با کنار گذاشتن جان بولتون از پست مشاور امنیت ملی رئیس جمهوری آمریکا، گمانه زنیهایی در خصوص کاهش تنشهای ایران و آمریکا مطرح شده است. هفته گذشته دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا جان بولتون، مشاور امنیت ملی رئیس جمهوری آمریکا و از مهمترین حامیان سازمان مجاهدین خلق را از سمت خود در کاخ سفید  برکنار کرد. با برکناری وی گمانه زنیهایی در رابطه با احتمال کاهش برخوردها و تقویت نقش اروپا و خصوصا فرانسه در حل تنشها مطرح شده است. اهمیت خروج بولتون را باید در ضدیت وی با نظام حاکم و تلاش برای تغییر نظام در ایران، همگام با حمایت از اسرائیل قلمداد نمود؛ از همین روی خروج وی باعث خشنودی زود هنگام  دولتمردان ایرانی گشته و آن را به معنای دورشدن فضای جنگ بر سر ایران ارزیابی می‌کنند.

   اما به نظر می‌رسد وضعیت به این سادگی نیست، مقامات امریکایی بر این باورند که تحریمهای شدید علیه ایران به خوبی به ثمر نشسته و با ادامه و افزایش شدت آن، مقامات ایرانی ناچار به بازگشت بر سر میز مذاکره خواهند شد. این رویکرد بدون مماشات آمریکا و شخص ترامپ به گونه‌ای است که دسترسی به توافق یا عدم دسترسی به توافق، هر دو را عالی قلمداد کرده است؛ این امر می‌تواند به معنای نشانه‌های موفقیت آمریکا در اعمال فشار بر ایران و قرار داشتن این کشور در موقعیت برتر بر ایران نیز بازخوانی گردد.

   از سوی دیگر در ایران برخی از محافل نزدیک به رهبر جمهوری اسلامی با دامن زدن به گونه‌ای از خوشبینی مبنی بر کنار رفتن بولتون، براین باور هستند که با خروج وی، آینده روابط ایران و آمریکا بهبود یافته و به پیروزی حتمی رویکرد نه جنگ و نه سازش می‌انجامد. مقامات نزدیک به رهبر ایران هم همانند مواضع رهبر ایران گذاشتن شرط محال، یعنی بازگشت آمریکا به برجام و لغو تمامی تحریم‌ها همراه با تحقیر  امریکاییان بوده است. اما نزدیکان رئیس جمهوری با حزمی بیشتر، واکنشهای میانه روانه تری را اتخاذ کرده‌اند. حسام الدین آشنا مشاور روحانی بعد از برکناری بولتون در تویتی اظهار داشته بود که ما توان مدیریت رفتار ایالات متحده آمریکا نسبت به ایران را داریم... ما توان مدیریت رفتار ایالات متحده آمریکا نسبت به ایران را داریم و هرگز عقب نخواهیم نشست. روحانی با واکنش به چنین خبری آن را تایید خط مقاومت رهبر ایران عنوان نموده است، اما فارغ از هیاهوهای تبلیغاتی که غالبا مصرف داخلی دارند، برخی از تحلیلگران نزدیک به دولت روحانی با احتیاط در مورد آن صحبت می‌‌‌‎کنند. امیرعلی ابوالفتح کارشناس مسائل آمریکا، پنجشنبه، در مقاله‌‌ای در روزنامه دولتی ایران نوشته است که هر چند ممکن است رفتن بولتون از کاخ سفید برای بعضی از افراد خوشایند باشد اما تا زمانی که رویکرد دولت ترامپ در برابر ایران به شکل عملی تغییر نکند، جابجایی‌‌‌ها در کاخ سفید حتی در سطح مشاور امنیت ملی نمی‌تواند گره کور در رابط دو کشور را بگشاید. اما اظهارات مقامات امریکایی بعد از کنار گذاشتن بولتون این رویکرد مقامات نزدیک به روحانی و عدم تغییر در رویکردهای آمریکا را تایید می‌نماید.

​​​​​​​   بعد از خروج بولتون از کاخ سفید، ترامپ گفته است که بدون هیچ پیش‌شرطی حاضر به دیدار با روحانی است، اما کارزار فشار حداکثری ما که تا به امروز جواب داده است همچنان ادامه خواهد داشت. خروج جان بولتون از دولت نیز تاثیری در ادامه این کارزار فشار ندارد. استیو منوچین وزیر خزانه‌داری آمریکا بعد از کنار رفتن بولتون نیز همراه با تایید آمادگی ملاقات ترامپ با روحانی، اظهار داشت که در مقطع کنونی هیچ برنامه‌ای برای این ملاقات وجود نداشته و سیاست فشار حداکثری بر ایران ادامه خواهد یافت.

​​​​​​​   قرار دادن این موضع آمریکا همراه با بیانیه کشورهای اروپایی مبنی بر الزام ایران به تعهدات خود در برجام این مسئله را از خوش بینی سطحی باز می‌دارد که با رفتن بولتون مشکلات کاهش پیدا خواهند کرد. حتی در بیانیه مشترکی که روز گذشته از سوی آلمان، فرانسه و انگلستان منتشر گردیده است، کشورهای اروپایی با اشاره به تصمیمات اخیر ایران مبنی بر کاهش پایبندی این کشور به برجام و فشار تحریم‌های آمریکا، با اعلام نگرانی عمیق خود مبنی نصب سانتریفوژهای پیشرفته اظهار داشته‌اند که برجام با خطر فروپاشی بیشتری روبه‌رو گشته و تلاش دیپلماتیک برای کاستن از تنش‌ها و از سرگیری گفت‌وگوها را امری لازم قلمداد کرده‌اند.

​​​​​​​   با نگاهی به روند یک سال و نیمه دور جدید تنشهای ایران و آمریکا می‌توان گفت که استراتژی یران مبنی بر مقاومت و رویکرد نه جنگ و نه سازش دچار شکست‌هایی شده است، ایرانیان تمامی برنامه‌های خود را -بر اساس مشاوره اشتباه کسانی مانند موسویان- در راستای شکست ترامپ در دور بعدی ریاست جمهوری آمریکا طراحی کرده بودند، اکنون احتمال بالایی مبنی بر پیروزی وی در دور دوم نیز وجود دارد. اینستکس با دشواریهای فراوان روبرو گشته و  امید چندانی برای کمک اروپا در دور زدن تحریمها نمی‌رود؛ اسرائیل در کمال اقتدار مواضع ایران را در سوریه و حتی عراق بمباران کرده است و ایران از توان دفاعی برخوردار نیست. اما از سوی دیگر ایران برنامه هسته‌ای خود را مجددا فعال ساخته است، با کارت حوثی‌ها و حشد الشعبی در عراق و حزب الله در لبنان همچنان بازی می‌کند. از همین رو حتی بعد از خروج بولتون نیز هیچ گشایشی نسبت به حل این مسائل پیچیده در سطح منطقه نخواهد رفت. اما آنچه که در مقطع کنونی بسیار حایز اهمیت است بازی مقامات و گروههای درون سیستمی در ایران برای گشایش یا تداوم وضعیت موجود کنونی است.

​​​​​​​   ​​​​​​​اکنون توپ در زمین ایران است؛ از همین رو نگاه تحلیلگران مسائل داخلی ایرانی به رقابت بین گروههای حاکم جهت مذاکره یا مخالفت با آمریکا جلب شده است. اظهارات روز گذشته ائمه جمعه در کنایه به روحانی و ایجاد فضای دو قطبی در رابطه با مذاکره با آمریکا، را باید در این راستا ارزیابی کرد؛ آیا رهبر ایران به تنهایی و بدون موافقت سپاه پاسداران و گروه جدید مجتبی خامنه‌ای و رئیسی می‌تواند در رابطه با مذاکره با امریکا به اقدامی دست بزند؟ آیا در کمتر از دو سال مانده به ریاست جمهوری روحانی، وی اجازه خواهد داشت بار دیگر با آمریکاییها حول مسائل بسیار کلان ایران به مذاکره دست بزند؟  به نظر می‌رسد خروج بولتون از کاخ سفید، تاثیری بر رویکردهای کلان آمریکا در رابطه با ایران نخواهد گذاشت، اما اختلافات درون سیستمی در ایران، می‌تواند این کشور را در مواجهه با امریکا از همیشه آسیب پذیرتر نماید.