روز ۱۶ مارس ۱۹۸۸ برابر با ۲۶ اسفندماه ۱۳۶۶. سیویک سال از آن روز میگذرد. رژیم صدام حسین دیکتاتور در سالهای پایانی جنگ با رژیم غاصبگر ایران دستور نسلکشی کردها را صادر کرد. هلبجه توسط دهها فروند جنگنده ارتش بعث بمباران شیمیایی شد.
هرچند قتلعام ساکنین این شهر به خاطر ابعاد آن شهرت جهانی پیدا کرد اما قتلعام هلبجە بخشی از عملیاتی بزرگتر به نام "انفال" بود که طی آن در دهه هشتاد میلادی سدەی بیستم، بیش از ۱۸۲ هزار کرد توسط نیروهای عراقی تیرباران و یا زنده به گور شدند.
هواپیماهای جنگی عراق پیش از بمباران شیمیایی هلبجە به مدت دو روز با بمبهای عادی شهر را بمباران کردند تا همەی شیشەهای منازل فرو بریزد و کسی از تأثیرات سموم شیمیایی نجات پیدا نکند.
تصاویر دردناک پس از بمباران، هر انسانی را در بهت فرو میبرد. کودکانی که در آغوش مادران خود جان سپردەاند و هزاران تصویر تکاندهنده دیگر که گویای وقوع یک تراژدی هستند.
هلبجە در چندین کیلومتری مرزهای قراردادی ایران است. صدام وقتی فرمان بمباران شیمیایی هلبجە را به پسر عمویش علی حسن المجید اعلام کرد که گفت کردها با نیروهای ایرانی همکاری کردەاند.
در جریان حملات هوایی به هلبجە، دهها تن از اعضای گردان شوان که بازوی نظامی کومله - سازمان کردستان حزب کمونیست ایران بود نیز جان خود را از دست دادند. آنها در منطقەی هورامان در حلقه محاصره نیروهای زمینی جمهوری اسلامی و نیروی هوایی عراق قرار گرفته بودند. مجموع جانباختگان بمباران هلبجه ۵ هزار انسان اعلام شده اما هزاران تن دیگر هرچند زنده ماندند اما معلول یا ناقص شدند. در سه دهه گذشته، صدها نوزاد مرده نیز در هلبجە و اطراف آن به دنیا آمدەاند که جزئی از قربانیان حمله شیمیایی محسوب میشوند.
بمباران شیمیایی هلبجه علاوه بر آنکه در کوتاه مدت آثار دهشتناکی از خود بر جای گذاشت و باعث کشته و مصدوم شدن بسیاری از ساکنان، آواره شدن آنان از محل سکونت خود شد، آثار اجتماعی عمیق، وسیع و دراز مدت از خود بر جای گذاشت.
بعد دیگر فاجعە هلبجە سوءاستفادە احزاب اقلیم کردستان برای جمع آوری کمکهای بینالمللی و بە جیب زدن سرمایەهایی بود کە برای خلق مظلوم هلبجە ارسال شدە بود. احزاب حاکم بر جنوب کردستان در ۲۸ سال گذشتە مداوما منابع مالی اهدایی برای آبادانی شهر ویران شدە هلبجە را برای منافع شخصی و حزبی خود بە خارج از کردستان انتقال دادەاند و با عوام فریبی تنها در روز ۱۶ مارس هر سال بە صدور بیانیە برای فریب خلق بسندە کردەاند. احزابی که برای کسب منافع اقتصادی و جایگاه سیاسی افراد خود در بغداد از هیچ تلاشی چشمپوشی نمیکنند برای به رسمیت شناختن ژینوساید هلبجه از سوی دولت عراق گامی برنداشتهاند.
رژیم غاصب ایران هرچند در ابتدا از روی دشمنی با حکومت عراق اجازه میداد مراسم سالگرد قربانیان هلبجە برگزار شود اما پس از سقوط صدام حسین، کمتر اجازه برگزاری این مراسم را داده است. سازمانهای امنیتی ضمن مخالفت با برگزاری هرگونه مراسم در یادبود بمباران شیمیایی هلبجه بسیاری از فعالان کرد را به همین خاطر بازداشت و بازجویی کردەاند.