نهادهای زبان و ادب کوردی درباره یکصدمین سالیاد تاسیس جمهوری ترکیه، یک بیانیه‌ی کتبی منتشر کردند.

بیانیه با عنوان "جمهوری ترکیه یکصدمین سال خود را در ۲۹ اکتبر ۲۰۲۳ تکمیل می‌کند" به شرح زیر است:

«در یکصد سال گذشته، علیرغم اینکه جمهوری ترکیه با همکاری و مبارزه مشترک خلق کورد، ترک و سایر خلق‌های ساکن در این کشور تأسیس و حفاظت شد، پس از تأسیس جمهوری، کلیه حقوق و آزادیهای خلق کورد باطل و ناموجود تلقی شدند و انکار و ترک‌گرایی بر خلق کورد تحمیل شد. این انکار فرهنگ و زبان کوردی به جایی رسید که کوردها به‌دلیل صحبت‌کردن به زبان کوردی جریمه شدند.

خلق کورد از آغاز تاسیس جمهوری ترکیه تاکنون با این موضع و رویکرد جاهلانه، انکارگرایانه و بی اعتنایانه روبرو بوده است و از ابتدا تا پایان در برابر این رویکرد شرانگیزانه و خصمانه، برای حفظ شرافت و ارزش‌های ملی خود، در مقابل برخورد مقامات دولتی نارضایتی خود را نشان داده است، جنگیده است، مقاومت کرده است و فرهنگ اصیل و زبان غنی خود حفاظت نموده است و این مبارزه همچنان ادامه دارد.

مانند همع خلق‌ها و جوامع دیگر، برای خلق کورد نیز حفظ فرهنگ و زبان عنصر اصلی و اساسی مبارزه است. همه مبارزات ملی با مطالبه آزادی فرهنگ و زبان آغاز و انجام می‌شود. درخواست خلق کورد مبنی بر "زبان کوردی زبان رسمی و زبان آموزش از پیش دبستانی تا دانشگاه باشد" درخواستی برحق و انسانی است.

در تمامی قراردادها و اعلامیه‌های بین‌المللی و جهانی این حق به عنوان یک حق اساسی برای همه مردم و خلق‌ها پذیرفته شده است و این معاهدات برای خلق کورد نیز معتبر است. با این رویکرد و درک مقامات دولتی، از ابتدای تأسیس جمهوری ترکیه خلق کورد از همه حقوق و آزادی‌ها محروم شدند.

حفاظت از فرهنگ، زبان و کسب موقعیت سیاسی برای یک خلق، با حفاظت و توسعه فرهنگ و زبان امکان‌پذیر است. برای حفظ و توسعه‌ی یک زبان، باید به زبان آموزش و پرورش مبدل شود. از این رو خلق کورد از ابتدا تا کنون بر «آموزش به زبان مادری از پیش دبستانی تا دانشگاه» اصرار دارد.

میلیون‌ها کودک کورد می‌خواهند به زبان مادری خود آموزش ببینند، به زبان خودشان درس بخوانند، رویاهای خود را به زبان خودشان شناخته و دنبال کنند. مانند همه کودکان جهان، این حق طبیعی کوردکان کورد نیز هست. این یک حق مشروع، اساسی، انسانی و جهانی است که برای کودکان کورد به اندازه نان و آب و هوا مهم و حیاتی است.

در کنار این خواسته‌های طبیعی، انسانی و جهانی خلق کورد، مقامات دولت ترکیه همانند دوره آغازین جمهوری، همچنان بر سیاست‌های سرکوب و انکار اصرار دارند و انکار همه ارزش‌های خلق کورد ادامه دارد.

این نیز بدان معناست که مانند یکصد سال گذشته‌ی جمهوری ترکیه، سیاست‌های انکار و سرکوب در قرن حاضر بر میلیون‌ها کودک کورد ادامه خواهد یافت و آموزش به زبان ترکی بر آنها تحمیل خواهد شد و کودکان کورد بازهم از حق آموزش به زبان کوردی محروم خواهند ماند.

در قرن گذشته تمامی حقوق و آزادی‌های شهروندی خلق کورد به‌ویژه زبان کوردی از بین رفته و انکار شده بود.

در آغاز قرن دوم جمهوری ترکیه ما به عنوان نهادهای زبان کوردی یادآوری کرده و می‌گوییم: خلق کورد سیاست و شیوه‌های انکار ارزش‌های خود را در قرن دوم جمهوری نخواهند پذیرفت و با این اعلامیه درخواست خود را مبنی بر "به رسمیت‌شناختن زبان کوردی و نیز به‌عنوان زبان آموزشی" به صورت شفاف و روشن بیان می‌کنند و با زبان قاطع به مقامات جمهوری می‌گویند: برای زندگی مشترک و برابر شهروندان این کشور، رویکرد و درک درست مقامات دولتی ضروری است.

به همین دلیل، اصلاح ماده ۴۲ قانون اساسی یا حذف آن از قانون اساسی، پایان‌دادن به محافظه‌کاری مقامات ترکیه در برخورد با مواد ۱۷-۲۹ و ۳۰ معاهده‌ی حقوق کودکِ سازمان ملل متحد ضروری است.

نه کمتر، نه بیشتر... حقوق و آزادی‌هایی که به خلق ترک داده می‌شود، نیز برای خلق کورد و همه مردمان ساکن ترکیه رعایت شود تا خلق کورد و سایر افرادی که شهروند ترکیه هستند به عنوان شهروند ترکیه در وهله اول، حق آموزش به زبان مادری خود را داشته باشند و از تمام حقوق و آزادی‌های اولیه بهره مند شوند.

موسساتی که بیانیه را امضا کرده‌اند به شرح زیر است:

* انستیتوی کوردی آمد

* انستیتوی کوردی استانبول

* مجله فرهنگ، زبان، فولکور و هنر دستار (دستار)

* انجمن نویسندگان کورد

* انجمن مطالعات فرهنگ و زبان آری (آری در)

* انجمن مطالعات فرهنگی و زبانی مزوپوتامیا (مَد در)

* انجمن مطالعات کوردی

* انجمن مطالعات فرهنگ و زبان اوستا (اوستا در)

* انجمن پژوهشی فرهنگ، زبان و هنر آنکایه (آنکا در)

* انجمن مطالعات فرهنگ و زبان فرات (فرات در)

* انجمن مطالعات فرهنگ و زبان برج بَلَک

* انجمن مطالعات فرهنگی و زبانی بوتان (بوتان در)

* انجمن مطالعات فرهنگی و زبانی آرسیسا (آرسیسا در)