تنش‌هایی که سالیان درازی است بین روسیه و اوکراین ادامه دارند، در ماه فوریه وارد جنگ شد. در ۲۳ فوریه، بنابه فرمان پوتین، علیه اوکراین جنگ آغاز شد و این جنگ امروز وارد هشتمین روز خود شده است.

در ۲۸ فوریه بین طرفین این جنگ دیدارهایی صورت گرفت، احتمال داده می‌شود که امروز هم دومین دور این دیدارها انجام شود. اما تاکنون نتیجه‌ای از این دیدارها به دست نیامده است و حملات روسیه به اوکراین همچنان ادامه دارد. با ادامه جنگ، آمریکا و کشورهای اروپایی تحریم‌های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی سنگینی را علیه روسیه برقرار کرده و برای مقابله با روسیه، تجهیزات و سلاح به اوکراین روانه کرده‌اند.

اما به نظر می‌رسد علیرغم نبردهای سنگین بین روسیه و اوکراین، جنگ کنونی در واقع جنگ بین ناتو و روسیه باشد. در رابطه با این نبرد تحلیل‌های بسیاری انجام می‌شود. عزیز جوو از نویسندگان و روزنامه‌نگاران کورد ساکن در روسیه و عضو فدراسیون روزنامه‌نگاران روسیه که اوضاع جنگ را پیگیری می‌کند طی گفتگویی، ابعاد این تهاجم را مورد ارزیابی قرار داد.

از تنش‌ها و بحران‌های بین اوکراین و روسیه آغاز می‌کنیم. این بحران از سال ۲۰۱۴ تا کنون ادامه دارد. می‌توانید از علت آغاز این بحران برایمان بگویید؟

عزیز جوو: بله، اما لازم است در ابتدا گفته شود که مبنای این اختلافات به قبل از سال ۲۰۱۴ باز می‌گردد. امروز در اوکراین مستقل، اوکراینی‌ها دو انقلاب رنگی را گرامی دارند، نخست در ۲۱ اکتبر ۲۰۰۴ که به عنوان روز آزادی نامگذاری می‌شود و دومین رویداد، در سال ۲۰۱۴ که از آن به عنوان روز افتخار یاد می‌شود. اما در این فاصله رویدادهای دیگری هم روی داده‌اند. این انقلابهای رنگی در واقعیت خودشان، هر کدام یک کودتا هم به شمار رفته‌اند. هر بار در میان رهبری و دولت این کشور، عناصر ناسیونالیست و نژادپرست افزایش پیدا کرده‌اند. تا زمانیکه این روند در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۴ عناصر فاشیستی در لایه‌های رهبری این کشور، قدرت را در دست گرفتند. بعد از به قدرت رسیدن، این رویه در کشور به امری عادی تبدیل شد. این عناصر در رده‌های مشاوره کشورهای غربی برای امور اوکراین قرار گرفته‌اند. در نتیجه این فرایند، روس‌های ساکن اوکراین به عنوان افراد غیر بومی شناسایی شده و زبان روسی هم ممنوع شده است. بر اساس آمار سال ۲۰۰۱، در اوکراین تعداد روس‌های این کشور ۸ میلیون نفر یا ۱۷ درصد بوده است.

به دلیل تهدید لغو حقوق ملی، عناصر فاشیستی و افراطی در میان لایه‌های دولت، خصوصا در میان لایه‌های نظامی اوکراین، ساکنان کریمه در ۱۶ مارس ۲۰۱۴ رفراندومی را برگزار کردند. پیش از آن هم در ۷ مارس در منطقه دونتسک و لوگانسک اوکراین، درخواست شده بود که اوکراین به یک جمهوری فدرال تبدیل شده و این مسئله در قانون اساسی هم مورد اشاره قرار بگیرد. اما در ۱۱ مه ۲۰۱۴ هر دو منطقه مورد اشاره، از طریق رفراندوم، خودمدیریتی خود را اعلام کردند.

دولت اوکراین نه تنها با این تصمیم موافقت نکرد، بلکه تلاش کرد که تا با نیروی نظامی خواست این مناطق را هم سرکوب کند. نیروهای ویژه ارتش اوکراین که لایه‌های نژادپرست در آن کنترل امور را بر عهده داشتند، در این دو منطقه مستقر شدند. از آن زمان تا کنون مدت ۸ سال است که هر دو جمهوری که استقلال خود را اعلام کرده‌اند، در محاصره اقتصادی گروه‌های رادیکال اوکراینی قرار گرفته‌اند. شهرها و روستاهای آنها در حال تخریب و ویرانی قرار گرفته‌اند و ده‌ها هزار نفر از ساکنان این دو منطقه کشته و مجروح شده‌اند.

در این میان ناتو به رهبری آمریکا و خصوصا ترکیه، از رژیم اوکراین حمایت کرده‌اند. آذربایجان هم اخیرا حمایت خود را از اوکراین اعلام کرده است. به همین دلیل برخی از ناظران عقیده دارند که حمله آغاز شده از سوی روسیه، علیه اوکراین نبوده بلکه علیه رژیم فاشیستی در این کشور است و هدف آن پاکسازی اوکراین از فاشیسم است.

یکی دیگر از جنبه‌های این حمله، آنگونه که رهبری روسیه صراحتا آن را اعلام می‌کند، این است که ناتو تلاش دارد تا اوکراین را به یکی از پایگاه‌های دیگر خود تبدیل کند. و این در حالی است که پیمانی بین ناتو و روسیه پیش از این وجود داشته است که ناتو نیروهای تهاجمی خود را در مرزهای روسیه مستقر نکند.

پیش از آغاز جنگ، بین روسیه و آمریکا، روسیه و کشورهای اروپایی حداقلی از دیپلماسی و گفتگو در جریان بود. هر دو طرف بر مذاکره تاکید داشتند و تلاش می‌کردند تا از گزینه جنگ دوری کنند. اما علی‌رغم این پیمان، جنگ آغاز شده است. از نظر شما علت آغاز جنگ روسیه و اوکراین چیست؟

عزیز جوو: دیدارها و مذاکرات دیپلماسی صورت گرفته‌اند. اما طبق ادعای مقامات روسی، این دیدارها تنها در گفته بود و وعده‌های توخالی و فریب بوده‌اند. از یک طرف شایعاتی وجود داشت که روسیه به اوکراین حمله می‌کرد. تحت تاثیر این شایعات، جو از رعب و تهدید ایجاد می‌کردند. از این طریق هم اوکراین را مملو از سلاح و تکنولوژیهای جدید نمودند، چرا؟ تا از طریق رسانه‌ها روی آن مانور بدهند که در اوکراین پایگاه‌های نظامی که مانند پایگاه‌های نظامی ناتو هستند، هدف قرار داده شده‌اند.

زمانیکه روسیه جنگ را آغاز کرد، مسئله‌ای به نام نئونازیسم را در اوکراین مطرح کرد. پوتین گفت که می‌خواهد به ستم نئو‌نازیسم در اوکراین خاتمه بدهد و آن‌ها را تسلیم عدالت نماید. نئو‌نازی‌های اوکراینی چه کسانی هستند و چرا روسیه نسبت به آنها حساسیت دارد؟

عزیز جوو: دقت کنید، من در پاسخ به پرسش‌های شما در بالا، به گروه‌های رادیکال اشاره کردم. همانگونه که دولت‌های غربی، رژیم فاشیست هیتلر را تسلیح و قدرتمند نمودند، و آن را به سوی اتحاد جماهیر شوروی سوق دادند، امروز هم همین دولت‌ها از فاشیسم حمایت می‌کنند. به آنها سلاح می‌دهند، آنها را آموزش می‌دهند، به آنها آموزش می‌دهند تا اوکراین را به منطقه‌ای خطرناک که امنیت روسیه را تهدید کند تبدیل می‌کنند. در بندر شوسگویچ طرفداران آنها در میان صفوف ورماخت و اس اس قبلا علیه شوروی جنگیده بودند. تا آستین دستشان در خون لهستانی‌ها، بلاروس‌ها و اوکراینی‌ها قرار دارد. جنایات آنها همراه با رژیم هیتلر از سوی تمام جهان مشاهده شده است. و اکنون می‌بینیم که نام بردن از نئو‌نازی‌ها در آلمان ممنوع است، و هر کس از این نام استفاده کند متهم می‌شود. در لهستان هم هر کس از این نام و نمادهای انان استفاد کند، به سه سال حبس محکوم می‌شود. اما اکنون این گروه‌ها در اوکراین به قدرت رسیده‌اند، در شهرهای این کشور اسامی نئو‌نازی‌ها بر روی کوچه‌ها و خیابان‌ها گذاشته شده است. در مدارس از این افراد به عنوان قهرمان تمجید می‌شود، فاشیستی کردن اوکراین اکنون تحقق پیدا کرده است.

در صورتیکه در رابطه با نقش ناتو در منطقه توجه کنیم، آیا این جنگ می‌تواند تنها به عنوان جنگ بین دو کشور محدود شود؟

عزیز جوو: البته که نه؛ این جنگ بین روسیه و اوکراین نیست، می‌توانیم بگوییم که این جنگ بیشتر نبرد ناتو و روسیه است. امروز ناتو از دور وضعیت را ارزیابی می‌کند، سلاح و مهمات را در اختیار عناصر فاشیستی قرار می‌دهد. در صورتیکه ضعف روسیه را مشاهده کند، می‌تواند حتی خود مستقما هم ان را تجربه کند، اما امید است که مستقما وارد جنگ نشود...

آمریکا و کشورهای اروپای علی‌رغم آنکه قبل از جنگ وعده حمایت از اوکراین را دادند اما در عمل اقدام مستقیمی را انجام ندادند. و تنها با اعمال تحریم علیه روسیه به آن واکنش نشان دادند. اما بعد از ادامه جنگ، به طور غیر مستقیم حمایت‌های نظامی خود را ادامه می‌دهند. چرا این تغییر در سیاست کشورهای اروپایی و آمریکا روی داد؟

عزیز جوو: این مسئله به وضعیت نظامی و تحرکات ارتش روسیه وابسته است، و آنها فعلا به حمایت‌های نظامی و تکنولوژیک بسنده می‌کنند. نگاه کنید که چگونه هر دو خلق را در مقابل همدیگر قرار داده‌اند، و هر دو را تضعیف می‌کنند. روسیه این مسئله را می‌بیند، حمله نظامی علیه گروه‌های رادیکال و فاشیست آغاز شده است، به گونه‌ای هم این حمله نظامی در جریان است که کمترین آسیب به غیر نظامیان وارد شود. آنها اعتقاد دارند که امکان ندارد که اوکراین بتواند بر سر پا بایستد. به همین دلیل بود که به زلیسنکی پیشنهاد کردند که به یک کشور اروپایی برود، از طرف دیگر در طول این چند روز آینده، سمت و سوی جنگ هر چه بهتر مشخص می‌شود.

احتمال می‌دهید که این جنگ گسترش پیدا کند و روسیه علیه کشورهای دیگر منطقه هم دامنه جنگ را توسعه بدهد؟

عزیز جوو: البته که نه؛ اگر کشورهای حامی اوکراین مستقیما وارد جنگ نشوند، و بازی‌های سیاسی نظامی سیاسی دیگری را انجام ندهند این احتمال بسیار کم است.

می‌خواهیم به موضع ترکیه در مقابل این جنگ اشاره کنیم، علیرغم اینکه ترکیه بخشی از ناتو است، اما از موضع معتدل‌تری برخوردار است، این موضع ترکیه تا چه اندازه با سیاست‌های این کشور علیه کورد مرتبط است؟

عزیز جوو: از گذشته این رویکرد از جمله رویکردهای ترکیه و عثمانی بوده است. آنها محاسبه می‌کنند، در میان کشورهای بزرگ بازی می‌کنند، قدرت در هر جا که باشد به همانسو متمایل می‌شوند. هم اکنون بین ترکیه و آمریکا اختلافاتی در جریان است، به همین دلیل از ارتباطاتشان با روسیه بهره‌برداری می‌کنند. در سال‌های اخیر اردوغان همیشه از کارت روسیه استفاده کرده است. روسیه هم از این موضوع اطلاع دارد، هم اکنون فرصت دارند تا اختلافاتشان را کمی تعدیل بکنند. اما آشکارا در بعد عملی علیه روسیه سریعا وارد عمل نمی‌شوند. از طرف دیگر، ترکیه هم ترکیه گذشته نیست. اردوغان ارتش و ستاد فرماندهی کل را از نیروهای متخصص پاکسازی کرده است و به جای آن ارتشی آلترناتیف را ایجاد کرده است که با تبهکاران داعش در ارتباط است. می‌تواند از این گروه‌ها استفاده کند، و آنها هم برای یک جنگ سیستمی از آمادگی برخوردار نیستند.

احتمال کمی وجود دارد که موضع ترکیه در این رابطه سیاست‌هایش در خصوص مسئله کورد ارتباط داشته باشد. زیرا در این رابطه مسئله کورد بخش کوچکی از مسئله را نشان می‌دهد. زیرا در کل، کورد متحد نیست، پارت دمکرات کوردستان کم و بیش در باشور کوردستان به یک نیرو تبدیل شده است. تمام نیروی خود را علیه جنبش آزادی بکار گرفته است، و در کل به عنوان بخشی از آ.ک.پ عمل می‌کند و در باشور کوردستان تا اندازه‌ای بار اردوغان را سبک کرده است. اگر خیانت‌های پارت دمکرات کوردستان نبودند، ترکیه ناگزیر بود که با جنبش آزادی کوردستان مذاکره کرده و مسئله کورد را حل کند.

تا کی این نحوه ارتباط ترکیه و روسیه می‌تواند ادامه داشته باشد؟

عزیز جوو: ترکیه هنوز هم بازی سیاسی خود را ادامه می‌دهد. اردوغان از یک طرف می‌گوید که آماده است میانجیگری کند و تا جایی پیش رفته است که کشور خود را به عنوان میزبان گفتگوها پیشنهاد می‌کند، از طرف دیگر از اوکراین هم حمایت می‌کند. طبق گفته‌ها، حتی او آماده اعزام نیروی نظامی به اوکراین است.

به دلیل این موضع آیا امکان دارد که آمریکا و کشورهای اروپایی در سیاست‌های خود علیه ترکیه تغییری ایجاد کنند؟ اگر این تغییرات ایجاد شود، این تغییرات چه تاثیری را بر ترکیه خواهد داشت؟

عزیز جوو: شاید در این میانه ناتو و روسیه از ترکیه استفاده کنند، اما در روند برخوردهای جهانی، بسیاری از رویدادها سریعا می‌توانند تغییر پیدا کنند. ترکیه سعی دارد برای این تغییرات آماده باشد، اما آینده مانند گذشته نخواهد بود، جنایاتی که ترکیه انجام داده است، بسیار سنگین هستند. دوباره می‌گویم، همه چیز به فرایند جنگ ارتباط دارد. آیا آمریکا و ناتو آشکارا تا آخر علیه روسیه وارد جنک خواهند شد؟ آنگونه که از بیانیه‌ها و اظهارات آنها نشان داده می‌شود، آنها تا آخر با اوکراین خواهند بود. اما خطوط قرمز را رعایت می‌کنند، زیرا در هر صورت روسیه هم کشوری قدرتمند است و از جمله قدرت‌های هسته‌ای است. اگر اتفاقی صورت بگیرد، این مسئله می‌تواند به جنگ سوم جهانی تبدیل شود که اردوغان هم از آن اطلاع دارد.

از نظر شما کورد باید چه موضعی بگیرد؟

عزیز جوو: کدام کورد؟ کورد به عنوان یک ملت در مجموع؟ جنبش آزادیخواهانه خلق کورد یا ...؟ این جنگ، جنگ کورد نیست. اما کوردها هم می‌توانند موضع بگیرند، هم در روسیه و هم در اوکراین کوردها زندگی می‌کنند. این گروه‌های کوردی از زمان اتحاد جماهیر شوروی در این دو کشور زندگی کرده‌اند، مسئله فاشیسمی است که در جریان است، اگر فاشیسم از میان برداشته شود بخش بزرگی از مشکلات حل می‌شود.

منبع: MA