شانزدهم آذرماه هرسال در ایران روز دانشجوست. نامگذاری این روز به واقعه تاریخی شانزده آذر 1332 بازمی گردد. شاه اعتراض دانشجویی را در این روز به خاک و خون کشید و سه دانشجو کشته شدند. شانزده آذر از همان موقع به روز اعتراض به دیکتاتوری رژیم شاه و پس از آن جمهوری اسلامی بدل شد.

از آغاز دهه سی اعتراض دانشجویان آرام آرام بالا می گرفت . اما شاه با از سرگیری روابط  و وابستگی کامل به انگلیس و آمریکا در کودتای 28 مرداد، بهانه های لازم را برای اعتراضات ایجاد کرده بود. اعلام دیدار رسمی نیکسون معاون وقت رییس جمهور امریکا از ایران بر آتش اعتراضات افزود. دانشجویان از 14 اذر به سخنرانی در کلاسها پرداختند و ناآرامی تمامی محوطه دانشگاه تهران را فرا گرفته بود. دولت وقت برای پیشگیری از هرگونه اقدام بعدی تصمیم به سرکوب اعتراضات گرفت. سربازان و نیروهای ویژه ارتشی پس از هجوم به دانشگاه، به کلاسهای درس حمله کرده و صدها دانشجو را بازداشت و زخمی کردند. نیروهای امنیتی در دانشکده فنی، اقدام به شلیک تیر کردند که موجب مرگ سه دانشجوی این دانشکده شد. فردای آن روز نیکسون به ایران آمد و دکترای افتخاری در رشته حقوق را در دانشگاه تهران که در اشغال مشهود نیروهای نظامی بود، دریافت کرد. از آن هنگام نام این سه تن با شانزده آذر و مبارزه دانشجویی به هم آمیخته شد.

وقایع آذر ۱۳۳۲، نمایانگر واکنش دولت کودتا به فعالیتهای دانشجویی و به دنبال آن سرکوب نظام‌مند تمامی اشکال دیگر مخالفتها بود.  ۱۶ آذر، توسط کنفدراسیون دانشجویان ایرانی خارج از کشور که مرکز اجتماع و مباحثه مخالفان حکومت پهلوی در خارج از ایران بود، روز دانشجو نامیده شد. دانشجویان پس از آن، هر سال در این روز اعتصابهای دانشجویی به راه می‌انداختند .

پس از انقلاب نیز با استقرار رژیم جدید و برپا شدن دیکتاتوری دیگر، این روز همچنان از اهمیت تاریخی برجسته‌ای برخوردار است. شانزدهم  آذر هر سال، دانشجویان مبارز ، به خصوص دانشجویان مترقی و چپ در مقابل رژیم صف آرایی می کنند و با اعتراضات خود، عمق خشم از دیکتاتوری حاکم را به نمایش می گذارند.

دیکتاتوری جمهوری اسلامی اما به عنوان ادامه دهنده خلف ساقط شده خود رژیم شاه، تمرکز امنیتی شدیدی را بر دانشگاه ها نهاده و از ابتدا با حذف و تصفیه های بزرگ به نام انقلاب فرهنگی موضع متحجر خود را در برابر دانشجویان به نمایش گذاشت و بارها زمین دانشگاه را به چکمه نظامیان آشنا کرد و خون آن ها را بر زمین ریخت.

هزاران دانشجوی دانشگاههای ایران طعم شکنجه و زندان هایی هر دو رژیم را چشیده اند و بسیاری از آنان نیز تیرباران یا به دار زده شدند. هم اکنون نیز بسیاری از دانشجویان مبارز در زندانهای رژیم محبوس اند و یا از تحصیل محروم شده و یا ستاره دارند. دانشگاه همچنان امنیتی است و اگر چه دانشجویان شعر دانشگاه پادگان نیست می دهند اما رژیم هرموقع قصد کند نظامیان را به دانشگاه می فرستد تا سرکوب کنند.

شانزده آذر یادواره تمامی این مبارزات و خونهای ریخته است و از این بابت گرامی داشته می شود.