "حکومت بر اقدامات علیه کردها چشم‌پوشی کرد".  نکته جالب اینکه در اوایل ١٩٩٠ تجارت مابین ایران و اتریش شصت درصد افزایش پیدا کرده بود.

*این مقاله از آرشیوهای خبرگزاری فرات در رابطه با شهادت دکتر قاسملو گردآوری و تنظیم شده است.