انزوای مطلق در امرالی و سکوت نهادهای بین‌المللی
ناکامی در تضمین دسترسی رهبر خلق کورد عبدالله اوجالان به وکلای قانونی و ملاقات با خانواده‌اش، اعتبار مکانیسم‌های نظارتی بین‌المللی را تضعیف می‌کند.
انزوای اعمال شده بر رهبر خلق کورد عبدالله اوجالان حدود ۲۶ سال است که ادامه دارد. در ۴۳ ماه گذشته در وضعیت عدم ارتباط مطلق بوده، یعنی خبری از وضعیت وی دریافت نمی‌شود. همانطور که در بخش‌های قبلی مجموعه مقالات خود تاکید کردیم، به ملاقات خانواده و وکیل اجازه داده نمی‌شود. زندان جزیره امرالی که با یک سیستم استثنایی اداره می‌شود، در چارچوب قوانین جاری ملی و بین‌المللی به سیاهچاله قانونی تبدیل شده است. هیچ قانونی اعمال نمی‌شود. همانطور که ابراهیم بیلمز، وکیل وی اظهار داشت، «مجازات انضباطی» برای رهبر خلق کورد در نظر گرفته شده است، اما هیچ اطلاعاتی مبنی بر اینکه چرا این مجازات‌ها اعمال می‌شود و چه رویه‌هایی اعمال می‌شود، ارائه نشده است.
از سوی دیگر، اگرچه ۱۰ سال از تصمیم دادگاه اروپایی حقوق بشر موسوم به «حق امید» صادر شده در سال ۲۰۱۴ توسط دادگاه اروپایی حقوق بشر می‌گذرد که در نتیجه بررسی درخواستی که توسط وکلای دفتر حقوقی سده در سال ۲۰۰۴ و سایر درخواست‌ها ارائه شده است صادر شد، ترکیه هنوز این تصمیم را اجرا نکرده است. کمیته وزرای شورای اروپا تنها توانست در سال ۲۰۲۴ در مورد تصمیم دادگاه حقوق بشر اروپا تصمیم بگیرد.
رنگین اَرگول یکی از وکلای اعضای MAF-DAD که در این خصوص با وی مصاحبه کردیم می‌گوید: «تأخیر ۱۰ ساله وضعیت قابل قبولی نیست. در دنیا سلول انفرادی به صورت استاندارد نمی‌تواند بیش از ۱۵ روز باشد و این ممنوع است. این واقعیت که ۱۰ سال است که سلول انفرادی برقرار است و این تصمیمات تنها پس از تخلف گرفته شده است، قطعا باید نقد شود.»
علاوه بر این، کمیته اروپایی پیشگیری از شکنجه (سی‌پی‌تی) با وجود غیرقانونی بودن و اعمال شکنجه در امرالی، به دلیل عدم مراجعه به امرالی یا ارائه بیانیه به مدت ۴ سال در مرکز انتقادات قرار دارد.
علاوه بر این، کمیته فرعی سازمان ملل متحد برای پیشگیری از شکنجه و سایر رفتارها یا مجازات‌های ظالمانه، غیرانسانی یا تحقیرآمیز (SPT) در سال‌های اخیر تنها دو بار به ترکیه سفر کرده است. اگرچه ۴۳ ماه است که هیچ خبری از زندانیان در زندان جزیره امرالی دریافت نشده است، اما عدم اظهار نظر و یا به اشتراک گذاشتن جزئیات آخرین ملاقات به اعتبار این موسسه لطمه جدی وارد می‌کند. اگرچه دولت ترکیه هیچ گامی به ویژه در مورد «حق امید» برنداشته است، اما فقدان ابتکارات و عدم تحریم نهادهای بین‌المللی و منطقه‌ای این سوال را ایجاد می‌کند که آیا این سازمان‌ها وظایف خود را به طور موثر انجام می‌دهند یا خیر.
به گفته اورکو آیارتزا، وکیل مشترک ELDH، که به سؤالات خبرگزاری فرات (ANF) در مورد انزوا در امرالی پاسخ داد، گفت؛ «سکوت یا پاسخ ناکافی سازمان‌های بین‌المللی را می‌توان به عنوان عدم موفقیت در حمایت از حقوق زندانیان سیاسی و رعایت استانداردهای بین‌المللی حقوق بشر تفسیر کرد. عدم امکان دسترسی عبدالله اوجالان به نمایندگی قانونی و ملاقات با خانواده‌اش، اعتبار مکانیسم‌های نظارتی بین‌المللی را بیشتر تضعیف می‌کند و پرسش‌هایی را درباره استقلال سیاسی آنها و اثربخشی مداخلات آنها در پرونده‌های حساس ایجاد می‌کند.»
بی‌تفاوتی نهادهای بین‌المللی که بر اساس توافق‌نامه‌های بین‌المللی که ترکیه موظف به اجرای آنها است، نسبت به اقدامات دولت ترکیه در امرالی را می‌توان از نمونه‌های ذکر شده در بالا خواند. به طور خلاصه، این نهادها، به ویژه کمیسیون ونیز، کمیته اروپایی برای پیشگیری از شکنجه و رفتار یا مجازات غیرانسانی یا تحقیرآمیز (سی‌پی‌تی) که بر اساس کنوانسیون اروپایی برای جلوگیری از شکنجه و رفتار یا مجازات غیرانسانی یا تحقیرآمیز تأسیس شده است، بیایید روی نگرش سازمان‌هایی مانند کمیته فرعی سازمان ملل برای پیشگیری از شکنجه و سایر رفتارها یا مجازات‌های ظالمانه، غیرانسانی یا تحقیرآمیز (SPT) نسبت به عمل انزوا و آنچه که به عدم ارتباط مطلق در امرالی تبدیل شد، تمرکز کنیم.
کمیته فرعی سازمان ملل متحد علیه شکنجه (SPT) و موضوع انزوا
کمیته فرعی سازمان ملل برای پیشگیری از شکنجه و سایر رفتارها یا مجازات‌های ظالمانه، غیرانسانی یا تحقیرآمیز (SPT) یک نهاد متخصص بین‌المللی است که بر اساس کنوانسیون اروپایی برای پیشگیری از شکنجه و رفتار یا مجازات غیرانسانی یا تحقیرآمیز (OPCAT) تأسیس شده است. SPT متشکل از ۲۵ کارشناس مستقل و بی‌طرف از سراسر جهان است و گزارش سالانه فعالیت‌های خود را منتشر می‌کند.
همانطور که SPT در وب سایت خود اعلام کرد، بازدید از ترکیه بین ۶ تا ۹ اکتبر ۲۰۱۵ انجام شد. این هیئت متشکل از ماری آموس (رئیس هیئت)، هانس یورگ بانوارت، عایشه شوجون محمد و جون کاریداد پاگادوان لوپز بود. علیرغم تشدید جنگ در ترکیه پس از انتخابات ۷ ژوئن و دیدار هیأت امرالی با رهبر خلق کورد عبدالله اوجالان برای آخرین بار در ۵ آوریل ۲۰۱۵ (دوره انزوای ۶ ماهه وجود داشت)، هیئت SPT از زندان نوع T سینجان و اداره پلیس آنکارا که در آن دوره هیچ زندانی سیاسی وجود نداشت بازدید کرد.
هیئت SPT که تنها با سزگین تانری‌کولو و شافاک پاوَی از اپوزیسیون از ج‌ه‌پ ملاقات کرد، گزارشی را که تهیه کرده بود در ۱۴ ژوئن ۲۰۱۶ به ترکیه تحویل داد. این کمیته گزارش خود را در همان روزی که ترکیه آن را در ۱۷ ژانویه ۲۰۱۹ تایید کرد، اعلام کرد. با این حال، گزارشی که علنی شده است، هیچ اشاره‌ای به انزوا در امرالی ندارد.
بازدید بعدی SPT بین ۴ تا ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۲ انجام شد. در این دوره، شهرهای کوردنشین ویران شدند، قیم‌ها تعیین شدند، وضعیت اضطراری اعلام شد، ممنوعیت مستمر اجتماعات و تظاهرات در شهرهایی مانند وان، جولمرگ و درسیم از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۲ ادامه یافت، انزوا در امرالی به اوج خود رسید. هزاران زندانی انقلابی علیه انزوا اعتصاب کردند. در این جریان نزدیک به ۱۰ زندانی جان خود را از دست دادند. با وجود همه این تحولات، SPT تنها در سال ۲۰۲۲ از ترکیه بازدید کرد. کمیته گزارش خود را در ۱۱ ژوئیه ۲۰۲۳ به ترکیه ارسال کرد. اما این گزارش منتشر نشده است زیرا ترکیه هنوز آن را تایید نکرده است. این وضعیت که نهادی بین‌المللی مانند SPT، وضعیت غیرقابل ارتباط در امرالی را در دستور کار خود قرار داده و یا اقدامی علیه انزوا انجام داده است و علاوه بر این، عملاً وظیفه خود را در راستای موافقتنامه تأسیس خود، یعنی کنوانسیون اروپایی پیشگیری، شکنجه و رفتار یا مجازات غیرانسانی یا تحقیرآمیز (OPCAT) انجام داده است، سؤالاتی را در مورد اجرای آن ایجاد می‌کند.
کمیته اروپایی برای پیشگیری از شکنجه و انزوای امرالی
نهادی که در مرکز انتقادات در مورد وضعیت عدم ارتباط و رژیم استثنایی در سیاهچاله قانونی امرالی قرار دارد، کمیته اروپایی برای پیشگیری از شکنجه و مجازات یا رفتار غیرانسانی یا تحقیرآمیز است که مطابق با کنوانسیون اروپایی برای جلوگیری از شکنجه، مجازات یا رفتار غیرانسانی یا تحقیرآمیز تأسیس شده است. در سال گذشته، ۶۹ برنده جایزه نوبل از روشنفکران، نویسندگان و دانشمندان بسیاری از رشته‌های مختلف؛ صدها نفر از روشنفکران، آکادمیسین‌ها و حقوقدانان از سراسر جهان برای آزادی رهبر خلق کورد عبدالله اوجالان و حمایت از حقوق او به سی‌پی‌تی نامه نوشتند. و هنگامی که این سری از نامه‌ها تهیه شد، وکلای دفتر حقوقی سده مجددا با سی‌پی‌تی ملاقات کردند و درخواست بازدید جدید از امرالی کردند.
عملکرد سی‌پی‌تی به ویژه در سال‌های اخیر مورد انتقاد قرار گرفته است. این موسسه در حالی که صلاحیت سازماندهی بازدیدهای منظم و ویژه از ترکیه را دارد، تاکنون ۸ بازدید منظم و ۲۶ بازدید موقت یا ویژه (تعدادی) انجام داده است. در نتیجه این بازدیدها ۳۲ گزارش تهیه شد که ۲۷ گزارش منتشر نشد. گزارش‌های نوشته شده توسط سی‌پی‌تی در محدوده بازدیدهای موقت خود در سپتامبر ۲۰۲۲ و فوریه ۲۰۲۴ و بازدید دوره‌ای آن در ژانویه ۲۰۲۱ هنوز منتشر نشده است زیرا دولت ترکیه آن را تایید نکرده است.
سی‌پی‌تی اولین بازدید خود را از زندان جزیره امرالی بین ۲۷ فوریه و ۳ مارس ۱۹۹۹ انجام داد. آخرین بازدید او یک دیدار موقت در سپتامبر ۲۰۲۲ بود. در یادداشت اطلاعاتی که در مورد بازدید مورخ ۲۰۲۴ به مطبوعات داده شده است، هیچ اطلاعاتی در مورد بازدید از امرالی ارائه نشده است. هنگامی که سی‌پی‌تی از نظر وظایف و اختیاراتش مورد بررسی قرار گیرد، مسئولیت پیشگیری از شکنجه در کشورهای عضو شورای اروپا را بر عهده دارد. او حق و اختیار دارد که هر زمان که بخواهد از زندان‌های ترکیه بازدید کند. با این حال، رویه سی‌پی‌تی در مورد زندان جزیره امرالی، که با یک رژیم استثنایی اداره می‌شود، به نظر می‌رسد با هدف پایان دادن به انزوا فاصله دارد. همانطور که وکیل اورکو آیارتزا، رئیس مشترک انجمن اروپایی وکلای دموکراسی و حقوق بشر جهانی (ELDH)، که نظر او را در مورد این موضوع بررسی کردیم، اظهار داشت:
«سازمان‌های بین‌المللی مانند کمیته پیشگیری از شکنجه (سی‌پی‌تی) و شورای اروپا نقش مهمی در نظارت بر شرایط زندان و حصول اطمینان از پایبندی کشورها به تعهدات بین‌المللی خود دارند. این واقعیت که تیم حقوقی اوجالان علناً اعلام کرده است که به مدت ۴۳ ماه قادر به برقراری ارتباط با او نبوده است، سؤالات جدی در مورد اثربخشی و زمان مداخلات سی‌پی‌تی ایجاد می‌کند. سی‌پی‌تی در گذشته از زندان جزیره امرالی بازدید کرده و گزارش‌هایی تهیه کرده که اذعان کرده است که شرایط مشکل‌ساز است. با این حال، این واقعیت که تغییر قابل توجهی در وضعیت اوجالان ایجاد نشده است، نشان می‌دهد که این سازمان‌ها قادر به اعمال فشار کافی بر مقامات ترکیه نیستند.»
توماس اشمیت، دبیرکل ELDH، در بیانیه خود در مورد کارزار راه‌اندازی شده برای آزادی رهبر خلق کورد عبدالله اوجالان، با انتقاد از سی‌پی‌تی به دلیل سازماندهی نکردن سفر به امرالی و عدم اتخاذ موضع فعال در برابر وضعیت عدم ارتباط مطلق در امرالی، از نهادها و از جمله سی‌پی‌تی خواست تا به وظیفه خود عمل کنند، گفت: «در نهایت باید مطالبات قانونی بیان شده در این کارزار برآورده شود. به ویژه، شورای اروپا، کشورهای عضو و سی‌پی‌تی باید از فرصت‌هایی که قانون و موافقت‌نامه‌های بین‌المللی در اختیار آنها قرار می‌دهد استفاده کنند. ترکیه زمینه‌های کافی برای شروع رسیدگی به تخلفات را فراهم می‌کند.»
کمیسیون ونیز و انزوا
ترکیه یکی از اعضای کمیسیون اروپا برای دموکراسی از طریق قانون (کمیسیون ونیز) متشکل از ۶۰ عضو است که در سال ۱۹۹۰ تأسیس شد. کمیسیون ونیز در مورد اصلاحات قانون اساسی، حقوق اساسی، حاکمیت قانون، اصلاحات قضایی، بازرس، انتخابات و همه‌پرسی در کشورهای عضو تحت عنوان نهادهای دموکراتیک و حقوق اساسی تحقیقات انجام می‌دهد و نظرات ارائه می‌دهد. سه گروه اصلی از افراد یا مؤسسات وجود دارد که ممکن است برای تهیه نظر حقوقی در مورد یک موضوع خاص برای کمیسیون ونیز دعوت شوند: کشورهای عضو، شورای اروپا و سازمان‌های بین‌المللی. گروه‌های پارلمانی، دولت‌ها یا سران کشورهای عضو می‌توانند نظر حقوقی را از کمیسیون درخواست کنند.
سایر نهادها مانند دبیر کل، کمیته وزیران و مجمع پارلمانی اتحادیه اروپا می‌توانند از طرف شورای اروپا درخواست نظر حقوقی کنند. نکته‌ای که در اینجا باید مورد تاکید قرار گیرد این است؛ کمیسیون ونیز در صورت درخواست می‌تواند نظرات حقوقی ارائه دهد و به تنهایی اقدامی نمی‌کند. با این حال، گزارش‌هایی که تهیه می‌کند توسط تصمیمات دادگاه حقوق بشر اروپا، گزارش‌های پیشرفت اتحادیه اروپا و مجمع پارلمانی شورای اروپا مورد توجه قرار می‌گیرند.
نکته دیگر این است که هیچ گروه سیاسی در مورد وضعیت عدم ارتباط مطلق در امرالی و اعمال انزوا که از سال ۱۹۹۹ ادامه داشته است، چنین درخواستی را به کمیسیون ونیز ارائه نکرده است. در درخواست‌های مربوط به ترکیه، به طور کلی نظرات حقوقی در مورد نظارت بر انتخابات و اصلاحات قانون اساسی درخواست می‌شود. با این حال، همانطور که در مجموعه مقالات به طور خاص تأکید کردیم، سیستم اداره کردن زندان جزیره امرالی استثنایی است. با وجود اینکه رهبر خلق کورد در امرالی نگه داشته می‌شود که تحت عدم ارتباط مطلق قرار دارد، اما عدم وجود چنین درخواستی علامت سوال را ایجاد می‌کند.
