دیده‌بان حقوق بشر  گزارشی مستند از به کار بستن نیروی قهریه کشنده غیرقانونی در روز ۳۰ سپتامبر ۲۰۲۲ در زاهدان مرکز بلوچستان منتشر کرده که آمار بالاترین رقم کشته‌شدگان در یک روز را تحت عنوان "جمعەی خونین" به ثبت رساند. این سازمان بین‌المللی که پیشتر خواستار تحقیق هیأت حقیقت‌یاب سازمان ملل درباره سرکوب خونین کورد در سنه شده بود، از سازمان ملل خواسته است در مورد جنایات رخ داده علیه بلوچ‌ها بە زاهدان نیز توجه ویژه کند.

دیده‌بان حقوق بشر با تأیید صحت ۵۲ ویدیو و عکس منتشر شده و مصاحبه با ۱۳ شاهد و خانواده کشته‌شدگان، این گزارش را مستند کرده است.

طبق این گزارش، تارا سپهری‌فر، پژوهشگر ارشد ایران در سازمان دیده‌بان حقوق بشر می‌گوید تعداد معترضان و ناظران هدف گرفته‌شده به دست نیروهای امنیتی ایران در روز جمعه خونین بالاترین عدد کشته‌شدگان در یک روز در این سال است اما هیچ فرد مسئولی در این بارە  دستگیر نشده است. بی‌رحمی بی حد و حصر حکومت، رنج های جوامع عمدتاً به حاشیه رانده  شده مثل زاهدان را به مرکز اعتراض‌ها آورده است.

یک شاهد در رابطە با کشتار جمعی در زاهدان به دیده‌بان حقوق بشر گفته است کە از مصلی که بیرون آمدم تا دنبال برادرم بگردم، شمار فراوانی از اجساد را روی زمین دیدمکە بیشتر آنان جوان بودند.

گروه‌های حقوق بشری بلوچی اسامی ۸۵ تا ۹۷ نفر از جمله ۹ کودک را مستند کردەاند که بین ۳۰ سپتامبر و ۵ اکتبر در زاهدان کشته شده‌اند. نیروهای امنیتی در حوالی مسجد مکی به دهها نفر دیگر از جمله کودکان شلیک کردند، و در طول بعد از ظهر و غروب بسیاری از ساکنان محلی کشته‌شدگان و مجروحان را جابه‌جا کردند.

اسماعیل شه بخش، عموی فرزاد شه بخش ۲۷ ساله، در مصاحبه‌ای از پیش ضبط شده می‌گوید که در روز ۳۰ سپتامبر در بیمارستان خاتم به دنبال او گشته است. همچنین دو منبع آشنا با قربانیان به دیدەبان حقوق بشر گفتەاند در همان جمعه نیروهای امنیتی حداقل دو کودک با اسامی عادل بریچی کوچک‌زایی ۱۳ ساله و امید نارویی ۱۶ ساله را هدف گلوله قرار داده و به قتل رساندند. هر دو از ناحیە گردن و صورت هدف گلوله قرار گرفته بودند.

دیدەبان حقوق بشر همچنین اعلام داشتە است کە  حکومت ایران باید به اصول پایه‌ای سازمان ملل درباره استفاده نیروی انتظامی از قوای قهریه و سلاح گرم پایبند باشد.  این گزارش در ادامە می افزاید علی مصطفوی‌نیا، رییس کل دادگستری سیستان و بلوچستان به رسانه‌ها گفته است کە ۶۲۰ نفر در جریان اعتراضات زاهدان دستگیر شدند.

 این سازمان درخواست کردە است کە دستگیرشدگان غیر قانونی فوری آزاد شوند. دیده‌بان حقوق بشر روایت‌های متعددی را نقل می کند، وی از جملە بە  اظهارات ابراهیم پرنیان، از کشته شدەگان در زاهدان اشاره می‌کند که در بیمارستان فهمید پسر نوزده سالەاش امیرحسین جان‌باخته است. او جزئیات قتل فرزندش را از شاهدان عینی شنیده است.