پایگاه زلیکان در ۱۵ام ژانویه سال ۲۰۱۴ با تأیید حکومت باشور کوردستان و استاندار وقت موصل، اثیل نجیفی، تأسیس شد و در ابتدا بیش از هزار سرباز ارتش ترک در آن مستقر شدند.
پایگاه زلیکان در نزدیکی کوه بعشیقه واقع شده است که در ۴۲ کیلومتری جنوب استان موصل قرار دارد. زلیکان از سوی استاندار موصل با حدود ۴ میلیارد دینار و بدون اطلاع شورای استان ساخته شد.
حدود ۴ میلیارد دینار تخصیص داده شده است
یک سال پس از ساخت پایگاه، خالد العبیدی وزیر دفاع عراق و استاندار موصل در ۲۷ اکتبر ۲۰۱۵ رسماً از زلیکان بازدید کردند و خواستار استقرار ارتش عراق نیز در داخل پایگاه شدند. اما این درخواست از سوی مقامات دولت ترکیه رد شد و از آن‌ها خواسته شد که می‌توانند نیرویی برای خود ایجاد کنند و در میان سربازان ترک جای بگیرند.
در همان سال، نیرویی به نام «مدافعان نینوا» از سوی استاندار موصل نجیفی ایجاد شد و این نیرو به پسرش عبدالله اثیل نجیفی تحویل داده شد که تعداد آن‌ها حدود ۳ تیپ بود و در هر تیپ نیز از ۳ تا ۵ هزار سرباز جای می‌گرفت. همچنین این نیروها از سوی مقامات نظامی دولت ترکیه آموزش می‌بینند.
از این ۳ تیپ، ۲ تیپ در حشد الشعبی جای دارند و تیپ سوم که به نام تیپ لیوای ۵۹ شناخته می‌شود، از ۳ هنگ تشکیل شده است و حقوق و تدارکات آن‌ها از سوی دولت ترکیه تأمین می‌شود و به طور رسمی در داخل پایگاه زلیکان مستقر هستند و مسئولان آن‌ها عبارتند از:
* مسئول هنگ یکم: محمود محمد السبعاوی
* معاون مسئول هنگ یکم: محمود عجّاج سلطان الجبوری
* مسئول هنگ دوم: محمد رجب الزبیدی
* معاون مسئول هنگ دوم: جاسم هاشم جاسم الملاح
* مسئول هنگ سوم: خانم محمد علی شریف العبیدی
* معاون مسئول هنگ سوم: صالح علی حمش السبعاوی
واکنش‌ها علیه حضور نظامیان ترک
از زمان تأسیس پایگاه زلیکان تاکنون، بسیاری از مقامات عراقی به شدت نارضایتی خود را ابراز کرده، با آن مخالفت کرده و خواستار خروج آن از خاک عراق شده‌اند. اما دولت ترکیه تا به امروز به این واکنش‌ها توجهی نکرده است. در سال ۲۰۱۵، وزارت خارجه عراق از دولت ترکیه در شورای امنیت سازمان ملل شکایت کرد و خواستار خروج نظامیانش از زلیکان و تمام خاک عراق شد. همچنین در همان سال، رهبر مذهبی شیعیان، علی سیستانی نیز واکنش‌های شدیدی نشان داد و خواستار تخلیه آن منطقه از حضور دولت ترکیه شد. با وجود این واکنش‌ها، وزارت خارجه یک بار دیگر به طور رسمی از آنکارا خواست تا نیروهای خود را از زلیکان خارج کند. اما با وجود این درخواست‌ها و هشدارها، دولت ترکیه تاکنون هیچ پاسخی به دولت عراق نداده است.
شایان ذکر است که مدتی است پایگاه زلیکان در عراق به یک بحران و موضوع روز در زمینه‌های سیاسی و نظامی تبدیل شده است. به ویژه طرف‌های شیعه این موضوع را ادلب دوم و آتشفشانی در آستانه انفجار نامیده‌اند و می‌گویند دولت ترکیه چشم طمع به دشت نینوا در کرکوک دارد که بخش بزرگی از خاک عراق است.
زلیکان بارها با موشک هدف قرار گرفته است
پایگاه زلیکان از سال ۲۰۲۱ به بعد بارها هدف قرار گرفته است و تاکنون هیچ آمار دقیقی در مورد کشته‌ها و زخمی‌ها از سوی دولت ترکیه ارائه نشده است. این پایگاه از سال ۲۰۲۱ تا سال ۲۰۲۳، ۲۵ بار با موشک هدف قرار گرفته و گروه‌های عراقی مستقل مسئولیت این اقدامات را بر عهده گرفته‌اند.
مداخلات نظامی دولت ترکیه
مداخلات نظامی در عراق از زمان جنگ اول خلیج فارس، یعنی از سال ۱۹۸۳ آغاز شد. دلیل آن نیز این بود که عراق وارد جنگ با جمهوری اسلامی ایران شده بود و سیاست کاهش دشمنان را دنبال می‌کرد. به همین دلیل به ترکیه اجازه داد وارد خاک عراق در مرز شود.
در سال ۱۹۸۴، طارق عزیز وزیر خارجه عراق، با وحید هلیف اوغلو وزیر خارجه ترکیه توافقنامه‌ای امضا کرد که به نیروهای ترکیه اجازه می‌داد تا عمق ۵ کیلومتری وارد خاک عراق شوند. اما به شرطی که این توافقنامه امنیتی در اولین سالگرد خود به پایان برسد. اما مداخلات ترکیه تنها به توافقنامه‌های همکاری محدود نشد. در سال ۱۹۹۲ مداخله دیگری انجام داد و در سال ۱۹۹۳ یک مرکز اطلاعاتی در هولیر تأسیس کرد، جاییکه ترکیه در آن زمان از اختلافات بین احزاب کوردستانی سود برد. در اواسط دهه ۹۰، یعنی ۴ سال پس از جنگ دوم خلیج فارس و ظهور خط ۳۶ موازی به دست حکومت مرکزی عراق و ایجاد یک سیستم مدیریت خودمختار کوردی در کوردستان عراق، بغداد به ترکیه اجازه داد تا عمق ۲۰ کیلومتری وارد خاک عراق شود. از آن روز تاکنون دولت ترکیه خاک عراق را اشغال کرده و ده‌ها کیلومتر وارد خاک عراق شده است.
توافقنامه‌های عراق با ترکیه و خطرات آن
آخرین توافقنامه‌های غیر استراتژیک عراق با دولت ترکیه عموما به نفع عراق نبوده و تنها در چارچوب راضی کردن دولت ترکیه بوده است که به همین دلیل در این اواخر بحرانی غیرعادی در روابط طرفین در زمینه هماهنگی و دولت به وجود آمده است.
در ۲۲ آوریل ۲۰۲۴، عراق و دولت ترکیه بر سر ۱۰ بند به توافق رسیدند که تاکنون محتوای کامل آن‌ها مشخص نشده است. این بندها از سوی دولت ترکیه نوشته شده و توسط عراق امضا شده است. همچنین در ۱۵ اوت همان سال، بار دیگر توافقنامه‌ای در زمینه امنیت و جنگ علیه تروریسم بین دو طرف منعقد شد.
شایان ذکر است که در ۱۴ آوریل، هاکان فیدان وزیر امور خارجه ترکیه، در مجمع دیپلماسی آنتالیا با هیئت عراقی دیدار کرد و شنگال را تهدید کرد و گفت که نظرات خود را بیان کرده‌اند و به زودی نتایج آن را خواهند دید.
