به رغم وعدههای مقامات ارشد ایرانی مبنی بر آتش زدن برجام در صورت بازگشت تحریمها، اما با گذشت یکسال امروز شورای عالی امنیت ملی ایران اعلام نمود که این کشور از برخی از تعهدات خود در برجام خارج میشود. همزمان رئیس جمهور ایران نیز نامهای مربوط به عدم اجرای برخی از مواد برجام را به سران پنج کشور اروپایی و موگرینی، مسئول سیاست خارجی ایران در اتحادیه اروپا ارسال کرده است.
شورای عالی امنیت ملی و رئیس جمهوری ایران امروز طی اقدامی از پیش اعلام شده خروج خود را از برخی از تعهدات برجام به اطلاع کشورهای ۱+۴ رسانده و اعلام نمودند که ایران در گام نخست به مدت ۶۰ روز محدودیتهای مربوط به نگهداری ذخایر اورانیوم غنیشده و ذخایر آب سنگین را رعایت نمیکند، مگر آنکه کشورهای عضو برجام به تعهدات بانکی و نفتی خود عمل کنند. در بخشی از بیانیه شورای عالی امنیت ملی ایران امده است که ایران رعایت محدودیتهای مربوط به سطح غنیسازی اورانیوم و اقدامات مربوط به مدرنسازی رآکتور آب سنگین اراک را نیز متوقف خواهد کرد. پنجرهای که اکنون در برابر دیپلماسی قرار دارد مدت زیادی باز نخواهد بود، و مسئولیت شکست برجام و هرگونه تبعات احتمالی آن به طور کامل بر عهده آمریکا و اعضای باقی مانده در برجام قرار خواهد داشت.
رئیس جمهوری ایران نیز طی نامهای اعلام کرده است که هر زمان که خواستههای ما تامین شود؛ ما نیز به همان میزان اجرای مجدد تعهدات متوقف شده را از سر خواهیم گرفت، اما در غیر این صورت، جمهوری اسلامی ایران مرحله به مرحله تعهدات دیگری را متوقف خواهد کرد. رئیس جمهوری ایران در این نامه خروج آمریکا از برجام را زورگویی آشکار قلمداد کرده است. ساعتی قبل روحانی رئیس جمهوری ایران در جلسه هیات وزیران نیز گفت: طبق تصمیم شورای عالی امنیت ملی امروز از طرف من ۵ نامه به سران ۵ کشور باقیمانده در برجام ارسال شد. روحانی در ادامه سخنان امروز خود اظهار داشت امروز ما نمیخواهیم از برجام خارج شویم؛ همه مردم ما و جهان بدانند که امروز پایان برجام نیست بلکه امروز روز گام جدید در برجام و طبق برجام و در چارچوب برجام است. طبق سخنان روحانی با این تصمیم ایران فروش مازاد کیک زرد و آب سنگین برای یک دوره تقریبی یک ماهه، ۳۵ روز و ۶۰روز به تعویق افتاده و ایران منتظر واکنش کشورهای اروپایی خواهد ماند. طبق گفته روحانی ایران در مرحله دوم هم ۶۰ روز دیگر به کشورهای اروپایی فرصت داده و در صورتی که به نتایجی دست نیابند اقدام بعدی مورد نظر آنها انجام میشود.
روز گذشته و پیش از ارسال نامههای ایران به سران مسئول برجام در اتحادیه اروپا، فرانسه اعلام کرده بود که مایل نیستیم فردا-تهران تصمیماتی را اعلام کند که نقض توافق هستهای محسوب شود زیرا در صورت چنین اقدامی از سوی ایران ناچار خواهیم شد که برای اجرای مفاد همین توافق، تحریمهای قبلی را از سر بگیریم. ما پیامهایی به تهران فرستاده ایم تا به این کشور اطلاع دهیم مصمم به اجرای توافقنامه بوده و مایل هستیم که آنها در این توافقنامه باقی بمانند، گرچه با پیچیدگیهایی مواجه شدیم و پیامهای مشابهی به متحدان آمریکایی خود فرستادیم. فردا، بسته به آنچه در بیانیه تهران خواهد آمد، انتظار واکنش جمعی اروپا را داریم، اما همانطور که هنوز دقیقاً نمیدانیم چه چیزی در بیانیه وجود دارد، برای موارد احتمالی آماده میشویم .
مایک پمپئو وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا نیز در اظهار نظری که دیروز نسبت به احتمال خروج ایران از برجام اظهار داشت: این مسأله باینری (صفر و یکی) است. یا میتوان به توافق بود یا نبود. ما از توافق خارج شدیم. ایرانیها باید درباره این که میخواهند چگونه ادامه دهند، انتخاب خودشان را داشته باشند.
به رغم واکنش فوری فرانسه و موضع قاطعانه پمپئو، سخنان محافظهکارانه روحانی در جلسه امروز هیات وزیران، ظریف و رئیس کمیسیون امنیت ملی ایران در مجلس نیز سخنان متناقضی را بیان داشتهاند که حاکی از تردیدهای ایران در خروج از برجام و افزایش تنشهای شدیدتر با آمریکا و اروپا است. ظریف در سخنان دیروز خود اظهار داشت که ایران از توافق هستهای با قدرتهای جهانی، برجام، خارج نمیشود، اما برخی فعالیتهای داوطلبانه را نیز انجام نخواهد داد. در این میان حشمت الله فلاحتپیشه رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس نیز خبر داده است که ایران به دنبال خروج از برجام و ان.پی.تی نبوده بلکه با استفاده از ظرفیت برجام، ساز و کار داخلی برای تولید سوخت هستهای مورد نیاز را دنبال میکند.
با تمامی این موارد هنوز واکنشهای بینالمللی نسبت به موضع ایران در قبال خروج از بندهایی از برجام منتشر نشده است، اما میتوان پیش بینی نمود که این اقدام ایران واکنشهای شدیدی را از سوی کشورهای غربی به دنبال داشته و فرصتهای کمتری را برای دیپلماسی باقی میگذارد. شاید روحانی به درستی گقته است که برای دیپلماسی فرصت زیادی باقی نمانده است.