عصر دیروز در سالن خیابان جمهوری در شهر کرکوک در باشور کوردستان، به‌مناسبت گذشت صدسال از پیمان لوزان تحت عنوان‌" کرکوک و لوزان در مدت صد سال" کنفرانسی برای پروفسور دلشاد عمر شوانی برگزار گردید که در آن شماری از روشنفکران و روزنامه‌نگاران حضور داشتند.

شایان ذکر است که پروفسور دلشاد عمر شوانی، نویسنده و محقق تاریخی است که در دهها کنفرانس جهانی حضور یافته و دهها اثر تحقیقاتی وی در مجلات جهانی و عربی و داخلی منتشر شده است. نیز صاحب چندین جلد تالیف درباره تاریخ اقتصادی و اجتماعی شهر کرکوک است؛ ازجمله کتاب "نفت کرکوک و کشمکش ابرقدرت‌ها".

پیش از جنگ جهانی اول برای ولایت موصل برنامه درنظر گرفته شده بود

درباره منافع ابرقدرتها در پیمان لوزان؛ دکتر دلشاد عمر گفت: کنفرانس لوزان نقشه دولتهای استعمارگر برای این منطقه بود. آنان پیش از جنگ جهانی اول نقشه تقسیم و تصرف نفت ولایت موصل را طراحی کرده بودند. قبل از پیمان سیور نقشه تقسیم منطقه طراحی شده بود. پیمان سیور از ۳۶۰ بند تشکیل شده بود که بندهای ۳۱۰ تا ۳۱۵ از آن درباره منافع نفت بود. پس از آن قلمرو امپراطوری عثمانی را تقسیم کردند و ۸ اتفاقیه برای چگونگی تقسیم منابع نفتی این مناطق تنظیم کردند.

چگونه در سیلور آن را حفظ کردند، در لوزان هم همان تلاش را داشتند

درباره بندهای اصلی پیمان لوزان دکتر دلشاد گفت: در لوزان از کورد و دولت کوردی بحث نشده است. از دو بحث اصلی گفته شده که یکی از آنها مسئله ولایت موصل است که خاک باشور کوردستان است و بریتانیا درصدد بود آن را به خاک عراق الحاق نماید. از طرف دیگر ترکها درتلاش بوده‌اند تا این منطقه را برای خود نگهدارند. موضوع دوم مسئله حفظ منافع نفتی است که چگونه در سیلور آن را حفظ کردند در لوزان نیز همان تلاش را داشتند که ۴۰ دولت مخفیانه در این معاهده نقش داشته‌اند.

صد سال از فراموش کردن خلق کورد گذشت

د.دلشاد به فراموش کردن کوردها در پیمان لوزان اشاره کرد و گفت: منافع نفتی کرکوک در پیمان لوزان و تقسیم کوردستان و الحاق ولایت موصل به عراق و بخش های دیگر به سایر دولتهای اشغالگر کوردستان نقش داشته است که نتایج فعلی را در بر داشته است و صد سال از تقسیم و فراموش کردن خلق کورد گذشته است. آنجا می‌گویند فرانسه و بریتانیا دولت عثمانی را نابود کردند و حق همه خلق‌های زیردست عثمانی را به آنان دادند؛ اما تنها کورد فراموش شد.

کرکوک به کانون توجه ابرقدرتها مبدل شده است

د. دلشاد به اهمیت کرکوک در پیمان لوزان مابین ابرقدرتها اشاره کرد و گفت: پیش از تقسیم کوردستان و تاسیس ترکیه کمالی و تاسیس عراق ؛کرکوک یک شهر مهم باشور کوردستان و کانون توجه ابرقدرتها نیز بوده است. منابع نفتی کرکوک در چگونگی تنطیم پیمان لوزان نقش داشته است.

هر مسئله‌ای درباره کرکوک پیش بیاید، ابرقدرتها و کشورهای منطقه مداخله می‌کنند

نامبرده درباره اهمیت شهر کرکوک گفت: هر مسئله‌ای درباره این شهر به‌میان آید؛ دولت‌های بزرگ جهانی و منطقه‌ای وارد عمل شده و جوامع داخلی هم ضد کورد موضع می‌گیرند.

منافع ابرقدرتها و دولتهای منطقه‌ای اقتضا می‌کند که لوزان بدین صورت ادامه یابد

د.دلشاد از تاثیرات صدساله پیمان لوزان گفت و افزود: براها دولت ترکیه گفته که پس از صدسال از لوزان این معاهده باطل خواهد شد. اما این درست نیست و در هیچ بندی از این پیمان درباره زمان انقضای آن چیزی نیامده است. یعنی در واقع منافع ابرقدرتها و دولتهای منطقه‌ای اقتضا می‌کند که لوزان بدین صورت ادامه یابد.

ولایت موصل حل‌وفصل شده و ترکیه نیز رضایت داده است

در پایان دکتر دلشاد عمر درباره مطالبه ولایت موصل از جانب ترکیه گفت: زمانی که در ۱۹۲۵ گروه ملت‌ها موضوع ولایت موصل را حل و فصل می‌کنند، ترکیه علیه آن موضع می‌گیرد. سپس در ۱۹۲۶ هریک از بریتانیا، عراق و ترکیه بر سر دریافت ۱۰ درصد درآمد نفت عراق از جانب ترکیه توافق می‌کنند و درمقابل آن ولایت موصل جزو عراق می‌شود. سپس در ۱۹۳۶ در ازای دریافت ۴۰۰ هزار جونه استرلین ترکی، قرارداد به‌پایان رسید و موصل بخشی از عراق ماند.