پنج سال از توافقنامه دولما باخچه سپری شد، بعد از رد این توافقنامه، اکنون و با گذشت ۵ سال از آن، با نگاهی به نتایج عدم پذیرش آن می‌توان بر اهمیت این توافق برای کل ترکیه و خاورمیانه بیشتر فکر کرد.
جمهوری ترک بر میراث عثمانی استقرار یافت. آناتولی و مزوپوتامیا به عنوان گهواره بشری، با فرهنگی غنی و متکثر نمایندگی این میراث غنی را برعهده داشتند. در ابتدای تاسیس جمهوری ترک با ۵۲ زبان و لهجه در این سرزمین صحبت می‌شد. اما با نگارش قانون اساسی سال ۱۹۲۴ تمامی جوامع آناتولی و مزوپوتامیا نادیده گرفته شدند. ذهنیت جمهوری بر اساس یک ملت، یک فرهنگ و یک زبان ایجاد شد.۵۱ زبان و فرهنگ با کشتار سفید مواجه شدند. تلاش کردند تا از تمامی ملت‌ها، 'ملت ترک' را بسازند و از تمامی فرهنگ‌ها 'فرهنگ ترکی' را. یکی از ملت‌هایی که با کشتار سپید مواجه شد، ملت کورد بود.
جامعه کورد به منظور حفظ موجودیت خود ۹۰ سال است که علیه سیاست مبتنی بر پاکسازی مقاومت می‌کند، خصوصا که در چهل سال اخیر با رهبری آقای اوجالان مقاومتی بی‌نظیر را از خود نشان داده است که در جهان نمونه‌ای از این مقاومت را بسیار کم می‌توان مشاهده کرد، مقاومتی که در نتیجه آن هزینه‌های فراوانی داده شده است. بعد از فرایندی طولانی و دشوار و دیدار و ملاقاتهایی بین رهبر خلق کورد و دولت ترک، در ۲۸ فوریه سال ۲۰۱۵ توافقنامه دولما باخچه که متشکل از ۱۰ ماده بود در اختیار افکار عمومی قرار داده شد.
در این ده ماده، سیاست دمکراتیک برای حل مسئله کورد، راهکارهای دمکراتیک، کشوری مشترک بر اساس جمهوری دمکراتیک، دمکراسی متکثر و به طور خلاصه، تغییر ذهنیت سیستم یکصد ساله مبنا قرار می‌گرفت. به منظور ایجاد تغییری مثبت و دمکراتیک نگارش یک قانون اساسی جدید پیشنهاد شده بود. راهکارهای تحقق اهداف این توافقنامه نیز به اندازه محتوای آن واجد اهمیتی تاریخی و مهم بودند. ار سال ۱۹۲۴ به بعد، نخستین بار بود که از سوی دولت ترک، خلق کورد به شیوه‌ای رسمی مخاطب قرار می‌گرفت. قبول محتوای توافقنامه به معنای شکست ذهنیت سیاسی جمهوری طی ۹۰ سال بود.
به طور خلاصه، توافقنامه دولما باخچه نشانه‌ای بر خاتمه دادن به این سیاست کشتارگرانه بود. نشانه‌ای برای پروژه دمکراتیک کردن جمهوری بود. پروژه راه حل تمامی مشکلات ترکیه بود. پروژه آشتی، آزادی و ثبات بود. پروژه‌ای برای برابری و برادری خلق‌ها بود، پادزهر تمامی مسائل و بحران‌ها بود.
در وهله نخست اردوغان به شیوه‌ای مثبت با این پروژه برخورد نمود و گفت: مدتی طولانی است که ما در آرزوی اعلام این توافقنامه بودیم. اما ذهنیت دولت دچار سرگشتگی شده بود. ذهنیت جمهوری نژادپرست و یکپارچه‌گرا تن در دادن به این توافقنامه را برای خود بسیار دشوار می‌دانست. تمامی نیروهای دولتی آشکار و پنهان، همگی دچار ترس و واهمه شده بودند.
ترس و واهمه این نیروها و ترس‌های اردوغان مبنی بر از دست دادن حاکمیت و اقتدار فردی خود، باعث پیدایش نشانه‌های آشکاری برای چرخش از این تصمیم شد. در نتیجه این توافقنامه، در ۲۴ آوریل ۲۰۱۵ اردوغان در مقابل دوربینهای تلویزیونی گفت: چه موافقنامه‌ای؟ چنین موافقتنامه‌ای وجود ندارد. اردوغان این موافقتنامه را نادیده گرفته و رسما هرگونه تلاشی را برای راه حل دمکراتیک خاتمه بخشیده و امیدهای اجتماعی را برای دستیابی به آزادی از میان برداشت. حاکمیت آ.ک.پ به ذهنیت ۹۰ سال پیشین خود بازگشته و علیه جامعه کورد جنگی همه جانبه را بدون توجه به هیچگونه معیار و ارزشی اعلام کرد.
بعد از رد توافقنامه اوجالان که تا آن زمان مخاطب مسئله قرار داشته بود؛ با انزوایی سنگین روبرو شد. دولت ترک از طریق جنگ همه جانبه خود تلاش داشت که تمامی دستاوردهای اجتماعی ۴۰ ساله اخیر را در هر چهار بخش کوردستان را که با هزینه‌های فراوان به دست آمده بودند از میان بردارد. به همین دلیل در درجه نخست به باکور حمله نمود. ۱۲ شهر و منطقه ویران شدند. صدها کورد به شهادت رسیده و ده‌ها هزار نفر تبعید و آواره شدند. اراده اجتماعی خلق کورد را با تصرف ۹۶ شهرداری ملت کورد که از طریق انتخابات به دست آمده بود غصب نمودند. سپس به روژآوا حمله نموده و جنگی را برای اشغالگری، ویرانگری و تاراج بخش دیگر کوردستان آغاز کردند که همچنان ادامه دارد.
عدم پذیرش توافقنامه دولما باخچه هر چند برای خلق کورد مایه هزینه‌های فراوان نیز بوده باشد، این خلق سعی کرده است با مقاومت از این دستاوردها حفاظت کند. اما از طرف دیگر جمهوری ترک در تمامی ابعاد و زمینه‌های خود با فروپاشی شدیدی مواجه شده است.
در نتیجه جنگ ۵ ساله، سیستم جمهوری دچار ویرانی شده است و از ارزش‌ها و معیارهای دمکراسی به تمامی دور افتاده است، امیدهای خلق برای دستیابی به صلح و ثبات از میان رفته و تبعیض و دشمنی بین جوامع شدت گرفته است، اقتصاد دچار فروپاشی شده و بحران اقتصادی عمیق‌تر شده است. دولت ترک در عرصه بین‌المللی در خاورمیانه ایزوله شده و تنها مانده است.
عدم پذیرش توافقنامه دولما باخچه صرفا جامعه کورد را دچار آسیب نکرده است، بلکه تمامی جامعه ترکیه را دچار آسیب نموده است و آنچه که مهمتر است ضربات شدیدی را به دولت ترک وارد ساخته است.
امروز بیش از هر زمان دیگر لازم است که توافقنامه دولما باخچه مجددا مورد توجه قرار گیرد. راه حل تمامی مسائل و مشکلات دستیابی مجدد به این توافق است.
منبع: e-rojname
