در خاورمیانه، یکی از بزرگترین مکانهایی که در آن بحرانها و درگیریها رخ میدهد، عراق است. عراق به دلیل موقعیت مکانی و منابع سطحی و زیرزمینی خود میدان نبرد نیروهای بینالمللی و منطقهای است. از سال ۲۰۰۳ که رژیم صدام حسین سقوط کرد، هیچ ثبات سیاسی و نظامی و اقتصادی در عراق وجود نداشته است.
جنگهای نیروهای هژمونگرا بر سر عراق، بیشتر نتیجهی تلاشهای آمریکا و ایران برای افزایش هژمونی در منطقه است. بازیگران شیعه و سنی و کورد ۳ پویایی منطقهای در این کشور هستند. جنگ قدرت بین بازیگران در عراق شکاف عمیقی را ایجاد میکند و بزرگترین نیرویی که میخواهد از آن سود ببرد، دولت ترکیه است.
دولت ترکیه از جنگ، درگیریها و اختلافات بین افراد مذکور سود میبرد و بر اساس سیاستهای خود بحران سیاسی در عراق را عمیقتر میکند. وی در عین حال سعی دارد از خلاء و شکاف موجود علیه جنبش آزادیبخش کوردستان بهره ببرد و به دنبال مفهوم جنگی جدیدی است. دیدارها و نشستهای چند ماه اخیر در آنکارا و بغداد و هولیر حکایت از عملیات جدید علیه جنبش آزادیبخش کوردستان دارد.
تحولات سیاسی و نظامی و دیپلماتیک در عراق رخ میدهند. تحولات به طور کلی به جنگ و بحران جدید در عراق و منطقه اشاره دارند.
بغداد چه میکند؟
در عراق بحران و درگیری پایانی ندارد، فتیلهی آخرین مذاکرات با تحرکات حزب دمکرات کوردستان (پدک) روشن شد که در ۲۰ فوریه تحت عنوان واحدهای گارد مرزی عراق در مناطق گریلا انجام شد. نیروهای پدک ابتدا خود را در مناطق گریلا در دهوک و شیلادزه خود را مستقر کردند و با این کار، طرحهای اشغالگری جدید دولت ترکیه را اجرا نمودند. دولت ترکیه که در برابر مبارزات آزادیبخش کوردستان به خواستهی خود نرسید، این بار قصد دارد پدک و عراق را در این مبارزه شرکت دهد و به نتیجه برسد. با تصاویر و اطلاعاتی که خبرگزاری فرات (ANF) به دست آورده است، طرح اشغالگری جدید فاش شد که دولت ترکیه میخواهد این طرح را با پدک اجرا کند. تلاش میشود تا بغداد نیز در این عملیات و اقدام جدید مداخله داده شود و مفهوم جنگ توسعه یابد. دولت ترکیه در تلاش است تا از طریق پدک واکنش دولت مرکزی عراق را بسنجد. گفته میشود که دولت ترکیه با سکوت عراق و استقرار نیروی بیشتر به نام یگانهای گارد مرزی عراق به این سیاستها ادامه خواهد داد.
دورهای تازه برای باشور
سپس دادگاه عالی فدرال عراق در ۲۱ فوریه در مورد اقلیم کوردستان در رابطه با مسائل انتخاباتی و اقتصادی تصمیم گرفت. این تصمیم راه را برای وضعیت جدیدی برای مدیریت و مشکل انتخاباتی که مدتهاست در منطقه ادامه دارد باز کرد. گفته میشود با این تصمیمات به دنبال راهحلی برای بحران اقتصادی و اداری در باشور کوردستان هستند. فرض بر این است که تصمیمات جدید سدی در برابر فاسدهای پدک در انتخابات و اقتصاد باشد، اما در عین حال به عنوان ضربهای به سیستم باشور کردستان تعریف شد. به جز ارزیابی دیوان عالی عراق تحت نفوذ ایران، این تصمیمات، اختلافات دیگری بین پدک و دولت مرکزی عراق ایجاد کرد.
مسرور بارزانی در آمریکا مشغول تجارت است
تصمیمات دادگاه در باشور کوردستان و در عراق باعث بحث و جدل شد و این بحثها همچنان ادامه دارد. مسرور بارزانی نخست وزیر اقلیم کوردستان برای شرکت در دادگاه در رابطه با پروندهای که علیه او وجود دارد به آمریکا رفته است. بارزانی در۲۵ فوریه به آمریکا رفت. احتمال میرود که وی با اتهامات «قتل، فساد، نسلکشی، آدمربایی، شکنجه، اسارت و همکاری با داعش» محاکمه خواهد شد. این دعوت از بارزانی در آمریکا سوالاتی را در ذهن ایجاد میکند. اما گفته میشود که پدک در حال ضعیفتر شدن است، از آمریکا خواستار کمک است. گفته میشود که آمریکا در مقابل ایران در عراق تضعیف شده است، این وضعیت را برای سیاستهای خود مثبت میبیند و تا از پدک امتیازات بیشتری بگیرد. در شرایط کنونی احتمال میرود که پدک در عراق در راستای سیاستهای آمریکا نقش فعالتری علیه ایران ایفا کند و با این کار نیروهای آمریکایی بیش از پیش در اقلیم کوردستان مستقر خواهند شد. پدک نیز خواستار لغو تصمیمات اتخاذ شده در مورد اقلیم کوردستان و فرصت بیشتری برای پرداخت بدهی بیش از ۳۲ میلیارد دلاری خود خواهد شد. در این وضعیت، پدک خاک باشور کوردستان را بیش از پیش به روی تجارت میگشاید و مداخلات خارجی را آسانتر میکند.
بر مناطق گریلا فشار بیشتری وارد میشود
در روز ۱ مارس، نچیروان بارزانی، رئیس اقلیم کوردستان به آنتالیا رفت. روز بعد، بارزانی به مجمع دیپلماتیک در آنتالیا
رفت و در آنجا با یاشار گولر وزیر دفاع ترکیه دیدار کرد. اگرچه به افکار عمومی گفته شده که در این دیدار دوجانبه دربارهی وضعیت خاورمیانه گفتوگو شده است، اما در واقعیت گفته میشود که دولت ترکیه با پدک دربارهی طرح حمله بیشتر به مناطق گریلا گفتوگو کرده است. پیش بینی میشود در چارچوب این برنامهریزیها در روزهای آینده تحرکات بیشتری در میدان صورت بگیرد.
پدک تصمیم دادگاه را پذیرفت
در روز ۳ مارس با امضای فرمانی توسط نچیروان بارزانی مقرر شد که انتخابات پارلمان اقلیم کوردستان در ۱۰ ژوئن ۲۰۲۴ برگزار شود. با این اقدام، تصمیم انتخاباتی که از سوی دادگاه عالی فدرال صادر شده بود، مورد تایید پدک واقع شد. در اقلیم کوردستان، ششمین انتخابات سراسری پارلمانی در ۱۰ ژوئن برگزار میشود. احتمالات بر این است که پدک با این انتخابات به تنهایی نتواند حکومت تشکیل دهد و این نیز توازن قدرت سیاسی را تغییر خواهد داد. اگر نتیجه اینگونه باشد، درها برای یک دوره جدید در باشور کوردستان باز خواهد شد.
میت و پدک و سیآیای بروی میز سه نفری هستند
مسرور بارزانی به منظور افزایش عمر پدک به تجارت خود در آمریکا ادامه میدهد، سفر ابراهیم کالن رئیس میت به آمریکا یکی دیگر از تحولات مهمی است که توجهها را به خود جلب میکند. به افکار عمومی اعلام شده است که ابراهیم کالن در دیدار با سازمان سیآیای و برخی محافل سیاسی به جز وضعیت بینالمللی و منطقهای در مورد تحولات عراق و سوریه را برسی میکنند. نشست واقعی بین آمریکا و حزب دمکرات کوردستان (پدک) و دولت ترکیه در قالب یک نشست سه نفره برگزار میشود و در دستور کار اصلی این نشست، به جز تقویت پدک در باشور کوردستان، این مورد برسی خواهد شد که بازیگران نامبرده در رابطه با برنامههای جدید اشغالگرانه علیه جنبش آزادیبخش کوردستان چگونه نقش آفرینی نمایند.
در کرکوک اختلافات ادامه دارد
به جز این دیدارها، محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق نیز روز ۴ مارس در بغداد با برخی از محافل مرتبط در خصوص تعیین استاندار کرکوک دیدار و گفتوگو کرد. در این دیدار حدود دو هفته فرصت داده شد تا محافل و جناحها به توافق برسند. پس از انتخابات کرکوک که عادی سازی آن اتفاق نیفتاده است، تقریباً تمامی نیروها در حال تحرک هستند. براساس نتایج انتخابات انجمن عمومی این شهر که در ۱۸ دسامبر ۲۰۲۳ برگزار شد، اگرچه کوردها اکثریت اعضا را با پیشگامی حزب اتحاد میهنی کوردستان (ینک) به دست آوردند، اما این وضعیت مورد پذیرش جبههی ترکمنی عراق و ائتلاف عربی و ائتلاف عربی و پدک نیست. در کرکوک دلیل اصلی اختلافات را جبههی ترکمنی عراق میدانند که تحت حمایت دولت ترکیه است. گفته میشود که جبههی ترکمنی عراق درخواست کرده است که هر ۱۸ ماه یک بار نمایندگانی از کورد و عرب و ترکمن این شهر را مدیریت کنند و بر این درخواست اصرار دارد. جناحهای دیگر این را نپذیرفتهاند و اگر روند به این شکل ادامه یابد، اختلافات به مراتب بیشتر میشود و ممکن است کرکوک وارد درگیری شود.
۹ اکتبر را بر شنگال تحمیل میکنند
السودانی پس از بغداد به موصل رفت و سپس به شنگال رفت که یکی ازمناطق مهم در منطقه است. السودانی از پایگاه نظامی گردان ارتش عراق بازدید کرد و جلساتی را به دور از رسانهها برگزار کرد. شنگال که تحت حملات اشغالگرانهی دولت ترکیه قرار دارد، در برابر توافق ۹ اکتبر که ارادهی آن را از بین میبرد و به نسلکشی جدید منجر میشود، مقاومت میکند. در ۴ سال گذشته، دولت ترکیه تمامی جناحها را مجبور به اجرای این توافق در شنگال کرده و میخواهد بغداد را نیز در این رابطه به حرکت وادار کند. نشست السودانی نیز در این زمینه ارزیابی میشود. همچنین مردم شنگال نیز به این اشاره کردهاند که بدور از خواست و ارادهی خود هیچ تصمیمی و ادارهای را نخواهند پذیرفت.
اشارهها به عملیات جدید
در جریان این تحولات، قاسم الاعروجی معاون وزیر امنیت ملی عراق شب ۵ مارس با یاشار گولر وزیر دفاع ترکیه در آنکارا دیدار کرد. چند ماهی است که نشستهای دیپلماتیک در سطح عالی بین آنکارا و بغداد و هولیر برگزار میشود. این امر نیز در چارچوب «عملیات» علیه جنبش آزادیبخش کوردستان که برای آن برنامهریزی صورت میگیرد، انجام میشود. هدف این است که نیروهای زیادی وارد این عملیات شوند. دولت ترکیه که در تلاش است از آمریکا چراغ سبز دریافت کند، به غیر از پدک و عراق، به طرق مختلف سعی دارد ایران را نیز وارد این طرح کند.