یادداشت

دوره جدید در سوریه: آیا سوریه عملاً تجزیه شده است؟

جولانی، رئیس هیئت تحریرالشام (HTS)، پس از سرنگونی بشار اسد و به دست گرفتن قدرت، از ۸ دسامبر تاکنون کشور را اداره می‌کند. با این حال، شکل‌گیری دولت جدید، ساختار دور از وحدت ملی آن و ملاحظات بین‌المللی، بحث‌های زیادی را به همراه داشته است.

هیئت تحریرالشام (HTS) در ۲۹ ژانویه در دمشق یک کنفرانس «پیروزی» برگزار کرد. این کنفرانس، جولانی را به عنوان رئیس‌جمهور جدید انتخاب کرد و به او اختیار تعیین شورای قانونگذاری موقت را داد. ترکیب کنفرانس قابل توجه بود: تقریباً به طور کامل از تبهکاران تشکیل شده بود و حتی یک زن هم در میان آنها حضور نداشت. این ترکیب، نقش‌های مهمی را در دولت جدید بر عهده خواهد گرفت. به عبارت دیگر، آینده سوریه توسط این تبهکاران اداره خواهد شد.

ترکیب کسانی که به جولانی اختیار دادند و در دولت جدید سوریه حضور دارند، وضعیت جالبی را آشکار کرد. نه در ترکیب کنفرانس که به جولانی اختیار داد و نه در دولت جدید، کسی جز اعراب سنی حضور نداشت. کوردها، علوی‌ها و دورزی‌ها نه به کنفرانس دعوت شده بودند و نه نامشان در دولت جدید به چشم می‌خورد. به این ترتیب، جولانی از همان ابتدا سوریه را عملاً به سه یا چهار بخش تقسیم کرد.

نکته قابل توجه دیگر مربوط به نام‌هایی است که قرار است در پست‌های کلیدی قرار بگیرند. بیشتر کسانی که جولانی به کنفرانس پیروزی خود دعوت کرد و او را به عنوان رئیس‌جمهور معرفی کردند، فرماندهان گروه‌های جهادی بودند. جالب‌تر اینکه، بسیاری از آنها در جنایات جنگی دست داشتند و در لیست افراد تحت تعقیب قرار دارند.

به عنوان مثال، فهیم عیسی، یکی از کسانی است که قرار است در ارتش جدید سوریه ژنرال شود. او به عنوان رئیس تیپ سلیمان شاه که در لیست تحریم‌های ایالات متحده آمریکا قرار دارد، شناخته می‌شود. تبهکاران تحت فرماندهی او هنوز هم در حملات علیه روژاوا فعالانه شرکت دارند. آنها به ویژه در عفرین مسئول غارت، آدم‌ربایی، شکنجه و تجاوز جنسی هستند.

یکی دیگر از جنایتکاران جنگی، ابو حاتم شَقرا، رئیس گروه احرارالشرقیه است. شقرا که نام واقعی او احمد احسان فیاض الهایس است، به قتل‌عام بسیاری از غیرنظامیان، از جمله قتل وحشیانه سیاستمدار کورد، هَورین خلف، متهم است. شقرا از سال ۲۰۱۸ فرماندهی زندان احرارالشرقیه در خارج از حلب را بر عهده داشت که در آن صدها زندانی اعدام شدند. او همچنین با قاچاق زنان و کودکان ایزدی و اخاذی و باج‌گیری مرتبط است. محمد جاسم، فرمانده تیپ سلیمان شاه، با نام مستعار ابو امشا، و سیف پولات، فرمانده تیپ حمزه، از دیگر چهره‌های بحث‌برانگیز در دولت جدید هستند.

اداره خودمدیریتی شمال و شرق سوریه به کنفرانسی که در آن جولانی خود را رئیس‌جمهور معرفی کرد، واکنش تندی نشان داد. این مدیریت در بیانیه‌ای این کنفرانس را «غیرقانونی» خواند و تاکید کرد که تصمیمات اتخاذ شده در آن تنها باید در یک نشست ملی تعیین شود. اداره خودمدیریتی از ابتدا معتقد بود و برای آن تلاش می‌کرد که آینده سوریه نه فقط توسط یک گروه خاص، بلکه توسط یک سازوکار تصمیم‌گیری مشترک متشکل از همه اجزای اتنیکی و دینی تعیین شود. به همین دلیل، این بیانیه واکنشی بود به رویکرد HTS که گروه‌های دیگر را در سوریه نادیده می‌گرفت و جنایتکاران جنگی را در اطراف خود جمع می‌کرد.

نکته قابل توجه دیگر، سفر خارجی اول جولانی به عربستان سعودی به جای ترکیه بود. این سفر بخشی از تلاش برای جلب حمایت بین‌المللی از دولت انتقالی جدید بود. در این زمینه، عربستان سعودی به عنوان منبع مالی کلیدی برای دولت جدید سوریه در نظر گرفته می‌شود. جولانی برای تضمین ثبات مالی دولت انتقالی و کسب مشروعیت بین‌المللی، به دنبال حمایت از بازیگران فعال در منطقه بود.

در مرحله کنونی، دولت دمشق که توسط جولانی، رئیس HTS ایجاد شده است، به معنای پذیرش تقسیم بالفعل سوریه است. زیرا این دولت فقط شامل گروه‌های جهادی خاص و حامیان آنها می‌شود. حذف کوردها، علوی‌ها و گروه‌های دیگر، آینده سوریه را پیچیده‌تر کرده است.

آیا سوریه جدید وارد روند اتحاد خواهد شد یا بیشتر تجزیه خواهد شد؟ پاسخ این سوال در روزهای آینده مشخص خواهد شد.