رجب طیب اردوغان مدعی شد «اسرائیل یک دولت تروریستی است.» اما پرچم این کشور در آنکارا در اهتزار است. علیه اسرائیل بیانیه صادر می‌کند، اما ارتباطات اقتصادی خود را با این کشور قطع نمی‌کند. علت چیست؟ این سخنان، سخنان نماینده حزب خلق جمهوری علیه اردوغان بود. براساس واقعیات موجود در کوچه‌های فلسطین باید این واقعیت، واکنش‌های اردوغان را در رابطه با اسرائیل بتواند تحلیل کند.

زمانیکه اردوغان علیه اسرائیل سخنرانی می‌کند و از مسئله فلسطین حمایت می‌کند، همزمان پیوندهای بنیادین و استراتژیک اقتصادی و نظامی خود را با اسرائیل نیز تقویت می‌کند.

ناظران مسائل منطقه پس از اظهار نظرهای اردوغان در خصوص جزئیات معامله قرن از سوی آمریکا اظهار می‌دارند که تداوم سیاست اردوغان صرف به منظور اخذ کمک از کشورهای عربی و اسلامی است. اما این بازی اردوغان اکنون برای بیشتر این کشورها نخ نما شده است. طی سالهایی که اردوغان و حزب آ.ک.پ دولت در ترکیه را در اختیار دارند، غیر از فریادهای واهی، به خلق فلسطین هیچ کمکی نکرده و در مقابل با اسرائیل در ابعاد نظامی و اقتصادی ارتباط داشته است.

چرخش تاریخی ترکیه: نخستین کشور اسلامی که اسرائیل را به رسمیت شناخت

واقعیتهای موجود، دروغ‌های موجود در اظهارات را آشکار می‌کند، ناظران سیاسی در چند برهه مهم این سوال را مطرح کرده‌اند که بعد از بیانات و سخنان اردوغان، وی چه کمکهایی را به خلق فلسطین ارائه کرده است؟ با بازگشت به تاریخ، می‌توان مشاهده کرد که ترکیه نخستین کشور اسلامی است که موجودیت دولت اسرائیل را به رسمیت شناخته است. ارتباطات ترکیه-اسرائیل از سال ۱۹۴۹، یعنی یک سال بعد از تاسیس این دولت برقرار شده است. بعد از برسمیت شناختن اسرائیل، این دو سریعا توافقهای مشترکی را بین خود امضا کردند. بزرگترین توافقهای این دو کشور، توافق سال ۱۹۹۶ بود که از آن به عنوان توافقی استراتژیک یاد می‌شود. زیرا براساس آن توافقهایی مبنی بر دادوستدهای نظامی و اطلاعاتی بین این دو کشور برقرار شد. این پیوندها رفته رفته گسترش یافته و در سال ۲۰۰۲ که آ.ک.پ به قدرت رسید وارد مرحله دیگری شد. و این برخلاف  اظهارات این حزب است؛ آ.ک.پ تلاش می‌کند که معاهده‌های امنیتی و نظامی خود را با اسرائیل بیش از پیش تقویت نماید.

 دادوستدهای بازرگانی ترکیه-اسرائیل بیش از چهار میلیارد دلار

همانگونه که اردوغان پیوندهای نظامی خود را با اسرائیل تقویت کرده است، ارتباطات اقتصادی خود را نیز با این کشور تقویت کرده است. طبق گزارشهایی که پیش از این در رسانه‌های اسرائیلی منتشر شده‌اند؛ سطح داوستدهای بازرگانی این دو کشور در سال ۲۰۱۷ بیش از ۴ میلیارد دلار بوده است. بر این مبنا ترکیه بیشترین سطح بازرگانی و دادوستد را با اسرائیل انجام داده است. برآوردهای منابع اسرائیلی نشان می‌دهند که سطح بازرگانی خارجی با ترکیه در دوره اردوغان به رقمی بالغ بر ۱۴ درصد افزایش یافته است. این ارتباطات در بعد دیگر نیز نشان می‌دهد که رسانه‌های اسرائیلی این نکته را خاطر نشان می‌کنند که ترکیه بزرگترین دولت جهان است که ترانسفر مسافران اسرائیل را انجام می‌دهد.

این رسانه‌ها همچنین اعلام کرده‌اند که از اواخر سال ۲۰۱۸ تورهای هوایی ترکیه با بزرگترین بانک اسرائیلی به نام هاپوالیم تفاهمنامه‌ای را امضا کرده‌اند تا از این طریق کارتهای اعتباری ارزان قیمتی را تحت عنوان ایسراکارد برای مسافران ترکیه-اسرائیل و اسرائیل-ترکیه صادر نمایند.

اردوغان با ازدیاد سطح مبادلات بارزگانی ترکیه-اسرائیل به رسانه‌های قدس پاسخ داد

اردوغان در یکی از اظهارات خود فریاد زده و اینگونه در رابطه با معامله قرن سخن می‌گوید: "اسرائیل یک دولت تروریست است. قدس برای ما خط قرمز است." تصور کنیم که اردوغان می‌خواهد از طریق این اظهارات احساسات خلق‌های عرب و اسلامی را برانگیزد. لازم است در اینجا پرسشی مطرح شود: اردوغان چگونه می‌تواند به معامله قرن واکنش یا پاسخ بدهد؟ آیا اردوغان ارتباطات خود با اسرائیل را قطع می‌کند یا سطح مبادلات بازرگانی خود را افزایش می‌دهد؟ بعد از انتقال سفارتخانه آمریکا به قدس و به رسمیت شناختن قدس به عنوان پایتخت اسرائیل از سوی آمریکا آیا اردوغان پیوندهای خود را با امریکا و اسرائیل قطع کرد؟

با بازگشت به آن دوره، یعنی دوره انتقال سفارتخانه آمریکا به قدس و به رسمیت شناختن قدس به عنوان پایتخت اسرائیل از سوی آمریکا، آنکارا این مسئله را به شدت محکوم کرد. این موضع در بیانیه‌های شدید اردوغان علیه اسرائیل مشاهده شد. رسانه‌های اسرائیلی و منابع رسمی اعلام کردند که میزان بازرگانی ترکیه -اسرائیل دو درصد افزایش یافته است.

در سال ۲۰۱۸ نیز سفارتخانه آمریکا به بیت‌المقدس انتقال یافت که بعد از آن تظاهرات بزرگی از سوی فلسطینیان در این رابطه انجام شد. در این تظاهرات‌ها ۶۰ تظاهر کننده فلسطینی در یک روز کشته شدند. اردوغان مجددا اظهاراتی علیه اسرائیل بر زبان آورد. اما مسئله بهت‌آور این بود که زمانیکه اپوزیسیون ترکیه خواهان قطع روابط بازرگانی ترکیه با اسرائیل شد، این پیشنهاد در مجلس ترکیه از سوی نمایندگان آ.ک.پ و حرکت ملی رد شد. وزیر امور خارجه ترکیه مولود چاوش اوغلو نیز در همان زمان پیشنهاد دهندگان این طرح را مورد حمله قرار داد.

رویداد بزرگی که در سال ۲۰۱۰ به وقوع پیوست می‌تواند سیمای راستین پیوندهای اسرائیل-ترک را به نمایش بگذارد. زمانیکه ارتش اسرائیل به کشتی ترکیه‌ای به نام مرمره حمله نمود، فعالان ترک در این کشتی حضور داشتند. این فعالان تلاش داشتند تا به نوار غزه رسیده و محاصره اسرائیل را بر غزه بشکنند. در نتیجه حمله اسرائیل، ۱۰ فعال ترک قربانی شدند. به دلیل این رویداد، افکار عمومی ترکیه به خشم درآمده و خواهان قطع ارتباط ترکیه با اسرائیل شد. به رغم این مسئله، این رویداد بر پیوندهای بازرگانی بین دو دولت هیچ تاثیری نداشت. طبق یک گزارش اسرائیلی که تاثیرات اقتصادی بعد از این رویداد را بررسی کرده است، مبادلات بازرگانی بین این دو همچنان افزایش یافت.

بعد از آن ارتباطات هر چه بیشتر تقویت شدند. در سال ۲۰۱۶ حکومت ترکیه توافق جدیدی را با ترکیه به امضا رساند. اسرائیل مبلغ ۲۰ میلیون دلار به عنوان غرامت به قربانیان رویداد سال ۲۰۱۰ پرداخت. طبق نظر ناظران سیاسی اردوغان همان سناریویی را که بعد از انتقال سفارتخانه امریکا به بیت المقدس انجام داد، تکرار نموده بود. اما اسرائیل با نشان دادن پول اردوغان را به سکوت واداشته بود.

افکار عمومی اسرائیل و اظهارات اردوغان

بخش بزرگی از خلق فلسطین این نکته را  دریافته است که اظهارات اردوغان تنها در سطح رسانه‌ای باقی می‌ماند. ترکیه با رهبری اردوغان و حزب متبوعش همواره تلاش داشته است تا در قضیه فلسطین دخالت داشته باشد. تا از قضیه فلسطین در سطح سیاسی بهره‌برداری نموده و اهداف خود را در این زمینه تحقق بخشد. ترکیه از قضیه فلسطین به عنوان دریچه‌ای برای تقویت ارتباطات خود با اسرائیل بهره می‌گیرد. هر چند ترکیه کمکهای غذایی و دارویی را به فلسطین ارسال می‌کند، اما در سطح نظامی و اقتصادی با اسرائیل منافع مشترک دارد. از نظر بیشتر فلسطینیان، امکان ندارد که اظهارات اردوغان در رابطه با فلسطین را که با اسرائیل پیوندهای قدرتمندی دارد، باور کنند.

از طرف دیگر، ترکیه یکی از اعضای ناتو است. ناتو نیز در سطح نظامی و تکنولوژیک با اسرائیل همکاری داشته و تلاش می‌کند تا این ارتباطات را تقویت نماید. طبق نظر تحلیلگران سیاسی، نقش ترکیه در این رابطه تداوم رابطه سستماتیک با اسرائیل و ناتو است. از همین رو بیشتر ناظران بر این باورند که اظهارات اردوغان در رابطه با مسئله فلسطین صرفا در راستای بهره برداری از تنشهای فلسطین-اسرائیل و بهره‌برداری از احساسات جهان عرب است.

منبع: ANHA