بر اساس منابع تاریخی، در یک چهارم اول قرن ۱۶، میرهای کورد در راستای تاسیس اداره‌ی کوردستان نتوانستند با هم توافق کرده و اتحاد و همبستگی ایجاد کنند. حکومت عثمانی میخواست "اداره‌ی کوردستان" را از راه سازماندهی نیروهای آمد و موصل حل و فصل نماید. در نتیجه‌ی تقسیم این اداره، بخشی از کوردستان به حلب ضمیمه شد. این روند با عهدنامه‌ی قصرشیرین در سال ۱۶۳۹ به پایان رسید که به طور رسمی کوردستان را بین عثمانی و امپراتوری ایران تقسیم کرد.

همان‌طور که می‌دانیم جنگ جهانی اول جنگ میان بریتانیا و آلمان بود که می‌خواستند امپراطور عثمانی و کوردستان را میان خود تقسیم کنند.  بریتانیا و فرانسه که در جنگ پیروز شدند، در پایان جنگ، امپراتوری عثمانی و کوردستان را میان خود تقسیم کردند. نقشه این تقسیم از طریق معاهده سیور ترسیم شد، اما جنبش کمالیستی که خود را در آنکارا سازماندهی کرده بود، در عمل آن را ناکام گذاشت. این بار نقشه جدیدی از طریق معاهده‌ی لوزان ترسیم شد. ۲۴ ژوئیه ۱۹۲۳ معاهده‌ی لوزان بین سه ابر قدرت امضا شد.

باز هم بر اساس منابع تاریخی، یکی از مهمترین دستور کارهای مذاکرات لوزان «مشکل موصل» بود. در آن زمان کرکوک از نظر اداری بخشی از موصل بود و جمعیت کورد استان موصل (شهر) بیش از نیمی از جمعیت آن را تشکیل می‌دادند. یعنی موصل شهری کوردی بود. بنابراین، موضوعی که تحت عنوان «مشکل موصل» مطرح شد، در واقع بحثی درباره‌ی‌ «مشکل کوردها» بود. به عبارت دیگر، در مورد وضعیت کوردها در بازسازی جدید بحث شد.

در نتیجه قلمرو اشراف (بگ) آمد در اختیار جنبش کمالیستی قرار گرفت. اراضی کوردهای تحت مدیریت حلب، به فرانسه داده شد و سپس به دولتی واگذار شد که بعداً تأسیس شد و «سوریه» نام گرفت. نبرد بزرگ بر سر این بود که چه کسی باید موصل را در اختیار بگیرد. برای حل آن موضوع را به جامعه‌ی ملل بردند که مشابه سازمان ملل امروز بود. کار و فعالیت جامعه ملل بر اساس «رای مردم» بود. مقامات بریتانیا می‌ترسیدند که کوردها به دولت آنکارا رای دهند و به همین دلیل از این امر جلوگیری کردند. سپس از مقاومت در باکور کوردستان استفاده کرد و با دولت تازه تأسیس جمهوری ترکیه بر سر چند شرط برای الحاق موصل به عراق و واگذاری آن به بریتانیا به توافق رسیدند. از راه معاهده‌ی آنکارا در ۲۵ ژوئن ۱۹۲۶ مرزهای بین بریتانیا و ترکیه مشخص شد. پس از اولین تقسیم در سال ۱۶۳۹، در سال ۱۹۲۶ نیز، "کوردستان عثمانی‌ها" به طور رسمی بین سه دولت-ملت تقسیم شد.

زمانی که دولت-ملت عراق تأسیس شد، تقسیم نهایی کوردستان برای اجرای ذهنیت و سیاست نابودی کوردها کافی نبود. بیش از نیمی از خود استان موصل کورد بود و یک استان کوردی بود. در این شرایط کوردها باید اداره موصل را تشکیل می‌دادند. برای جلوگیری از این امر، تقسیم دیگری را مطرح کردند و قلمرو استان موصل را از آن‌ها گرفتند و استان جدیدی در عراق تأسیس کردند. ابتدا کرکوک را از موصل جدا کردند و آن را استانی جداگانه کردند. سپس دهوک، هولیر، سلیمانیه و حلبجه را به استان جداگانه‌ای تبدیل کردند. بدین ترتیب شهرهای عمدتاً کورد از موصل جدا شد و آن را به منطقه‌ای تبدیل کردند که تعداد کوردهای آن کم بود. در گذشته زمانی که «مشکل موصل» مطرح می‌شد، «مشکل کوردها» به ذهن خطور می‌کرد، اما اکنون موصل به عنوان یک استان عربی دیده و شناخته می‌شود.در روند تأسیس استان‌های جدید، جالب‌ترین وضعیت در کرکوک رخ داد. کوردها، عرب‌ها، ترکمن‌ها و سایر اقلیت‌های ملی در استان تازه تاسیس کرکوک مستقر شدند. در واقع این وضعیت در کرکوک عجیب نبود. دولت-ملت جدید عراق که بر اساس معاهده لوزان تاسیس شد، مانند تابلوی بزرگ کرکوک بود. در داخل مرزهای کشور عراق، اعراب، کوردها، ترکمن‌ها، سایر جوامع و افراد مذاهب مختلف با هم زندگی می‌کردند. بنابراین، از دیدگاه نژادپرستی دولت-ملت، مشکلی حل نشدنی بود. زیرا نژادپرستی ذکر شده بر اساس یک ملت، مذهب یا فرقه است. این مبنای اصلی نژادپرستی دولت-ملت بود. در آن شرایط یک ملت، مذهب و فرقه مسلط می‌شد و بقیه تبعید یا از لحاظ فرهنگی ذوب می‌شدند. این دلیل اصلی درگیری‌های بی‌پایان، درگیری‌های حل نشده و جنگ‌های بی‌پایان قرن بود. در واقع جوامع مختلف ملی، مذهبی و فرقه‌ای با هم زندگی می‌کردند و هیچ مشکلی با یکدیگر نداشتند. ملت‌های مختلف زبان یکدیگر را می‌دانستند و با هم صحبت می‌کردند. خصلت یکپارچه فاشیستی و نژادپرستانه دولت-ملت به جنگ و درگیری منجر شد.

اکنون کرکوک در روزهای اخیر بار دیگر در شرایط پیچیده‌ای قرار گرفته و یکی پس از دیگری مورد تهدید قرار گرفته است. همه با جدیت درباره «مسئله کرکوک» صحبت می‌کنند و می‌گویند «کرکوک ما» و نمی‌خواهند بقیه را ببینند. جاسوسان فاشیست حزب عدالت و توسعه و حزب حرکت ملی در کرکوک اعلام کردند که "کرکوک یک شهر ترکمانی است". بر اساس نژادپرستی عرب نیز، "کرکوک بدون شک یک شهر عربی است" اگرچه تعداد آن‌ها کم هم باشد. نژادپرستان کورد هم می‌گویند: "کرکوک یک شهر کوردی است".

بدیهی است که در گذشته جمعیت کوردها در استان موصل بیش از نصف بوده و آن‌جا به عنوان قلمرو کوردها محسوب می‌شده است. اکنون در کرکوک نیز جمعیت کوردها بیشتر از سایر ملت‌ها به طور جداگانه است، اما نه بیشتر از جمعیت سایر ملل با هم. بنابراین استاندار کرکوک کورد و معاونان وی از ملیت‌های دیگر بودند. قانون اساسی عراق به دنبال ایجاد یک سیستم جدید حکومتی برای کرکوک بود. اما این سیستم در عراق و کرکوک اجرا نشد. این سیستم به خودی خود نه کاملاً شفاف است و نه به اندازه کافی دموکراتیک است. این در حالی است که نژادپرستی در همه جا دامن زده می‌شود و اجازه اجرای این سیستم داده نمی‌شود. به دلیل همین رفتارهای نژادپرستانه است که موضوع کرکوک مطرح می‌شود.

صراحتا دولت ترکیه می‌خواهد ترکمن‌ها را تشویق کند، آن‌ها را بیشتر سازماندهی کند و اگر فرصت داده شود، آن‌جا را اشغال خواهد کرد. حزب دموکرات کوردستان (پ‌د‌ک) که به طور رسمی هیچ سیاست کوردی غیر از خود را به رسمیت نمی‌شناسد، با برخی از نیروهای غیر کورد ائتلاف می‌کند و می‌خواهد خود به عنوان تنها سیاست کوردها در کرکوک باقی بماند. احزاب نژادپرست عربی در هر فرصتی تلاش می‌کنند تا کرکوک را تحت کنترل خود نگه دارند. بسیار واضح است که نظام دولت-ملت نمی‌تواند همه مشکلات کرکوک و عراق را حل کند. برعکس، نژادپرستی کنونی جوامع را به سمت یک وضعیت خطرناک همراه با درگیری و جنگ در کرکوک و عراق سوق می‌دهد.

تجربه قرن گذشته نشان می‌دهد که نظام دولت-ملت کنونی نمی‌تواند بر عراق یا کرکوک حکومت کند، نمی‌تواند از درگیری‌ها جلوگیری کند و نمی‌تواند به صلح و ثبات دست یابد. تنها اندیشه و سیاست ملت دموکراتیک که توسط رهبر آپو ترویج می‌شود، می‌تواند به این امر دست یابد. یک سیستم کنفدرالیسم دموکراتیک مبتنی بر خودمدیریتی دموکراتیک، که سنگ بنای سیاسی یک نظام ملت دموکراتیک است، می‌تواند این مشکلات را حل کند و صلح و ثبات را به ارمغان آورد.

تنها الگوی راه حل عراق و کرکوک، الگوی ملت دموکراتیک و کنفدرالیسم دموکراتیک است. زیرا ملت دموکراتیک، ملت زبان، مذهب، قلمرو و اقتصاد نیست. ملت دموکراتیک ملتی است با وحدت فکری و فرهنگی. بر اساس هویت ملی عالی «عراقیسم»، همه هویت‌های ملی می‌توانند آزادانه خود را سازماندهی کنند و در اتحاد دموکراتیک شرکت کنند. به ویژه در کرکوک، همه جوامع ملی و مذهبی می‌توانند آزادانه موجودیت خود را سازماندهی کنند. به عنوان مدیریت عالی دموکراتیک می‌تواند کنفدرالیسم دموکراتیک کرکوک را تأسیس کنند. چون سال‌ها از نظر فرهنگی با هم نزدیک بوده‌اند و در طول تاریخ با هم زندگی کرده‌اند، این کار شدنی است. بگذارید وحدت فکری داشته باشند و به حکومت دموکراتیک اعتقاد داشته باشند.

راه‌حل ملت دموکراتیک گزینه‌ای برای عراق و کرکوک نیست، بلکه تنها راه‌حلی است که مشکلات را حل می‌کند و صلح را به ارمغان می‌آورد. هیچ جایگزینی برای این راه حل وجود ندارد. اداره عالی کنفدرالیسم دموکراتیک که مبتنی بر سازماندهی نظا‌م‌های خودگردان و دموکراتیک جوامع ملی است، می‌تواند مشکلات عراق و کرکوک را حل کند و به صلح دست یابد و این تنها سیستم و روش برای این منظور است. حداقل، کوردهای آزادی‌خواه و نیروهایی که واقعاً به دموکراسی اعتقاد دارند، می‌توانند حول چنین راه‌حلی متحد شوند و مبارزه مشترکی را برای اجرای آن انجام دهند. اگر در این زمینه تعلل کنند و جست‌وجوهای جدیدی را آغاز کنند، فجایع جدیدی رخ می‌دهد.