منطقه سور شهر آمد با سابقه تاریخی هزاران ساله و غنای فرهنگی خود یکی از مهم‌ترین مناطقی است که دارای میراث فرهنگی مختص به خود می‌باشد. سور دارای بافتی تاریخی از ادیان اسلامی، مسیحی و دیگر باورداشت‌ها می‌باشد، با میراث فرهنگی غنی خود نه تنها برای منطقه بلکه برای تمام جهان یک ارزش بزرگ می‌باشد. سور از سوی یونسکو در روز ۴ جولای ۲۰۱۵ در لیست میراث فرهنگی جهانی به ثبت رسیده است و بدین شکل این منطقه در سطح بین‌المللی شناخته شده و اهمیت فرهنگی و تاریخی آن مشخص شد. اما وقایعی که در چند سال اخیر در سور اتفاق می‌افتد، نشان می‌دهد که این میراث بی‌همتا در معرض تهدید و خطر‌ می‌باشد.

تخریب ساختمان‌ تاریخی و شکست وضعیت اجتماعی

سور با خانه‌های قدیمی، کوچه‌های تنگی که از سنگ‌ها درست شده، موازییک فرهنگی، حیات مسالمت آمیز باورداشت‌ها و فرهنگ‌های مختلف، نمایان می‌شود. دارای مساجدی می‌باشد که در جهان اسلام مهم دیده می‌شوند، کلیسای مادر مریم یکی از نشانه‌های مهم باورداشت ارتدوکس سریانی‌ها در این منطقه است. در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ کنسبت جنگی دولت علیه درخواست‌های خودمدیریتی در سور به دلیلی برای جنگ و وضعیت اضطراری مبدل شد و در این مقطع، این میراث غنی در سطح عظیمی تخریب شد.

پس از اعلام وضعیت اضطراری، ساکنین خانه‌های قدیمی و تاریخی سور آمد بصورت اجباری کوچانده شدند. مطابق گزارش شعبه شهر آمد نهاد TMMOB در آنزمان پس از پایان وضعیت اضطراری هم، تخریب بافت این منطقه شدت بیشتری به خود گرفته است. در روز ۹ مارس ۲۰۱۶ پس از اینکه وزیر کشور ترکیه اعلام کرد که در حملات در سور به پایان رسیده است، تصاویر گرفته شده از مجسمه پیک در روز ۱۰ می ۲۰۱۶ نشان داد که روند تخریب در سور، بیش از پیش وسعت یافته است. در روز ۱۶ اوت، تصاویر جدید همان پیک گرفته شد که نشان می‌داد این تخریبات گسترش بیشتری پیدا کرده است. در روز ۱۷ جولای ۲۰۱۷ نیز تصاویر همان پیک در مناطی که جدیدا ایجاد شدند منتشر شد.

در گزارش مذکور اعلام شده است که شمار تایید شده ساختمان‌هایی که تخریب شدند، ۴۷ عدد می‌باشد، اما ۲۴۷ ساختمان هم که به تایید نیاز دارد نیز تخریب شده‌اند. در آن مقطع، کلیسای کاتولیک ارمنی‌ها، خانه محمد اوزون، دبستان ابتدایی جمهوریت، مزار زنجیرشدگان و ساختمان‌های بااهمیت دیگری از این دست، به تمامی و یا بخشی از آن تخریب شدند، این تخریبات تنها یک واقعه یا آسیب فیزیکی نبود بلکه در عین‌حال نشان‌ دهنده این امر بود که حافظه تاریخی و فرهنگی این منطقه هم به دست فراموشی سپرده می‌شود.

داده‌های تخریبات

قبل از این روند تخریب ساختمان‌ها و بافت سور، وظیفه هیئت محافظت فرهنگی به مدیریت شهرداری و محیط‌زیست داده شده بود. با این تغییر بدون اینکه از یونسکو نظرخواهی کنند، راه را برای تخریب هموار کردند. همچنین افشا شده است که سنگ‌های تاریخی این منطقه دزدیده شده و به شیوه‌ای سازماندهی شده فروخته شدند، تعدادی از این سنگ‌ها هم برای ساخت ساختمان‌های مختلف استفاده شده است. با فروش سنگ‌ها، یک رانت جدی عاملان این کار بدست آمد. بدلیل موضع سهل‌انگاری و بی‌اعتنایی مقامات به این موارد، بسیاری از سنگ‌های تاریخی و آثار تاریخی تخریب شدند. سپس سنگ‌های دزدیده شده در شهرهای دیگری دیده و پیدا شدند. اگرچه موضع‌گیری اقشار شهر آمد تا حدی از وقایع و تخریبات جلوگیری کرده است اما  فراموش کردن حافظه اجتماعی هنوز هم ادامه دارد. وضعیتی را که شعبه شهر آمد نهاد TMMOB  آن را آشکار کرد از سوی نهادها‌ی دولتی هم پذیرفته شد.

ساختمان‌های جدید مثل زندان احداث شدند

پس از تخریبات در سور، سیاست‌های آبادانی پذیرفته شد که هویت فرهنگی این منطقه را نیست می‌انگارد. موردی وجود دارد که بصورت ویژه جلب توجه می‌کند‌؛ معماری ساختمان‌های جدید که پس از تخریب منطقه موقعیت تاریخی منطقه احداث شدند، بسیار شبیه زندان‌های نوع E در شهر آمد می‌باشد. نه تنها موقعیت اجتماعی و فرهنگی منطقه را از بین می‌برد،‌ بلکه در عین‌حال به مثابه ابزاری برای مجازات اهالی این منطقه بکار گرفته شد.

حملات علیه هویت فرهنگی سور

رودخانه دجله، باغچه‌های هاوسَل و ساختمان‌های سور بر یکدیگر تاثیر گذاشتند و در عین‌حال با مشکلات مختلفی روبرو هستند. منابع ماسه غیرقانونی و قاچاق در رودخانه دجله و دیگر خسارات، توازن اکولوژیک منطقه را خراب کرده است، ارزش‌ها و محصولات در باغچه‌های هاوسل به شیوه‌ای نامناسب و منفی از این امر تاثیر پذیرفته‌اند. ساختمان‌هایی که معماری‌شان مطابق موقعیت فرهنگی و محیط‌زیستی سور نیست احداث شدند. این تغییرات دلیلی می‌شود تا موقعیت کوچه‌ها و بافت فرهنگی محله‌ها از میان برداشته شود. خالی از سکنه کردن ۶ محله، از بین بردن محصولات کشاورزی هاوسل، خسارات اکولوژیک و اشغال این منطقه، برهه تخریبات را بیش از پیش تعمق می‌بخشد.