چهل و چهارمین سالگرد قتل عام گورگوم: 44 سال پس از قتل عام گورگوم

از واقعه کشتار گرگوم که در 19 دسامبر 1978 آغاز شد و در 26 دسامبر به پایان رسید، 44 سال گذشتە است. بر اساس آمار رسمی 111 نفر جان خود را از دست دادند و صدها نفر مجروح شدند...

از واقعه کشتار گرگوم که در 19 دسامبر 1978 آغاز شد و در 26 دسامبر به پایان رسید، 44 سال گذشتە است. بر اساس آمار رسمی 111 نفر جان خود را از دست دادند و صدها نفر مجروح شدند.  قتل عام گرگوم یک نسل کشی سیستماتیک است که علیه کوردهای علوی انجام شد و همچون لکەای ننگ و سیاه در تاریخ جای گرفتە است.

بر اساس اطلاعات رسمی در جریان قتلعام گورگوم 111 نفر به قتل رسیدند، هزاران نفر زخمی و صدها خانه و کارگاه غارت شدند. مسئولان واقعی شناسایی و محاکمه نشدند، در این گزارش "سلیمان دمیرل، فرماندار آن زمان گرگوم (مرعش) گفته بود: "شما نمی توانید به من بگویید که راستگراها و نژادپرست ها مردم را می کشند.  از واقعه کشتار گرگوم که در 19 دسامبر 1978 آغاز شد و در 26 دسامبر به پایان رسید، 44 سال گذشت. بر اساس آمار رسمی، 111 نفر جان خود را از دست دادند و صدها نفر مجروح شدند.  قتل عام گرگوم یک نسل کشی سیستماتیک است که علیه کوردهای علوی انجام شد و همچون لکەای ننگ و سیاه در تاریخ جای گرفتە است.

دو قتل عام پیش از قتل عام گورگوم

پیش از قتل عام گورگوم که همچون آغاز پروسه کودتا در 12 سپتامبر 1980 شناختە می شود، درگیری های سیاسی بسیاری ادامه یافت و افراد بسیاری کشته شدند. درگیری ها و کشتارها به مدت 10 سال بین دو کودتا ادامه یافت.

پیش از قتل عام گورگوم در سال 1978، دو حادثه مشابه دیگر اتفاق افتاد. ابتدا در 17 جولای 1978 علویان در ملاتیه قتل عام شدند. کشتار ملاتیه پس از ارسال بسته ای حاوی بمب برای حامد فندوغلو شهردار ملاتیه و قتل وی با بمب آغاز شد. گروهی 1000 نفری که در مقابل خانه فندوغلو و سپس مقابل بیمارستان تجمع کردند، به خانه و کارگاه های علویان حمله کردند که قبلا به آنها اشاره شده بود. در همین حوادث، ساختمانهای احزاب سیاسی و سازمانهای توده ای مانند CHP، TOB-DER، TUM-DER و اتحادیه دخانیات، چاپخانه و دفاتر روزنامه های غیرت، گوروش، اکسپرس، بایداغی و گونش مورد حمله قرار گرفتند و روزنامه ها را در آتش انداختند. همچنین ادعا شد به علت مسموم شدن مخزن آب این شهر و حادثه روی داده، 200 نفر به دلیل مسمومیت به بیمارستان مراجعه کرده اند. این حوادث تا 20 جولای ادامه یافتە و 8 نفر کشته شدند که 3 نفر از آنها کودک بودند، 100 نفر به شدت مجروح شدند و نزدیک به 1000 کارخانه ویران شدند. حادثه دوم قتل عام محله علی بابا می باشد کە در 3 سپتامبر 1978 اتفاق افتاد. در این حوادث که در بازار رخ داد 10 نفر کشته و 93 نفر مجروح شدند. این رویدادها تا 7 سپتامبر ادامه داشت. یکی از ادعاها این است که شایع کردەاند که «علویان به مساجد حمله می کنند». این حادثه در اسناد قضایی نه به عنوان جنگ کودکان، بلکه به عنوان "درگیری مذهبی" طبقه بندی شده است. 

در گورگوم چە اتفاقی رخ داد؟

اتفاقاتی که در گورگوم روی داد و بیش از 100 نفر در جریان آن جان خود را از دست دادند، در 19 دسامبر با پرتاب بمب صوتی در سالن سینما چیچک هنگام تماشای فیلم "هنگامی که خورشید طلوع می کند" آغاز شد، نژادپرستانی که برای تماشای فیلم در سالن بودند، به کوچه و خیابان ها ریختند. گروه اولیه با سردادن شعار «خونمان نیز بریزد، پیروزی از آن اسلام است» به ساختمان شهر حزب خلق جمهوری (CHP) حمله کردند. پس از اینکه شایعه "علویان کمونیست خدانشناس آب شهر را مسموم کردند"، "کمونیست ها به سینما بمب انداختند" در شهر پخش شد، یک قهوەخانە که علویان در آن نشسته بودند منفجر شد و سپس اعضای TOB-DER، استاد حاجی چولاک و مصطفی یوزباشی اوغلو، در 21 دسامبر به قتل رسیدند. در 22 دسامبر، 10000 نفر در مراسم تشییع جنازه این دو استاد شرکت کردند، اما نژادپرستان به آنان حمله نمودند. حامیان MHP و انجمن جوانان ناسیونالیست پس از حمله دسته تشییع جنازه تشکیل دادند و به سمت بازار گورگوم راهپیمایی کردند. کارخانه های علویان را به آتش کشیدند. در این حوادث 3 نفر جان خود را از دست دادند. در 23 دسامبر این بار مقامات رسمی خواستار قتل عام شدند. از بلندگوهای شهرداری و مسجد اعظم این ندا بلند شد که «علویان کافر، بسیاری از برادران دینی ما را در یورکسلیم به شهادت می رسانند.  مسلمانانی که خدا را دوست دارند باید آماده باشند!« پس از این فراخوان در یوروکسلیم، ماغارالی، سرین تپه، یوسفلار، دوملوپینار، ینی محله، ساکاریا، عیسادیوانلی، دوراکلی، نامق کمال، که علویان در آنها می زیستند، خانەها مورد حمله قرار گرفتند. خانه های علویان با رنگ قرمز مشخص شده بودند. به سمت خانه ها تیراندازی کردند، آنها را منفجر کرده و سوزاندند. بسیاری از کودکان، یتیمان، زنان و مردان علوی کشته شدند.  مهاجمان علاوه بر سلاح گرم، مردم را با سنگ، چوب، داس و تبر نیز قتل عام کردند. در 24 دسامبر، بیرون رفتن ممنوع شد، اما مهاجمان کوتاه نیامدند. وقایع در 25 دسامبر به پایان رسید.

نتایج رویداد

بر اساس اسناد رسمی، 111 نفر در حوادثی که از 19 دسامبر شروع شد و در 25 دسامبر به پایان رسید جان خود را از دست دادند، اما به گفتە شاهدان تعداد بسیار زیادی کشته شده اند. بیش از 1000 نفر مجروح، 552 خانه و 289 کارخانه تخریب و سوزانده شدند. دادگاه مدیریت اضطراری از 804 نفر در رابطه با این حادثه شکایت کرد که این پرونده تا سال 1991 ادامه داشت. 29 متهم به اعدام، 7 نفر به حبس ابد، 321 نفر به یک سال و دو سال و تخفیف در مجازات محکوم شدند. حکم دادگاه مدیریت اضطراری توسط دیوان عالی رد شد و دادگاه از نو برگزار شد و احکام اعدام صادر شده در دادگاه جدید نیز اجرا نشد. به علت قانون مبارزه علیه تروریسم که در سال 1991 صادر شد، محکومان پرونده قتل عام گورگوم نیز تعلیق و سپس آزاد شدند. متهم قتل عام، اوکس کنگر، محاکمه و آزاد شد. او پس از آزادی نام خانوادگی خود را به شندیلر تغییر داد.

در سال 1991 از سوی حزب رفاه به پارلمان راه یافت. سپس به حزب وحدت بزرگ (BBP) راه یافت. شندیلر که تا سال 2008 دستیار رئیس کل BBP بود، سپس از آن مسئولیت هم استعفا داد. 

راز دولت و گزارش میت

عرفان اوزایدینلی، وزیر امور داخله، گروه ویژه ای را برای تحقیق درباره این کشتار تشکیل داد، اما آن را فاش نکرد، زیرا این یک «راز دولتی» است. در گزارش 3 ژانویه 1979 در آرشیو بولنت اجویت که به عنوان نخست وزیر در اختیار داشت، جزئیاتی در مورد روابط MHP-MIT وجود داشت. اسامی که در سند منتشر شده توسط روزنامه نگاران رضوان آکار و جان دوندار، به اطلاع عموم نرسید.  یادداشت های اجویت در مورد این موضوع به شرح زیر است: «پس از به قدرت رسیدن CHP، صدها شهروند ما جان خود را از دست دادند زیرا اطلاعاتی در مورد رویدادهای مهمی که رخ داد به آنها داده نشد. خسارت مادی و معنوی به بار آمد. عمدا اطلاعاتی داده نشد و آنها نقش خود را به طور موثر ایفا کردند تا این رویداد اتفاق بیفتد. رویداد مرش با برنامه ریزی های مشترک با MIT رخ داد. تورکش، جبهه جنوب کنترل کرده و اتفاقات مرعش را به راحتی ترتیب دادند.  اگر MİT در این حادثه دست نداشت، جمع آوری اطلاعات ماه ها ادامه داشت و حادثه رخ نمی داد. زمانی که هنوز این حوادث در گورگوم ادامه داشت، در گزارشی که MIT برای برخی واحدهای دولتی تهیه کرده بود، عنوان شده بود که درگیری بین تورک ها و کوردهاست و اینگونه اظهار شده است: «بیشتر به مسئله کوردها و تورک ها شباهت دارد تا مسئله چپگرا-راستگرا یا مسئله علوی-سنی.» در این گزارش آمده است که اکثریت علوی ها، کورد هستند، به گفته احزاب ناسیونالیست، کوردهای علوی به بنیاد نهادن حکومت کوردها تمایل دارند. در همین گزارش همچنین آمده است: "2-3 هفته پیش از آن درا جلسه ای در ساختمان سازمان MHP در مرعش تصمیم گرفته شد که ملی گراها نیز به آن بپیوندند." در گزارش MIT که پس از وقایع 29 دسامبر نوشته شد، آمده است: «شهروندان راستگرای سنی، راستگرایانی که برای مبارزه با کمونیسم به جای دولت موضع گرفتهاند، دستگیر شدهاند و در صورت ادامه بازداشتها اتفاقاتی ناگوار خواهد افتاد و درست نیست که افراد مجرم و بی گناه را به زندان بیاندازیم."

اوکش کنگر در سینما بمب انداختە است

او گفت که با رئیس جمهور اول جلسه داشته است و برای ترساندن مردم یک ماده منفجره ضعیف پرتاب شده که مردم بیدار شوند. سپس رئیس جمهور اول به مرکز عمومی آنکارا رفت. رئیس دوم به من دستور داد که بمب را بیندازم. آن روز گفت ساعت 3 در مسجد شاکرلی بیا آن را تحویل بگیر. من هم تحویل گرفتم.  اعترافات دست نویس کنگر در پرونده 12 سپتامبر MIT که بعدا منشتر شد.  کنگر با اشاره به اینکه مصطفی کانلیدره، رئیس دوم انجمن جوانان ملیگرا (UGD) به وی گفته است که با نمایش فیلم «خورشید کی طلوع میکند» بمب پرتاب شود و اینگونه ادامه داد: «حسن فهیم گونش به جای وزیر امور داخلی آن دوره یعنی عرفان اوزایدینلی از CHP مسئول شناختە شد.» با این سخنان گفت که دست MİT پشت آن حوادث است: «به نظر من خود سازمان اطلاعات در کشتار مردم آنجا نقش داشته است». سپس کاری کردند که گونش استعفا دهد. 

تصمیم برای حفظ حریم خصوصی 44 ساله

پرونده قتل عام گورگوم تا سال 2022، یعنی با گذشت 44 سال، با دستور از بالا پنهان نگه داشته می شود. حکم پنهان نگه داشتن در 24 فوریه 2022 توسط دوازدهمین دیوان عدالت اداری آنکارا لغو شد. پرونده ها نیز به دلیل اینکە بار قبلی در دادگاه ویژه آدنا تشکیل شده بودند، در آرشیو فرماندهی نیروی زمینی باقی ماند. وکیل سید سونمز سادق بولوت به نمایندگی از روزنامه دیوار با او صحبت کرد و گفت با وجود اینکه حکم پنهان کاری در فوریه 2022 صادر شده است، فرماندهی نیروی زمینی به خواسته های آنها عمل نمی کند و پرونده ها هنوز در بایگانی فرماندهی هستند.