در وضعیت کنونی، شهر ادلب شاهد افزایش لحظه به لحظه رویارویی‌ها بین نیروهای رژیم سوریه و هیات التحریر الشام/جبهه النصره است که از حمایت ترکیه برخوردار هستند. اکنون این برخوردها در محور شمال-شرق منطقه سراقب و اطراف آن شدت گرفته و در نتیجه آن تنش‌های بین روسیه و ترکیه نیز افزایش یافته‌اند. همراه با پیشروی نیروهای سوریه، شورای امنیت سازمان ملل متحد، آمریکا و ناتو و نیروهای اروپایی نیز بر تحرکات خود می‌افزایند. اما به رغم این نبردها، وضعیت آینده این نیروهای سلفی که از حمایت ترکیه برخوردار بوده و تحت عنوان اپوزیسیون سوریه شناخته شده‌اند مایه پرسش شده است.

این گروه‌ها که در زمان حمله به عفرین از سوی دولت ترکیه مورد استفاده واقع شدند، اکنون به عنوان بزرگترین مانع در حل بحران سوریه به شمار رفته و آینده و محل استقرار آنها بعد از تصرف ادلب از سوی نیروهای سوریه سوالات فراوانی را برانگیخته است.

ریشه تمامی این گروه‌ها به نوعی به القاعده ختم می‌شود که در این میان هیات التحریر الشام/ النصره قدرتمندترین گروه به شمار می‌رود. جبهه النصره تحت عنوان ارتش سوریه آزاد در زمان اوج جنگ‌های داخلی سوریه تاسیس شد. این گروه به رغم تغییر چندباره نام خود، همواره از سوی سازمان ملل متحد و آمریکا در لیست گروه‌های تروریستی جای گرفته است.

ارتش فتح

همراه با جبهه النصره، دهها گروه ریز و درشت دیگر وجود دارند که با رژیم سوریه و نیروهای سوریه دمکراتیک در نبرد هستند. در سال ٢٠١۵ بسیاری از این گروه‌ها حول یکدیگر جمع شده و گروه جدیدی را تحت عنوان ارتش فتح تاسیس کردند و ادلب را از دست رژیم سوریه خارج ساختند. گروه‌هایی که تا کنون به بحران موجود در ادلب دامن می‌زنند، احرار الشام، النصره، توغای الحق، جیش السنه، اجنادالشام، جند الاقصی، فیلق الشام و جمعیت امام بخاری هستند که همگی تحت عنوان ارتش فتح متحد شده‌اند.

هیات التحریر الشام

جبهه النصره بعد از آنکه وارد لیست گروههای تروریستی شد، نام خود را تغییر داده و تلاش نمود تا از این طریق، از مشکل قرار داشتن در لیست یک گروه تروریستی رهایی یابد. به همین دلیل این گروه گروههایی را تحت عنوان نصره، جبهه انصارالدین، جیش السنه، گردان شاه نورالدین زنگی ایجاد و تحت عنوان هیات التحریر الشام مجددا سازمان جدیدی را ایجاد کردند.

جبهه رهایی‌بخش سوریه

بعد از آنکه رژیم سوریه در جنوب این کشور، مناطق درعا و قنیطره و مناطق غوطه و قلموم را تحت کنترل خود درآورد، بسیاری از گروههای دیگر نیز وارد ادلب شدند. این گروهها همراه با گروههای دیگری که در شهر حضور داشتند در برهه‌هایی اختلاف پیدا کردند. به دلیل اختلافات بین این گروه‌ها، گروه‌هایی مانند نورالدین زنگی و احرار الشام، با یکدیگر جبهه رهایی سوریه را ایجاد کردند.

جبهه رهایی ملی

فیلق الشام، شهدالاسلام، جیش النخبه، جیش الثانی، فرقه الحریه، فوج الاول، تومان شهدا الاولین و الاخرین، جیش النصر، فرقه الادلب نیز متفقا با یکدیگر جبهه رهایی ملی را تشکیل دادند.

بازماندگان داعش

همچنین گروههایی مانند انصار االتوحید، جیش الملاحم، جند الشریعه، انصار الحق، گردان ابوبکر صدیق، جیش البادیه، جیش الساحل، سرایا الغربا، سرایا القبول، گردان ابوعبیده جراح نیز گروه خراس الدین را ایجاد کردند که بعد از سازمان تروریستی داعش، از رادیکال‌ترین گروههای اسلامی شناخته می‌شود.

ترکستانی

حزب اسلامی ترکستانی که بیشتر اعضای آن از شهروندان جمهوری‌های ترک هستند در مناطقی مانند جسر الشغور ادلب از قدرت برخوردارند. این گروه در نبردهای بیشمار در سوریه شرکت داشته و بسیاری از اعضای آن پیش از این در میان داعش بوده‌اند.

چچنی‌ها

گروهی که چچن‌ها رهبری آن را برعهده دارند نیز در ادلب حضور دارند. مهمترین گروه تحت عنوان مهاجرین، ارتش انصار، جند الشام، جیش عصرا و اجناد القفقاز هستند.

ارتش ملی سوریه

از میان سازمانهای مذکور، گروهی که ترکیه از آن به عنوان ارتش ملی سوریه ANS نام می‌برد، مهمترین سازمان به شمار می‌رود. این نیرو نه فقط در ادلب، بلکه در عفرین، گری سپی و سریکانی نیز توجه بسیاری را به خود جلب کرده اند. ANS که اقدامات خود و از جمله تاراجگری، تجاوز و شکنجه و تغییرات دموگرافیکی در منطقه شناخته شده است، متشکل از گروههای دیگری مانند فیلق الشام، تومان حمزه، احرار الشرقیه، جیش الاحرار، توغای سلطان مراد، منتصر بالله، توغای صلاح الدین، احرار الشام، جنبش حزیمه، نورالدین زنگی، ارتش اسلام، سکور الشام، ارتش مجاهدین، توغای فاروق، جیش المجاهدین، توغای فاتح سلطان محمد، توغای سمرقند، جبهه الشامیه، لشکر شمال العزاز و جیش النخبه است.

بعد از سقوط ادلب؟!

گفته می‌شود که شمار اعضای این گروه‌های سلفی، رادیکال و شبه نظامی نزدیک به یکصد هزار نفر است. این گروه‌ها که پیش از این از مناطقی مانند حما، حمص، درعا، قنیطره، دمشق، حلب و مناطق دیگر خارج شده بودند، اکنون در ادلب حضور داشته و علیه رژیم اسد به جنگ مشغول هستند. اکنون نیز مشخص نیست که در صورت سقوط ادلب این گروه‌ها به کجا رفته و یا آنها را به کجا سوق خواهند داد. با احتساب خانواده‌ها شمار این گروه‌ها بیش از چند صد هزار نفر خواهد بود و پیش‌بینی می‌شود که بعد از سقوط ادلب، ترکیه احتمالا از حمایت انها دست کشیده یا حمایت از آنها را تقلیل خواهد داد. در نتیجه ارتباط این گروه‌ها با ترکیه نیز بهم خواهد خورد. شایعات دیگری نیز مبنی بر هجوم این گروهها به برخی از مناطق ترکیه در صورت سقوط ادلب مطرح است.

منبع: MA