تبهکاران تحریرالشام (جبهه النصره سابق) که در لیست سازمان‌های تروریستی قرار دارند، از ابتدای سال ۲۰۲۲ در مناطق اشغال شده ادلب و شمال شرق سوریه بیشتر بر حضور تبهکاران خارجی مانور می‌دهند و تلاش می‌کنند تا از تعداد انها کاسته و آنها را به مناطق دیگر سوریه که از سوی ترکیه اشغال شده‌اند اعزام کنند. همین مسئله می‌تواند نشان دهنده اهداف جدید این گروه برای آینده باشد.

۱۹ فوریه، تبهکاران تحریرالشام، تبهکاران خارجی عضو این گروه در ادلب را مطلع نموده‌اند که طی دو روز خانه‌های خود را تخلیه کنند. در رابطه با این درخواست بیش از ۳۰ خانواده این تبهکاران لازم است طی ۱۰ روز آینده منازل اجاره‌ای یا منازل غنیمتی خود را ترک کنند. البته در این باره دلیل مشخصی اعلام نشده است. این تصمیم دو روز بعد از آن گرفته شد که کشور اتریش تبهکاران تحریرالشام و خراس الدین را که در ادلب به سر می‌برند، در لیست ترور قرار داد.

طبق نظر کارشناسان امور خاورمیانه، تبهکاران با برداشتن این قدم‌ها می‌خواهند چهره مثبتی را از خود در میان افکار عمومی نمایش دهند، زیرا بسیاری از کشورها آنها را در لیست گروه‌های تروریستی قرار داده‌اند. از طرف دیگر این گروه می‌خواهد خود را به عنوان یک اپوزیسیون میانه‌رو نشان بدهد، اما برخی پیش‌بینی می‌کنند که فشارهای تحمیل شده بر گروه‌های خارجی عضو تحریرالشام باعث نشده است که خارجیان به این گروه نپیوندند یا از مناطق تحت کنترل تحریرالشام خارج شوند. در چارچوب محاصره و تحت فشار قرار دادن گروه‌های دیگر تندرو اسلامی، تبهکاران تحریرالشام، بسیاری از سردسته‌های تبهکاران و تبهکاران خارجی را دستگیر کرده بودند.

در نیمه اکتبر ۲۰۱۸، در غرب ادلب حمله نظامی گسترده‌ای علیه تبهکاران جندالشام با رهبری مسلم الچیچانی و جندالله با رهبری ابو فاطمه شده بود. این حمله باعث درگیریهای سنگین بین این گروه‌ها شده بود. در نهایت تبهکاران تحریرالشام بسیاری از مناطق جسرالشیخور، اطراف این منطقه، روستاهای زیتون، یامدیا و جبال الترکمن را در شرق لاذقیه به کنترل خود در آوردند.

همراه با اختلافات بین هر دو گروه، روسیه تلاش می‌کند تبهکارانی که انها را با عنوان گروه تروریستی شناخته است، از میان بردارد؛ از طرف دیگر ترکیه تلاش می‌کند توافق آتش‌بسی را با مسکو برقرار کند که از ۵ مارس ۲۰۲۰ امضا کرده است و کمربندی امنیتی را در اطراف راه‌های بین‌المللی بین حلب-لاذقیه ایجاد کند.

تبهکاران خارجی در سوریه حضور دارند؟

بعد از مداخله نظامی نیروهای منطقه‌ای و بین‌المللی، خصوصا ترکیه و قطر، تنش‌های سوریه به برخوردهای نظامی مبدل شدند از تمام مناطق جهان، خصوصا از افغانستان، فیلیپین تا آفریقا، تبهکاران خارجی به سوی سوریه عزیمت کرده و به تبهکاران دولت اشغالگر ترک در اشغال ادلب و نواحی شمال-شرق سوریه پیوستند.

این تبهکاران به دو دسته تقسیم شدند. نخست؛ تبهکارانی که تحریرالشام در دو سال اخیر تلاش کرد تا با هم توافق برسند. خراس الدین که وابسته به القاعده است. که انها هم به دو بخش تقسیم می‌شوند: نخست، گروهی تندرو که شمار آنان بسیار کم است، تبهکاران تحریرالشام هم تلاش می‌کنند علیرغم دستگیری تعداد فراوانی از آنها، از شر انها نجات پیدا کنند و آنها را از ادلب خارج کنند. بخش دیگر تبهکاران خارجی، مستقل هستند. بیشتر آنها در گروه حق الدعوه فعال هستند. در میان آنها هم تبهکاران پیشین تحریرالشام هم حضور دارند که در دو سال گذشته چندین بار دستگیر شده‌اند و بعد آزاد شده‌اند. بسیاری از آنها هم، در خانه‌ها و منازل و نه در اردوگاههای نظامی، گردهم آمده‌اند و هم اکنون از این افراد خواسته می‌شود که خانه‌هایشان را تخلیه کنند.

بر اساس نظر بسیاری از تحلیلگران، این بخش عمدتا در روستاها نگاه داشته شده‌اند تا انها را ناچار کنند بار دیگر به گروه تحریرالشام بپیوندند.

بخش دیگری از این تبهکاران در راستای منافع تحریرالشام کار می‌کنند، بخش دیگری هم در بخش استحکامات نظامی، سازماندهی و امنیتی تحریرالشام فعالیت می‌کنند. در میان این گروه، جبهه النصرالله الدین، حزب الاسلامی ترکستان، صلاح الدین الکوردی، ازبک و بسیاری از گروه‌های دیگر هم حضور دارند. بر اساس نظر تحلیلگران امور خاورمیانه و گروههای اسلامی، این بخش در مرحله اینده بکار گرفته شده و با جامعه محلی ادغام می‌شوند.

ترسیم نقشه

منیر ادیب متخصص امور جنبش‌های تندرو و تروریسم بین‌الملل در رابطه با اهداف و دلایل واداشتن به خروج تبهکاران تحریرالشام ساکن ادلب، اظهار داشت: این مسئله به نقشه‌ای مرتبط است که دولت‌های حامی گروه‌های تروریستی ترسیم کرده و می‌خواهند نقشه‌های دیگر خود را توسط آنان عملی کنند. هیات التحریرالشام در شمال شرق سوریه مستقر شده است. بین انها و آمریکا از طریق ترکیه ارتباط وجود دارد. بسیاری از دولت‌ها و خصوصا ترکیه از آنها حمایت می‌کنند. من اعتقاد دارم که آمریکا هم از حضور آنها در منطقه رضایت داشته و از آنها حمایت می‌کند. احتمال دارد که با همکاری این کشور نقشه‌های جدیدی برای فعالیت آنها ترسیم شوند.

منیر ادیب در ادامه افزود: از نقشه، ویژگی کار و فعالیت‌ها، گردهمایی و مناطق استقرار هیات التحریر الشام اطلاع دارند، به همین دلیل اگر در منطقه‌ای اقدامات نظامی لازم باشد، از هیات التحریر الشام درخواست می‌شود که مداخله کرده یا نیروهای نظامی خود را گسیل کند. به همین دلیل من اعتقاد دارم که تخلیه خانه‌های آنها به این مسئله ارتباط داشته باشد و عملیات نظامی وابسته به این مسئله باشد که این گروه‌ها با ترکیه آن را طراحی می‌کنند.

منیر ادیب در بخش دیگری از اظهارات خود گفت: احتمال دارد که تبهکاران را به شمال-شرق سوریه یا مناطق دیگر اعزام کنند. اما در نهایت، انتقال آنان با عملیات‌های نظامی و تحرکات آنها، از جمله ترکیه ارتباط دارد. یعنی زمانیکه دولت ترک بخواهد که در مقابل مخالفان خود دست به اقدامی بزند، این شبه نظامیان را که تامین مالی می‌کند، از طرق مختلف مورد استفاده قرار می‌دهد.

خارج شدن از جامه ترور

از طرف دیگر، فرمانده کل تبهکاران تحریرالشام، ابو محمد الجولانی با لباس غیر نظامی ظاهر شده و اکنون به کرات با لباس غیرنظامی در جمع ظاهر می‌شود. ناظران عقیده دارند که او می‌خواهد خود را مانند یک شخصیت میانه‌رو معرفی کند. الجولانی تلاش می‌کند تصویر تبهکاران تحریرالشام را بهبود ببخشد و در ادامه افزود: تحریرالشام پیش از این هم تلاش کرده بود که خود را از زیر عبای القاعده خارج شود و نام خود را از جبهه النصره به هیات التحریر الشام تغییر داده بود. اما با این حال، هنوز هم یک جنبش تندرو به شمار می‌رود و نام این گروه در لیست سازمان‌های تروریستی قرار دارد. زیرا این گروه با داعش و القاعده ارتباط دارد. و حتی اگر این گروه با داعش و القاعده ارتباط نداشته باشد، همچنان یک گروه تروریستی به شمار رفته و نمی‌تواند یک گروه میانه‌رو به شمار آید. بعد از آنکه آمریکا و مجلس شورای امنیت این گروه در لیست سازمان‌های تروریستی قرار دادند، این گروه تلاش کرد تا آشکار نشان دهد که هیچ ارتباطی با القاعده و سازمانهای دیگر تروریستی ندارد و سال ۲۰۱۶ نام خود را به جبهه الفتح الشام و در انتهای ۲۰۱۷ بعد از پیوستن گروه‌های دیگر، نام خود را هیات التحریر الشام تغییر داد.

آمریکا در سال ۲۰۱۲ جبهه النصره را در لیست گروه‌های تروریستی قرار داد. شورای امنیت بعد از ۶ ماه النصره را در این لیست قرار داد. ترکیه که بزرگترین حمایت‌ها را از جبهه النصره انجام داده بود، در سال ۲۰۱۸ قبول کرد که این گروه را به عنوان گروه تروریستی قبول کند. با این حال ادامه کمک‌ها به این گروه را همچنان ادامه می‌دهد.

کارت فشار بین‌المللی

در رابطه با دلایل تحرکات اخیر تبهکاران تحریرالشام و احتمال وجود طرحی بین‌المللی یا ایجاد گونه‌ای از توافق ترکی-روسی برای تخلیه منطقه و انتقال این مناطق به حکومت دمشق، منیر ادیب گفت: هیچگونه اطلاعات دقیقی در این رابطه وجود ندارد. اما در نهایت، روسیه یا ترکیه از این گروه در راستای منافع خود بهره‌برداری می‌کند. وی در ادامه خاطرنشان ساخت که اگر توافق بین روسیه و ترکیه در خصوص تحویل این مناطق به حکومت دمشق وجود داشته باشد، به این معنا است که ترکیه با تحریرالشام همچنان ارتباط دارد. این مسئله مایه نگرانی بوده و بار دیگر می‌تواند از این گروه در منطقه استفاده شود. یا با آنها ارتباط برقرار می‌شود تا نقش مخرب خود را در منطقه ادامه بدهند.

منیر ادیب متخصص امور جنبش‌های تندرو و تروریسم بین الملل در خاتمه اظهار داشت: تبهکاران هیات التحریر الشام از گروه‌های دیگر تروریستی که مرزها و قاره‌ها را در می‌نوردند، جدا نیست. این تبهکاران به عنوان بزرگترین کارت استراتژیک در دست ترکیه و آمریکا قرار دارند. آمریکا می‌خواهد که در مقابل رژیم سوریه و روسیه که در خاورمیانه پایگاه دارند استفاده کند. همزمان ترکیه هم برای تحقق اهداف خود می‌خواهد از این گروه‌ها به عنوان کارت فشار استفاده کند. این دولت برای آنکه اهداف سیاسی خود را تحقق ببخشد، بین این سازمان‌ها تفاوتی قائل نمی‌شود. هدف اصلی آنها دست‌یابی به اهداف سیاسی است.