با گذاری بر تاریخ نام بسیاری از زنان مبارز در كردستان بە گوش میخورد. زنانی كە در بسیاری از عرصەهای حیات نقش پیشاهنگی را بر عهدە داشتند چە در گذشتەهای دور و چە در نزدیك حضور زنان را شاهد هستیم. البتە كە در انتقاداتی كە لازمە شاید و باید بە این مسئلە بسیار رسیدگی نشدە است، اما علی‌رغم همەی سركوبها، سنگسارها و تحریم‌های بسیاری كه از سوی نظام مردسالار صورت گرفتە، این فرهنگ و حیات مسالمت آمیز که برگرفتە از دوران نوسنگی بودە تا امروز هم آمدە و بدون شك نقش زنان در این دوران بە دور از مردسالاری بسیار بارز و ملموس هست. در این مقالە هم سعی خواهد شد كە با تكیە بر خوانشی صحیح از تاریخ و اهمیت این خوانش و انعكاس در مبارزات آزادیخواهانە خلق كورد بە نقش زنان در حزب حیات آزاد كردستان پرداختە شود.

مبارزات زنان كرد دارای جنبەهای فرهنگی ـ تاریخیست

مبارزات زنان در جنبش آپویی به پنجاە سال قبل برمی‌گردد. پنجاە سال مبارزەایی مداوم و سیستماتیك با ارائەی تعاریف نو از مبارزە، مجادلە و حیات و با خوانش صحیح از تاریخ و شناخت درست از جامعە و اهداف آن ممكن و میسر است. در طول پنجاە سال اخیر گامهای رو بە جلوی جنبش آپویی محكم‌تر و با صلابت‌تر از گذشتە شد. رهبر آپو در تمامی دفاعیاتش از اهمیت رویدادهای تاریخی، شیوەی حیات در دوران نوسنگی، مقاومت علیە نظام مردسالاری در عین حال می‌توان گفت به ساختن حیاتی نو و صحیح می پردازد. بە عبارتی می‌توان گفت كە هم بە ریشەی مشكل و مسئلە پرداختە و هم آلترناتیو ارائە می‌دهد. البتە كە پارادایم جنبش آپویی مبتنی بر اكولوژی، دموكراسی و آزادیخواهی زنان است. پارادایمی كە بر روند مبارزات خلق كرد هم تأثیر بسیار فراوانی گذاشت و هم موجب پویایی هر چە بیشتر این مبارزات گردید. باید دانست از ابتدای شکل‌گیری جنبش آپویی زنان حضور داشتند. یعنی البتە كە تنها در سالهای تشكیل جنبش هم محدود نماند.

در طول سالهای اخیر فعالیت‌های زنان گستردەتر و وسیع‌تر از قبل گردید. تعریف جامعە از فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی، نظامی تغییر پیدا كرد. یعنی در اصل می‌توان گفت كە شیوەی مبارزەی جنبش آپویی بە پیشاهنگی زنان این دیدگاە رو تغییر داد. از سالهای 90 بە ویژە 99 پس از توطئەی بین المللی علیە رهبر عبدالله اوجالان ما شاهد قیامها و خیزش‌‌های گستردەی خلق شرق كردستان و ایران بودیم و این نشان دهندەی این است كە جامعەی همیشە هوشیار ایران در بزنگاه‌های تاریخی، مواضع بسیار رادیكال را اتخاذ كردە است. یكی از آن موضع‌گیری مهم خلق در محكومیت بە توطئەی بین المللی بود كە در سال 1999 ما شاهد آن بودیم. از آنجا در شهرهای مختلف شرق كردستان ملحق شدن به جنبش آپویی صورت گرفت. در واقع با شناخت و زمینەسازی‌ای که صورت میگیرد در سال 2004 پژاك بە صورت رسمی تأسیس و اعلام میگردد. رفقای بسیاری كە در این کنگره حضور دارند در كنفرانس های اول تشكیل حزب هم حضور داشتند و بسیاری از رفقایی که شهید شدند ضمن گرامی داشت یاد و خاطره‌شان و جهت صیانت از مبارزاتشان راهشان را بدون شك ادامە خواهیم داد.

پژاك حزبی است كە هم فعالیت سیاسی، نظامی و هم فرهنگی، اجتماعی و مطبوعاتی و سازماندهی دارد. حضور زنان در تمامی این فعالیت‌ها و عرصەها باعث شد كە روند مبارزاتی خلق كورد دموكراتیك‌تر شود. یعنی حضور پررنگ و پیشاهنگی زنان ملموس‌تر شد. حضور زنان در این حزب بر شیوەی مبارزاتی در جامعە تأثیرگذاشت. پژاک از لحاظ پارادایمی و جهانبینی و همچنین ایدیولوژیك، نقش زن را هم به عنوان پیشاهنگ و هم بەعنوان تغییر و عاملیت زنان مهم می‌داند و در مبارزات و بە اهمیت پیشاهنگ زنان در مبارزات می‌پردازد، همین خوانش و همین جهانبینی و پارادایم بر كل فعالیت‌های حزب حیات آزاد كردستان “پژاك” تأثیر گذاشت. در واقع اگر خوانش و دیدگاه بە دور از ذهنیت مردسالار باشد، تمام فعالیت‌ها و مبارزات دموکراتیک‌تر خواهد شد و همه‌ی اقشار جامعه را در بر می‌گیرد. در سایر بخش‌های كردستان این را بە وضوح مشاهده نمودیم و در شرق كردستان هم بە پیشاهنگی زنان در حزب حیات كردستان “پژاك” این نوع فعالیت‌ها بە طور كامل مشاهدە می‌شود. این پارادایم درشاخەهای مختلف، مثلا در شاخەی نظامی تأثیر بسیاری گذاشت، در شاخەی سیاسی، فعالیت های مطبوعاتی و فرهنگی بەطور كل تأثیرات فراوانی را داشت.

تعریف زنان از جنگ و فعالیت‌های نظامی در جنبش آپویی بسیار متفاوت است. زنان در جنبش آپویی درحال حاضر ارتش مختص بە خودشان را دارند. در شرق كردستان هم بە همین شیوە است. یعنی زنان در”یە رە كە” ارتش مختص بە خودشان را با پیشاهنگی”هەپەژە” دارند. فرمانده‌هان بسیاری را در سطح فرماندهی ارتش زنان داشتیم یکی از آن فرمانده‌هان رفیق”آرین آرێ” كە هفدە سال از زندگی خودش را وفق مبارزات آزادیخواهی زنان شرق كردستان و ایران كرد.

یعنی زنان نە تنها دیگر پشت جبهه و قربانیان جنگ نیستند، بلكە بلعكس میتوانند ارتش مخصوص بە خودشان را داشتە باشند، چون ارتش‌های جهان، ارتش‌های هستند كە بر ذهنیت مردسالار تكیە بستە و مسائل وجدانی و اخلاقی در آنها وجود ندارد. اما بسیار مهم هست كە ارتش زنان و پیشاهنگی زنان در حوزەی نظامی بر اصول اخلاق و وجدانی متکی باشد.

در عین حال ما شاهدیم كە در زندان‌ها قهرمانان بسیاری راە مبارزە را روشن كردند و رهنمود مقاومت و پرچم شعار”مقاومت زندگیست”را بالا نگە داشتند. چون كسانی همچون شیرین علم‌هولی داشتیم. برای یك گریلای آزادیخواە، برای یك مبارز آپویی هر عرصە، بە عرصەی مبارزاتی بدل می‌شود. خب در زندان هم زنان نقش بسیاری داشتند. شهید شیرین علم‌هولی و شهید فرزاد كمانگر و دیگر رفقا زندان رو به سنگر مبارزە مبدل كردند. زینب جلالیان هم اكنون پانزدە سال است كە با تكیە بر این فكر و فلسفە در شرق كردستان و ایران بە نمونەایی از مقاومت مبدل شدە است. در مطبوعات، در فعالیت‌های سازماندهی جامعە و همیشە حضور پررنگ زنان رو مشاهدە می نمائیم.

زنان در پژاك كاملا بصورت خودویژە خود را سازماندهی می‌كنند

در واقع مسئلەی مهم گذار از ذهنیت مردسالار است. زنان در پژاك و البتە خود پژاك بەطور كل معتقد هستند كە سطح آزادی زنان در جامعە بر اصل یا سنجش آزادی و پیشرفت دموكراسی است. حال به جامعە‌ای بنگرید که در آن زنان آزاد نباشند، آیا می‌توان از آزادی در آن جامعە بحث کرد قطعا خیر. برای آزادی باید مبارزه کرد. وظیفەی خود پژاك هم ارتقاء این مبارزات بە دور از ذهنیت مردسالار، بدون ذهنیت جنسیتگرایی و ذهنیت مرد محور است. هر یك از اعضاء پژاك بەطور كل و علی‌الخصوص زنان بە شكل فعال با این ذهنیت ناشی از جنسیتگرایی اجتماعی مبارزە می‌كنند و در مناسبات و روابط ما بین زنان و مردان اصل آزادی و برابری را مبنا قرار می‌دهند. در اصل زنان پایبند جامعەی دموكراتیك، اكولوژیك و مبتنی بر آزادی زن را مبنای تمام فعالیت‌هایشان قرار می‌دهند و اطرافیان را بر این اساس آگاهی می‌بخشند. شاید برای هر كس این آزادی و برابری جای سوأل باشد كە بە چە شیوەایی است. در كنگرە بە این موضوع اشارە شد كە تعداد زنان و مردان بسیار مهم است. سیستم ریاست مشترك بسیار مهم است. اگر هجدە نفر برای مجلس حزب بعنوان نمونە انتخاب می‌شود نه نفرشان از زنان و ریاست مشترك شامل یک زن و یک مرد می‌باشد. همین سیستم نشان دهنده‌ی این است که ما خواهان برقراری برابری هستیم و در وهلەی اول این رو در درون حزب بە اجرا درمی‌آوریم. به شیوەی فعالیت زنان در پژاك بپردازیم نخست این که كاملا بەصورت خودویژە بە سازماندهی خودش می‌پردازد و در عین حال نقش پیشاهنگی را در عملی سازی تمام برنامەها حزب را برعهدە دارد. زنان در پژاك مسئول پیشبرد صحیح خط مشی آزادی زن هستند.

در همەی عرصەها چە در شرق كوردستان و چە در ایران در راستای گسترش دموكراسی و گذار از ذهنیت مردسالار بە سازماندهی زنان می پردازد. در عین حال شاخەی زنان در پژاك جامعەی زنان شرق كوردستان را كە یك سیستم كنفدرال و چترآساست بە رسمیت میشناسد، پروژەها و برنامەریزی‌ها و در عین حال تقسیمات كاری را با جامعەی زنان آزاد شرق كوردستان كژار در میان می‌گذارد و همزمان در مدیریت آن جای می‌گیرد. بدون شك مشاركت یكسان و برابر زنان و مردان در تمامی عرصەها می‌توان گفت كە بە نوعی امری الزامی است.

سیستم ریاست مشترك در درون حزب در طول این چند سالە موجب طاقت بسیار زیادی شد. یعنی چە؟ شما نگاە كنید اگر ذهنیت، مردسالار باشد كە البته در جهان ما شاهد آن بودەایم و هستیم، مرد را در محور اصلی و زنان را در حاشیە قرار می‌دهد. یعنی زنان همیشە تحت سایە قرار می گیرند و این باعث می‌شود كە پیشاهنگی و تعادل فكر همچون هویت خود زنان و تعاریفی همچون مدیریتشان كم رنگتر شود و به دور از معنای واقعی خواهد بود. اما در پژاك ما شاهد این نیستیم، در پژاك از یكسانی مرد و زن، از اتخاذ تصمیم بەطور یكسان صحبت می‌كنیم. هم تعداد اعضای مجلس و هم ریاست مشترك یكسان است و این در عاملیت زنانە بودن و در خود سیستم هم كاملا مشهود است. در واقع برای گذار از ذهنیت مردسالار و ایجاد حیات آزاد در جامعه، ابتدا باید در حزبمان آن را ایجاد می‌کردیم. باید مبارزات بسیاری صورت گیرد، آگاهی سازی شود و آموزش بر این مبنا صورت گیرد، یعنی كاملا با تكیە بر این پایگاە و دیدگاە و همچین ژنولوژی می‌توانیم بە این مسئلەی زنان بپردازیم. بنابراین حضور زنان و پیشاهنگی آنها در پژاك فقط بە درون حزب محدود نمی‌شود، برای برساخت چنین حیاتی آزاد در جامعە، در کنگره تصمیمات صورت گرفت. از شعار زن، زندگی، آزادی كە شعار جنبش آپوییست و تحلیل زیادی در این خصوص صورت گرفت تا جنبەهای عملی قضیە در جامعە هم در یك راستا و آن هم آزادی زنان و آزادی جامعە است.

در کنگره که به مدت سە روز طول کشید مباحث زیادی از جانب زنان حاضر در کنگره صورت گرفت. از اهداف بحث شد، از كمبودها سخن بە میان آمد، بدون شك تغیر و تحولات منطقە، وضعیت ایران و همچنین انقلاب زن، زندگی، آزادی مورد بررسی قرار گرفت، هر یك از زنان در كنگرە از فعالیت‌های چند سال گذشتە صحبت كردند و از اینكە در آیندە چە چشم اندازی را خواهیم داشت مورد بررسی قرار دادند. یعنی در خود كنگرە به حضور زنان در انقلاب زن، زندگی، آزادی و پیشاهنگی و اتحاد آنها حول محور زن اشارە شد. هر آنچە مورد بررسی قرار می‌گرفت، دقیقا این را نشان می‌داد كە ما با تكیە بر چنین پایگاهی می‌توانیم جامعەی آزاد را پایه‌گذاری کنیم و فعالیت خودمان رو گسترش دهیم. نقش پیشاهنگی زنان در خود كنگرە هم، كاملا معلوم و بارز بود و این نشان دهندەی این است كە مبارزات در طول سالهای مختلف تفاوت بسیاری رو بە وجود آوردە و این هم بە یومن مبارزات رفقای شهیدمان در طول این چند سال گذشتە است. مبارزات زنان در پژاك در طول این سالها دستاوردهای زیادی را بە وجود آورد و تنها وظیفەی ما در حال حاضر گستردەتر كردن سطح فعالیتها است.

منبع: مجله آلترناتیو، شماره ۲۸