بعد از امضای تفاهمنامه بین ترکیه و روسیه در خصوص ادلب، مدتی صحنه نبرد در  این منطقه با آرامش روبرو بود، اما نشانه‌هایی از تشدید تنش‌ها در این منطقه به چشم می‌خورد. از ۲۴ اکتبر ۲۰۱۹ تا ۵ مارس ۲۰۲۰ در ادلب چه روی داده است؟ بعد از شیوع ویروس کرونا چه سرنوشتی در انتظار ادلب است؟ آیا دولت ترک تبهکاران حاضر در ادلب را از سر راه بر می‌دارد یا با آنان همکاری را تداوم می‌بخشد؟

چرایی اهمیت ادلب

در ۲۴ اکتبر ۲۰۱۹ که دولت اشغالگر ترک به سریکانی و گری سپی در سمال-شرق سوریه حمله کرده ارتش حکومت سوریه نیز با همکاری نیروی هوایی روسیه و نیروی زمینی ایران، عملیاتی را در ادلب آغاز کرد. هدف از این عملیات تصرف مجدد و آرام ادلب بود. سوریه و روسیه بعد از آغاز عملیات در ادلب به کرات اعلام کردند که دولت ترک با حمایت نیروهای بین المللی نمی‌تواند امنیت منطقه را تامین کند و تبهکاران را در منطقه تحت کنترل خود مورد حمایت قرار دهد. با آغاز عملیات نیروهای سوریه و روسیه در ادلب، شاهراه M4 که خلب را به لاذقیه متصل می‌کند به کنترل رژیم سوریه درامد. اما نیروهای حکومتی سوریه در این محور نتوانستند بیش از این پیشروی کنند و در محور شاهراهM5  که حلب و دمشق را به یکدیگر متصل می‌‌کند به پیشروی ادامه دادند.

در ۱۹ دسامبر نیروهای سوریه با حمایت نیروی هوایی روسیه بیش از پیش به پیشروی پرداخته و در هفتم فوریه وارد شهر سراقب شدند. سراقب در مسیر چهار راه 4M و M5 قرار داشته و برای سوریه و روسیه و هم تبهکاران وابسته به دولت ترک از اهمیت فراوان برخوردار است. در سراقب ۴ پایگاه نظارتی و کنترل دولت اشغالگر ترک قرار داشتند و بعد از تصرف این شهر به دست نیروهای دولتی سوریه، دو پایگاه به محاصره در آمدند.

واکنش اردوغان نسبت به این عملیات

در خصوص این رویدادها اردوغان در سخنرانی خود در  ۱۲ فوریه تهدید کرد که اگر این فرایند به نظامیان ترک در این پایگاه‌ها یا در کل منطقه آسیبی وارد کند نیروهای ترک بدون در نظر گرفتن مرزهای ادلب و محدودیت‌های پیمان سوچی، نیروهای رژیم در همه جا مورد هدف قرار می‌گیرند.

پیشروی نیروهای حکومت سوریه در ادلب، تنش بین سوریه و ترکیه را به سطحی بالاتر ارتقا داده و تبهکاران وابسته به ترکیه به اقدامات ارتش سوریه در منطقه واکنش نشان دادند. پیشروی نیروهای حکومت سوریه در ادلب، تنش بین سوریه و ترکیه را به سطحی بالاتر ارتقا داده و تبهکاران وابسته به ترکیه به اقدامات ارتش سوریه در منطقه واکنش نشان دادند. ارتش ترک نیز بیانیه‌ای را صادر و  ادعا نمود که تهدیدهای آنان برای امنیت غیر نظامیان در ادلب و نظامیان ترک کاملا عیان است. اما هدف اصلی آنان ممانعت از پیشروی‌های ارتش سوریه و حفظ موقعیت تبهکاران است.

در ۲۷ فوریه نیروهای حکومت سوریه نزدیک به ۴۰۰ نفر از نظامیان ترک را در کفر باول در جنوب ادلب از طریق حمله هوایی هدف قرار داده و در جریان این حمله، ۲ هواپیمای جنگی روسیه نیز با هوایپماهای سوری همکاری داشتند. طبق اظهارات رسمی، در جریان این بمباران ۳۴ نظامی ترک کشته شدند. کشته شدن ۳۴ نظامی ترک در رسانه‌های جهانی بازتاب گسترده‌ای یافت و از آن به عنوان تلفات سنگین ترکیه از آغاز جنگ سوریه یاد شد. افکار عمومی ترکیه نیز این مسئله را دامن می‌زد که چرا ارتش ترک در ادلب حضور دارد؟ دولت ترک نیز در مقابل تمامی شبکه‌های اجتماعی از یوتیوب، فیسبوک، تویتر و اینستاگرام را فیلتر نمود. دولت ترک به منظور خنثی نمودن اعتراضات عمومی ۹۱ حساب را در شبکه‌های اجتماعی مسدود کرد و اعلام کرد که نظامیان سوریه هدف مشروع ارتش ترک هستند و همچنین طی بیانیه‌ای اظهار داشت که ۲۰۰ نقطه از مواضع ارتش سوریه توپباران شده است و ۳۲۹ نظامی سوری نیز کشته شده‌اند.

در این میان تمامی نگاه‌ها متوجه روسیه شد. وزارت دفاع روسیه در ۲۸  فوریه طی بیانیه‌ای اعلام کرد که تبهکاران هیات التحریر الشام در ادلب علیه نیروهای سوریه دست به حمله زده‌اند. ارتش سوریه نیز در مقابل دست به واکنش نشان داده و نظامیان ترک نیز همراه با هیات التحریر الشام هدف قرار گرفته‌اند.

در مقابل دولت ترک نیز این اظهارات را تکذیب کرده و گفت نیروهای ترک مستقیما هدف قرار گرفته‌اند، و علیرغم اخطارهای موجود حملات ادامه یافته‌اند. خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه اظهار داشت که هر چند پیش از این محل استقرار نظامیان ترک به اطلاع ارتش روسیه رسانده شده است این حمله صورت گرفته است. این حمله به افزایش تنش روسیه و ترکیه منجر شد.

تحلیلگران بر این باور بودند که تنش‌های بین ترکیه و سوریه افزایش می‌یابد و ترکیه بار دیگر به آغوش ناتو و آمریکا باز می‌گردد. اما ناتو و آمریکا نیز در مقابل از ترکیه خواستند که خرید موشکهای اس ۴۰۰ را از روسیه لغو کند. ناتو در این رابطه نشستی را برگزار کرده و بیانیه‌ای را منتشر کرد: ترکیه عضو بسیار قدیمی ناتو بوده و در میان اعضای ناتو بیشترین تاثیر را بر جنگ سوریه داشته و بیشترین تاثیر را از آن داشته است. کای بایلی هاتچیسون سفیر دایمی آمریکا در ناتو اعلام نمود که ترکیه باید دریابد که کدامیک از طرفین مورد اعتماد هستند و در این خصوص اعلام کرد که ترکیه با روسیه همکاری می‌کند. در نتیجه امریکا و ناتو همکاری با ترکیه در ادلب را منوط به خروج سامانه موشکی اس ۴۰۰ نمودند. ترکیه نیز در مقابل بار دیگر استفاده از کارت آوارگان به اروپا را مطرح نمود.

بارگشت مجدد اردوغان به آغوش روسیه

روسیه و ترکیه که برای اشغال عفرین همکاری نموده بودند، در ادلب با یکدیگر مواجه شدند. این موضوع نیز همکاری آنها در استانه مورد بحث و تردید قرار داد. این موضوع ترکیه را در مواجهه با ایران نیز قرار داد. عملیاتی که سوریه با حمایت روسیه و ایران در ادلب علیه ترکیه و تبهکاران وابسته به آن انجام داد، ترکیه را دچار ناراحتی فراوان کرد. این موضع ترکیه ناچار به اتخاذ موضع شدید در منطقه، داخل ترکیه و در سطح جهانی نمود. ماریا زاخاروا سخنگوی وزارت خارجه روسیه و دیمیتری پسکوف نیز از ترکیه خواستند در چارچوب پیمان سوچی حرکت کرده و این کشور باید دست از حمایت تروریست‌ها در ادلب بردارد. ترکیه نیز از سوی ناتو آمریکا شاهد حمایت جدی نبود.

هدف از سوداگری بر ادلب

ترکیه اکنون در ادلب با شکست مواجه شده است، نتایجی را که از مسکو انتظار داشت کسب نکرده و سوریه نیز مواضع خود را بر ترکیه تحمیل کرد. هر چند ترکیه تلاش کرد تا ائتلاف مسکو را برای خود به عنوان پیروزی بزرگی نشان دهد، رسانه‌های مخالف ترکیه همپیمانی را مانند تحقق خواسته‌های پوتین و اسد عنوان کرده و اظهار داشتند که ترکیه در این تفاهم متضرر شده است. در نتیجه دیداری که ۶ ساعت به طول انجامید، به عنوان پروتکلی الحاقی به سوچی، سه ماده مورد توافق برای افکار عمومی منتشر شد.

ماده نخست این پروتکل الحاقی اظهار می‌داشت که از ۶ مارس ۲۰۲۰ در ساعت ۰۰:۰۱ دقیقه جنگ در محور ادلب متوقف می‌شود و تمامی تحرکات نظامی خاتمه می‌یابند. در مقابله با تروریست‌های هیات التحریر الشام و جبهه النصره مبارزه صورت گیرد و سوم؛ به عمق ۶ کیلومتر از جنوب شاهراه 4M  که حلب را به لاذقیه متصل می‌کند، کریدوری امن ایجاد شود و گشتیهای مشترک ترکیه با روسیه در این منطقه از ۱۵ مارس ۲۰۲۰ از شهر ترومپا تا بخشی از عین الهاور در حرکت باشند. سراقب نیز تحت کنترل روسیه خواهد ماند.

مخالفت تبهکاران با توافق ترکیه-روسیه

بعد از توافق روسیه، گشتیهای مشترک ترک-روس در منطقه از ۱۵ مارس و گشتهای بعدی  نیز در ۲۳ مارس، ۸ آوریل، ۱۵ آوریل و ۲۱ آوریل و ۲۹ آوریل در این مناطق حضور یافتند. اما تبهکاران در مقابله با این گشتیها اعتراض خود را نشان دادند. در ۱۹ مارس دو نظامی ترک توسط تبهکاران النصره کشته شدند. وزارت دفاع ترکیه در همان روز تایید کرد که دو نفر از اعضای ارتش توسط تبهکاران رادیکال کشته شده‌اند.

ارتش ترک برای نخستین بار در ۱۳ آوریل اقدام تبهکاران هیات التحریر االشام را در ممانعت از گشایش مسیر 4M تایید کرده و با گاز اشک آور به معترضان حمله کرد. هیات التحریر الشام در مقابل نخستین حملات ارتش ترک سکوت نکرده و به مواضع ارتش ترک حمله کرد. بعد از آن نیز ارتش ترک دو ماشین نیروهای هیات التحریر الشام را هدف قرار داد. در این حمله سه عضو تبهکاران هیات التحریر الشام کشته شدند. در این منطقه که هنوز نیز با آشوب دست و پنجه نرم می‌کند، تنش‌ها بین نیروهای ارتش اشغالگر ترک و تبهکاران در حال افزایش است.

همراه با ادلب، در مناطق دیگری نیز مانند باب، جرابلس بین ارتش اشغالگر ترک و تبهکاران ارتش میهنی سوریه و گروههای تبهکار دیگر تنش‌ها رو به افزایش است. تصور نمی‌شود که این تنش‌ها در منطقه با موضوع ادلب ارتباط نداشته باشد. بسیار زحمت است گروههای تبهکار حراس الدین که هفت سازمان وابسته به هیات التحریر الشام و القاعده را تحت عناوینی مانند انصار الدین، انصار التوحید و انصار الاسلام –وابسته به القاعده- و حزب اسلامی ترکمنستان- وابسته طالبان- و  مزدوران چچنی اجناد القفقاز، تیپ امام بخاری ازبک‌ها را سازمان داده‌اند، با همکاری ترکیه و روسیه موافق باشند. همراه با این سازمان‌ها، هیات التحریر الشام در نظر ندارد که منطقه را با ارتش میهنی سوریه و UKC که توسط ترکیه سازمان داده شده است، تقسیم کند.

کمک و پشتیبانی‌های جدید ترکیه

منطقه‌ای که اکنون از ان به عنوان محدوده‌ی کاهش تنشها یاد می‌شود، در واقع تحت اشغال دولت ترک و تبهکاران وابسته به ان است. ترکیه تلاش می‌کند تا زمان تمدید آتش بسی را که در ۵ مارس امضا شده است طولانیتر کند و کنترل خود را بر منطقه گسترش دهد. ترکیه هم به دلیل وعده‌هایی که به روسیه برای از میان برداشتن گروه‌های تبهکار رادیکال داده است  و هم برای ممانعت از مداخله ارتش سوریه و روسیه، هزاران نفر از نظامیان خود را همراه با ۲ هزار و ۶۵۰ وسیله نقلیه و نظامی جدید به منظقه اعزام کرده است. در منطقه شمال-غرب ادلب در بخشی از مناطق حلب، حما و لاذقیه که جزو منطقه کاهش تنشها هستند، نقاط دیده بانی خود را از ۱۲ پایگاه به ۵۸ پایگاه افزایش داده است.

جنگ در سوریه وارد دهمین سال خود شده است و ادلب به عنوان بازی نهایی نامگذاری شده است. در مرحله جدید مشخص خواهد شد که موادی که در توافقنامه‌های سوچی و مسکو اضافه شده بودند، تا چه اندازه در این مرحله عملی می‌شوند. همچنین، آیا ترکیه می‌تواند وعده خود را مبنی بر از میان برداشتن گروههای تبهکار رادیکال تحقق بخشد یا خیر؟ آیا می‌تواند این تبهکاران را از میان برداشته یا این کشور با تبهکاران وابسته ارتش میهنی سوریه همچنان همکاری‌های خود را ادامه می‌دهد؟ رویدادهای روزهای آینده تمامی این سوالات را پاسخ می‌دهند.

اگر ترکیه و تبهکاران وابسته به آن از مناطق مشخص شده عقب نشینی ننمایند، باید منتظر آغاز عملیات مشترک سوریه، روسیه و ایران بود.

منبع: ANHA