از دست دادن کرکوک در نتیجه سیاست‌های اشتباه پارت دمکرات است
چهار سال قبل یک روز قبل از آزادی رقه به دست نیروهای سوریه دمکراتیک، کرکوک به نیروهای حشدالشعبی و ارتش عراق تحویل داده شد.
کرکوک پنجمین شهر بزرگ کوردستان در باشور کوردستان قرار دارد. در آخرین سرشماری، این شهر بیش از یک میلیون نفر جمعیت داشته است. این شهر ۲۵۰ کیلومتر با بغداد فاصله دارد. با منابع فراوان نفتی، چهل درصد از ذخیره نفت و ۷۰ درصد از ذخایر گازی عراق در این شهر قرار دارد. طبق گمانه‌زنی‌های انجام شده، ۱۰ میلیارد بشکه نفت در کرکوک وجود داشته و اکنون روزانه ۷۵۰ هزار بشکه نفت از این شهر کوردستان استخراج می‌شود. موزائیک اجتماعی کرکوک متشکل از کورد، عرب، ترکمن و اسوری و کلدانی، یهودی و ارمنی است.
در دوران صدام حسین این شهر در معرض سیاست‌های تعریب قرار گرفته و این موج تعریب با سیاست‌های پارت دمکرات کوردستان در ۱۶ اکتبر ۲۰۱۷ شکل دیگری به خود گرفت. با سیاست‌های این حزب پیش از ۱۶ اکتبر و در جریان فرایندی که به خروج از این شهر منجر شد، ۵۱ درصد از خاک باشور کوردستان از دست رفته و تمام چاه‌های نفتی در مناطق تحت اختلاف از حاکمیت کوردی خارج شد.
سه سال پیش از تسلیم کرکوک نشستی مخفیانه در اول ژئن ۲۰۱۴ در عمان پایتخت اردن بین دولت ترک، آمریکا، پارت دمکرات و عربستان سعودی و اسرائیل برگزار شده بود. ٩ روز بعد از این نشست موصل طی سه ساعت به اشغال داعش درآمد و بعد از آن تل عفر و شنگال توسط نیروهای داعش اشغال شدند. با حمله داعش به موصل، ارتش عراق و نیروهای پارت دمکرات کوردستان فرار کرده و ساکنان این مناطق را با مرگ روبرو ساختند. با فرار این نیروها، گریلاهای آزادی کوردستان وارد شنگال شده و دفاع از خلق شنگال را بر عهده گرفته، بخش بزرگی از خلق شنگال را از دست نیروهای داعش نجات دادند. بر اساس ماده ۱۴۰ قانون اساسی عراق، کرکوک، مخمور و بسیاری از مناطق دیگر، جزو مناطق مورد اختلاف بودند، اما نیروهای داعش این مناطق را به اشغال خود درآوردند.
در فاصله دو سال بعد از حمله به موصل معادلات قوا در عراق و باشور کوردستان تغییر پیدا کرده بود. مسعود بارزانی به دلیل مخالفت پارلمان با ادامه ریاست وی بر منطقه اقلیم، مشروعیت قانونی خود را از دست داده بود. سنی‌ها ضعیف شده و نیروهای حشد الشعبی به عنوان یکی از بازوهای ایران، بر سیاست‌های عراق هیمنه پیدا کرده بودند. در همین دوره بود که زمزمه‌های برگزاری رفراندوم استقلال به گوش می‌رسید. این اقدام بارزانی هر چند در همان زمان با انتقادات بسیار گسترده‌ای روبرو شد، همزمان این پیام را به اعراب می‌داد که کورد در همه جا دنبال تجزیه بوده و خصوصا در سوریه، این مسیر را در پیش می‌گیرد.
رویدادهای بعد از اعلام رفراندوم و تعلیق آن از سوی بارزانی با سرعت روی دادند. همزمان با تحویل کرکوک به ارتش عراق و حشد الشعبی، نیروهای سوریه دمکراتیک در ۱۷ اکتبر ۲۰۱۷ اعلام کردند که سراسر رقه را از نیروهای داعش پاکسازی کرده‌اند. همزمانی این دو رویداد باعث شد تا پیروزی خیره کننده نیروهای سوریه دمکراتیک در رقه تحت تاثیر تحویل کرکوک به حشد الشعبی قرار بگیرد.
جزئیات عقب‌نشینی از کرکوک
در ساعت‌های اولیه ۱۶ اکتبر ۲۰۱۷، ارتش عراق و نیروهای حشد الشعبی به پایگاه‌های پیشمرگه در کرکوک، خورماتو، داقوق و حویجه حمله کردند. بعد از این حمله گسترده، فرماندهان نظامی باشور کوردستان به نیروهای پیشمرگه دستور دادند که از این مناطق عقب‌نشینی کنند و این در حالی بود که چند هزار نیروی گریلا هم در این مناطق مشغول دفاع از کوردستان بودند.
نیروهای پیشمرگه به سوی جنوب شرق کرکوک عقب‌نشینی کردند و در نزدیکی شهرک قره هنجیر اردو زدند. در محور جنوب هم پیشمرگه تا شهر تق تق عقب نشینی کرده و در مرز شهرک خورماتو هم به شهرک زلان عقب‌نشینی کردند. هزاران نفر از اهالی مناطق مورد اختلاف به دلیل ترس از حملات نیروهای حشد الشعبی و ترس از جان خود ناگزیر به فرار شدند.
در ۱۷ اکتبر، ارتش عراق و نیروهای حشد الشعبی حمله خود را ادامه داده و مناطق شنگال، خانقین، کواله و شهرک دوبز را تحت همینه خود قرار دادند. در همان روز ارتش عراق، بعد از عقب نشینی نیروهای پیشمرگه، منطقه مخمور را هم کنترل کرده و ساکنان مخمور بعد از نخستین آوارگی ناشی از حمله داعش، این باره هم به دلیل حمله ارتش عراق ناگزیر به کوچ شدند. بخشی از اهالی مخمور به کمپ شهید رستم جودی رفتند. از طرف دیگر پیشمرگ‌ها از منطقه بعشیقه و مناطق دیگر شنگال عقب نشینی کرده و این مناطق را در اختیار ارتش عراق و حشدالشعبی قرار دادند.
در رابطه با این عقب نشینی لطیف فاتح فرج نویسنده و تحلیلگر امور سیاسی می‌نویسد: خروج پارت دمکرات کوردستان و اتحادیه میهنی از کرکوک عقب نشینی نبود، بلکه هزیمت در مقابل حشد الشعبی و فرار در مقابل آنان بود. علت آن هم نه برگزاری رفراندوم، بلکه اختلافات بین اتحادیه میهنی و پارت دمکرات کوردستان بر سر عواید نفتی و اداره کرکوک بود. بخش دیگری از اختلاف آنان بر سر ماده ۱۴۰ قانون اساسی عراق بود.
نقش ترکیه و ایران در تشویق به اشغال کرکوک
نیروهای خارجی در تشویق بغداد به برقراری همینه خود بر کرکوک نقش مهمی را ایفا کردند. در همین رابطه لطیف فاتج فرج اعلام می‌کند؛ نیروهای خارجی و خصوصا ترکیه و ایران در هزیمت و عقب‌نشینی پارت دمکرات کوردستان از کرکوک نقش تعیین کننده‌ای داشتند. این دو کشور حکومت عراق را تشویق کردند تا کرکوک را کنترل کند، همچنین آمریکا، فرانسه و بریتانیا هم در مقابل آن سکوت کردند. سیاست عقب‌نشینی نیروهای کورد در واقع به دشمنان کورد کمک کرده و شوونیست‌های عرب و ترک به ویژه از سیاست‌های اشتباه پارت دمکرات کوردستان بهره‌برداری کردند.
تغییر دموگرافیک منطقه و سیاست‌های تعریب
بعد از رویدادهای ۱۶ اکتبر ۲۰۱۷، کورد در کرکوک مجددا با سیاست‌های نژادپرستانه مواجه شدند. در نتیجه آن صدها خانواده کرکوکی به روستاها و مناطق اطراف کرکوک کوچ کردند و همزمان با ان مقامات حشد الشعبی و ارتش عراق به تصرف زمین‌ها و اموال کوردها در کرکوک دست می‌زدند. این اقدامات در راستای تعریب مجدد کرکوک صورت می‌گرفت.
در خصوص موقعیت کنونی کرکوک، این نویسنده و روزنامه‌نگار اظهار می‌دارد: در منطقه کرکوک سیاست تعریب و کوچ اجباری مردم روزانه همزمان از طریق داعش و حشد العبی و ارتش عراق، خصوصا در روستاهای کوردی دوبز، خورماتو، کبری، مخمور و مناطق دیگر انجام می‌شود. تمام این اقدامات را می‌توان به اشتباه سیاست‌های احزاب کوردی در باشور کوردستان نسبت داد. لطیف فاتح در این باره می‌افزاید: تاریخ پارت دمکرات کوردستان در مقابل خلق کورد پر از خیانت است. حملات ارتش ترک با همکاری نیروهای پارت دمکرات کوردستان این ادعا را اثبات می‌کند.
