اگرچه امروزه بسیاری از گروه‌هایی که خود را اپوزیسیون در ترکیه می‌دانند از واژه «مطبوعات آزاد» استفاده می‌کنند، اما این میراث خود را با روزنامه «اوزگور گوندَم» که توسط تعدادی انگشت‌شمار از روزنامه‌نگاران کورد در دهه ۹۰ تأسیس شد، به گوش‌ها رساند. اوزگور گوندَم، تحقق ایده داشتن یک روزنامه برای سوسیالیست‌ها و کوردها در ترکیه بود.

از زمان اوزگور گوندَم تا به امروز، روزنامه‌های دیگری نیز منتشر شده‌اند، اما میراث مطبوعات آزاد، با سرسختی و هیجان انقلابی خود، از همه آنها متمایز بود. این میراث که از روز اول انتشارش به طور مستقیم هدف دولت قرار گرفت و علیرغم قتل و ناپدید شدن ده‌ها روزنامه‌نگارش در بازداشت، به هیچ وجه متوقف نشد، امروز نیز علیرغم تمام فشارها، با عزمی راسخ به ایستادگی و انتقال حقیقت ادامه می‌دهد.

در واقع، همه چیز با هفته‌نامه «یِنی اولکه» که بین سال‌های ۱۹۹۰-۱۹۹۲ منتشر می‌شد، آغاز شد. پس از دو سال تجربه، روزنامه‌نگاران کورد، اهمیت نیاز به یک روزنامه و ضرورت پر کردن این خلاء را درک کردند و در ۳۰ می ۱۹۹۲، علیرغم تمام مشکلات و کمبودهای مادی و فنی، انتشار روزنامه اوزگور گوندَم را آغاز کردند.

مقاومتی که با اولین تیتر آغاز شد

اوزگور گوندَم، با اولین تیتر خود، به وضوح مواضع و اهداف خود را مشخص کرد. این روزنامه که دادگاه‌های امنیت دولتی را که مهم‌ترین ابزار فشار دولت‌های وقت بود و محاکمات غیرقانونی آنها را به تیتر خود تبدیل کرد، اولین شماره خود را با تیتر «حاکمیت بدون قید و شرط متعلق به دادگاه‌های امنیت دولتی است» منتشر کرد.

این روزنامه تا زمان تعطیلی‌اش در ۱۴ آوریل ۱۹۹۴، ده‌ها بار مورد حمله قرار گرفت، دستور جمع‌آوری آن صادر شد و علاوه بر این، تیترها، اخبار و مقالاتش سانسور شد. در طول ۶۸۳ روز انتشارش تا زمان تعطیلی، در مجموع ۳۳۵ روز تعطیل شد، از جمله سه بار ۳۰ روز، ۱۵ بار ۱۵ روز و دو بار ۱۰ روز. مدیران و کارکنان این روزنامه در مجموع به ۱۴۷ سال زندان و ۲۱ میلیارد لیر جریمه نقدی محکوم شدند. برای ۴۸۶ شماره از ۵۸۰ شماره منتشر شده، پرونده قضایی تشکیل شد.

دولت که به اینها اکتفا نکرد، قتل روزنامه‌نگاران توسط نیروهای شبه‌نظامی را نیز به عنوان هدف خود قرار داد. در طول دو سال، ۲۷ روزنامه‌نگار شاغل در اوزگور گوندَم یا توسط حزب‌الله به قتل رسیدند یا در بازداشت ناپدید شدند. هیچ تلاشی برای یافتن قاتلان روزنامه‌نگاران به قتل رسیده صورت نگرفت.

میراثی که با قتل و ناپدید شدن در بازداشت پایان نیافت

حافظ آک‌دمیر در ۸ ژوئن ۱۹۹۲، یحیی اورهان در ۳۱ جولای ۱۹۹۲، حسین دنیز در ۱۹ اوت ۱۹۹۲، موسی آنتر در ۲۰ سپتامبر ۱۹۹۲، کمال کلیچ در ۱۸ فوریه ۱۹۹۳، چنگیز آلتون در ۲۴ فوریه ۱۹۹۲، برهان آک‌دنیز در ۵ اوت ۱۹۹۲، مجید آک‌گون در ۲ ژوئن ۱۹۹۲ و فرهاد تپه در ۲۸ جولای ۱۹۹۳ به قتل رسیدند. ناظم بابااغلو در ۱۲ مارس ۱۹۹۴ در بازداشت ناپدید شد.

میراث مطبوعات آزاد، علیرغم قتل روزنامه‌نگاران، ناپدید شدن در بازداشت، زندانی شدن و شکنجه شدن در خیابان‌ها، بطور مصمم و با عزم راسخ به کار خود ادامه داد. این میراث که توسط تعدادی انگشت‌شمار از روزنامه‌نگاران کورد در دهه ۹۰ آغاز شد، امروز با هزاران روزنامه‌نگار در سراسر جهان به تحقیق در مورد حقایق، رساندن آنها به مردم و افشای دروغ‌های دولت‌ها و قدرت‌ها ادامه می‌دهد.

مقاومتی که از مطبوعات آزاد به میهن آزاد ادامه یافت

صدها نفر وجود دارند که نامشان برای گنجاندن در این متن برای تجسم میراث مقاومت مطبوعات آزاد کافی نیست. اما یکی از آنها، غربت‌اَلی اَرسوز، خالق این میراث مقاومت است. غربت‌الی، در حین تحصیل در دانشگاه چوکوراووا، در بسیاری از زمینه‌های جنبش آزادی فعالیت کرد. پس از یک دوره کوتاه زندان، با برداشتن گامی مهم در تاریخ این سرزمین برای کوردها و زنان، موفق شد هژمونی مردانه در میراث سوسیالیستی را در هم بشکند.

وقتی او سردبیر اوزگور گوندَم شد، به عنوان اولین سردبیر زن نیز مورد توجه قرار گرفت. بسیاری از تیترهای اوزگور گوندَم کار خودش بود. غربت‌الی ارسوز که پس از تعطیلی اوزگور گوندَم (مبحث آزاد)، به پایه‌گذاری همان میراث در اوزگور اولکه (میهن آزاد) که جایگزین آن شد ادامه داد، مدتی بعد مسیر خود را به سمت عرصه‌های مبارزه تغییر داد. او تصمیم گرفت مبارزه خود را برای ایجاد یک میهن آزاد در سرزمین‌های میهن ادامه دهد.

غربت‌الی ارسوز، در حالی که با گروهی از رفقایش در برابر حملات دولت ترکیه مقاومت می‌کرد، مجروح شد و به دست حزب دموکرات کوردستان (پ‌دک) افتاد و به قتل رسید. پ‌دک هرگز قتل غربت‌الی ارسوز را نپذیرفت. میراث مقاومتی که غربت‌الی ارسوز ایجاد کرد، بعدها توسط جانشینانش ادامه یافت. یوجَل خالص و جانان دمیرَل، تنها دو نفر از افراد بی‌شماری بودند که در این میراث رشد کردند و به میهن روی آوردند.

کانون اصلی مقاومت از خبرنگارش گرفته تا آبدارچی‌اش

میراث مطبوعات آزاد، در هر فرصتی نشان داد که فقط یک روزنامه و کارکنان آن نیست. صدها کارمند مطبوعات کورد، تا آخرین لحظه برای مطبوعات آزاد و میهنی آزاد مقاومت کردند. چیزی که این میراث را از سایر روزنامه‌ها و فعالیت‌های مطبوعاتی چپ متمایز می‌کرد، سازماندهی یک میراث مقاومت بزرگ توسط همه، از توزیع‌کننده گرفته تا آبدارچی، در هر لحظه بود، نه فقط خبرنگاران. برخی از کسانی که نام خود را با حروف طلایی در میراث مطبوعات انقلابی ترکیه و کوردستان ثبت کردند، توزیع‌کنندگان روزنامه بودند که بعدها خود را «ژنرال‌های کوچک آپه موسی» معرفی کردند.

در حالی که دولت ترکیه تمام تلاش خود را برای جلوگیری از ورود اوزگور گوندَم و جانشینانش به ویژه به کوردستان انجام می‌داد، آن روزنامه‌ها گاهی بر پشت قاطر، گاهی در تابوت به مردم کورد رسانده می‌شدند و صرف نظر از هزینه، حقایق به مردم منتقل می‌شد. توزیع‌کنندگان که به اندازه خبرنگاران در ایجاد میراث مطبوعات آزاد هزینه‌های سنگینی پرداختند، علیرغم تمام حملات دولت ترکیه، تلاش و کوشش قابل توجهی برای رساندن روزنامه به مردم انجام دادند. بعدها، بسیاری از آن ژنرال‌های کوچک، مسیر خود را به سمت میهن و عرصه مبارزه تغییر دادند و بسیاری از آنها در این راه به شهادت رسیدند.

یکی دیگر از جنبه‌های مقاومتی میراث مطبوعات آزاد، تربیت جانشینان بود. فعالیت مطبوعاتی در جنبش آزادی کورد، یک عرصه فعالیت فرعی یا مصنوعی نبود. جنبش آزادی، از زمان پیدایش تا به امروز، در جایگاهی قرار داشته است که به ویژه به فعالیت‌های مطبوعاتی اهمیت می‌دهد و به همه نشان می‌دهد که روزنامه‌نگاری جدیدی امکان‌پذیر است. به همین دلیل، هر کسی که می‌آمد، پس از مدتی شروع به تربیت جانشینان خود می‌کرد و راه‌های ادامه این میراث را پس از خود باز می‌کرد.

گفتند که روزنامه‌نگاری جدیدی امکان‌پذیر است

آنها در ایجاد میراثی که نادرستی اصل «روزنامه‌نگار باید بی‌طرف باشد» را که سیستم در مدارس آموزش می‌دهد و مؤسسات رسانه‌ای بزرگ از آن دفاع می‌کنند، در هر زمینه‌ای آشکار می‌کرد، و با امضای آثار متعددی که نشان می‌داد روزنامه‌نگاران در واقع طرفدار هستند، نقش داشتند. این زبان جدید ایجاد شده، امروز به همه نشان داد که روزنامه‌نگاری آنطور که گفته می‌شود نیست، بلکه باید به دنبال حقایق بود.

میراث مقاومت مطبوعات آزاد که در دهه ۱۹۹۰ آغاز شد، امروزه تقریباً توسط مطبوعات مخالف مورد استفاده قرار می‌گیرد. حتی روزنامه‌نگارانی که در جریان اصلی یا روزنامه‌های نزدیک به قدرت کار می‌کنند، می‌دانستند که کسانی هستند که روزنامه‌نگاری واقعی انجام می‌دهند، اگرچه فشارهای قدرت افزایش می‌یافت. یکی از اساسی‌ترین ویژگی‌های این میراث مقاومت، این بود که همیشه یک پایش در میهن بود. ده‌ها نفری که زمانی در مطبوعات آزاد کورد فعالیت می‌کردند، پس از مدتی به عرصه‌های مبارزه رفتند و در آنجا نیز به روزنامه‌نگاری ادامه دادند.

آخرین نمونه آن، ناظم داشتان و جیهان بیلگین بودند که توسط دولت ترکیه به قتل رسیدند. ناظم و جیهان که در بسیاری از نقاط ترکیه و کوردستان فعالیت می‌کردند و در هر کجا که می‌رفتند به همه نشان می‌دادند که روزنامه‌نگاران چگونه انسان‌هایی باید باشند، در دسامبر ۲۰۲۴ در حمله پهپادی دولت ترکیه به شهادت رسیدند. پس از آن، افکار عمومی ترکیه بار دیگر مجبور به یادآوری میراث مقاومت مطبوعات آزاد شد.

ناظم و جیهان، تجسم میراث مطبوعات آزاد هستند

داستان ناظم و جیهان نیز از ابتدا تا انتها، تجسم میراث مطبوعات آزاد است. این دو روزنامه‌نگار که پس از مدتی تصمیم گرفتند به ماجراجویی روزنامه‌نگاری خود که در ترکیه و باکور آغاز کرده بودند، در میهن خود ادامه دهند، به ویژه حملات دولت ترکیه و تبهکارانش به روژاوا را به جهانیان مخابره کردند و به عنوان دو چهره برجسته که به تمام دنیا نشان دادند که در آنجا نه یاس، بلکه مقاومت بزرگی وجود دارد، تا آخرین نفس از فرهنگ مقاومت میراث مطبوعات آزاد دفاع کردند.

قتل ناظم داشتان و جیهان بیلگین در سطح جهانی بازتاب گسترده‌ای داشت، اما دولت ترکیه برای اینکه جنایت جنگی خود را پنهان کند، واکنش‌های بسیار شدیدی به اقدامات انجام شده برای ناظم و جیهان نشان داد. اجازه برگزاری مراسم یادبود در استانبول داده نشد و حدود صد نفر، از جمله تعداد زیادی روزنامه‌نگار، بازداشت شدند. ۹ نفر، از جمله ۷ روزنامه‌نگار، زندانی شدند. علاوه بر این، برای کانون وکلای استانبول پرونده قضایی تشکیل شد. علاوه بر این، ۷ روزنامه‌نگاری که در یورش به خانه‌ها بازداشت و زندانی شدند، در مورد پست‌های مربوط به ناظم و جیهان مورد بازجویی قرار گرفتند. در نهایت، اوزنور دَیَر، خبرنگار خبرگزاری زن (ژن نیوز)، به دلیل پستی در مورد ناظم و جیهان بازداشت شد.

دولتی که تحمل ایجاد یک مطبوعات جدید و روزنامه‌نگاری جدید توسط جنبش آزادی را نداشت، که برای یک زندگی جدید مبارزه می‌کند، شروع به اعلام «تروریست» بودن تمام روزنامه‌نگارانی کرد که هرگز وارد مرزهای «روزنامه‌نگاری معقول» مورد نظر آنها نشدند. با این حال، بار دیگر مشاهده کرد که این میراث مقاومت که در دهه ۹۰ آغاز شد، چقدر رشد کرده است و نمایندگان میراث مطبوعات آزاد، مانند گذشته، با همان سرسختی و اصرار از حقایق دفاع می‌کنند.

در این روند، به ویژه روزنامه‌نگاران، کارکنان میراث مطبوعات آزاد، علیرغم تمام تحقیقات، مجازات‌ها و تهدیدها، با اصرار اعلام کردند که ناظم و جیهان روزنامه‌نگار بودند و پس از مدتی، حکومت نیز مجبور شد بپذیرد که ناظم و جیهان روزنامه‌نگار بودند. دولت ترکیه برای پنهان کردن جنایت جنگی خود، از طریق روزنامه‌ها و مؤسسات رسانه‌ای وابسته به خود، اخبار زیادی منتشر کرد تا ثابت کند ناظم و جیهان روزنامه‌نگار نبودند. با این حال، این تلاش‌ها، اگرچه هنوز ادامه دارد، اما هر روز اعتبار خود را بیشتر از دست می‌دهند. با توجه به اینکه فناوری و وسایل ارتباط جمعی در عصر ما اکنون در دسترس همگان قرار گرفته است، نمایندگان میراث مطبوعات آزاد با اصرار به بیان اینکه ناظم و جیهان روزنامه‌نگار بودند، ادامه دادند.

پس از ناظم و جیهان، دولت ترکیه به هدف قرار دادن روزنامه‌نگاران ادامه داد. اخیرا، عگید روژ در حملات به سد تشرین به قتل رسید، اما باز هم قدرت پایان دادن به آن میراث مقاومت را ندارند. میراث مطبوعات آزاد که از دهه ۹۰ تا به امروز شهدای زیادی داده است، امروز به عنوان یک نیروی بزرگ در جایگاهی قرار دارد که نشان می‌دهد روزنامه‌نگاری چگونه باید انجام و از آن دفاع شود. این میراث با روزنامه‌ها، مجلات، خبرگزاری‌ها و سازمان‌های حرفه‌ای مطبوعاتی روزانه و هفتگی در ترکیه و باکور، با اصرار به مقاومت خود ادامه می‌دهد.