یادداشت

روابط ترکیه و مصر - بخش سوم

رهبران ترکیه و مصر از بحران‌ها برای خود استفاده کردند. از روابط منطقه‌ای گرفته تا سیاست داخلی، نمادها و سیاست‌های ایدئولوژیک خود را بر همین اساس طراحی کردند.

ترکیه - مصر

این روابط پیچیده بین ترکیه و مصر که در طول سالیان متمادی گسترش یافت، منجر به جنگ منافع منطقه‌ای شد و هر دو کشور از جنگ مستقیم خودداری کردند.

با وجود اینکه حزب عدالت و توسعه سیاست تهاجمی را در سیاست خارجی در پیش گرفته است، اما این را به عنوان یک «پیروزی» در سیاست داخلی معرفی کرد. همچنین از این امر برای منافع خود در سیاست داخلی استفاده کرد. درگیری بین دو کشور پاسخ خود را در مصر یافت. تحقیقات TESEV در مورد این پاسخ می‌گوید: «.... همانطور که تحقیقات TESEV به ما نشان می‌دهد، احساس برادری بین مردمان شکست خورده است. مردم مصر که تا سال ۲۰۱۳ با نرخ ۶۷ درصد ترکیه را الگو می‌دیدند و ۸۴ درصد نسبت به ترکیه ابراز همدردی می‌کردند، اکنون نظر خود را تغییر داده‌اند. بر اساس نتایج بررسی ادراک ترکیه در خاورمیانه که در ماه‌های آگوست تا سپتامبر ۲۰۱۳ انجام دادیم، سطح همدردی به ۳۸ درصد کاهش یافت.»

فرآیند «عادی‌سازی»

در واقع، روند «عادی‌سازی» در طول بحران در شرق مدیترانه اتفاق افتاد. مصر مرزهای دریایی را در شرق مدیترانه با یونان تعیین کرد، اما از جزیره میس شروع به تعیین مرزها کرد که به عنوان تلاشی برای پیچیده نکردن روابط با ترکیه تعبیر شد. مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه وقت ترکیه از پذیرش منطقه مرز دریایی جنوبی ترکیه توسط مصر ابراز خوشحالی کرد. این نشانه‌های اعتدال از سال ۲۰۲۰ و با افشای روابط کانال‌های اطلاعاتی دو کشور آغاز شد و وارد فاز دیگری شد. یکی از گام‌های ملموس این بود که ترکیه حق وتوی مشارکت مصر در نشست‌های ناتو را در سال ۲۰۲۰ لغو کرد. مقامات وزارت امور خارجه دو کشور در سال ۲۰۲۱ دو بار در آنکارا و قاهره دیدار کردند. همچنین در سال ۲۰۲۱ پس از تغییر توازن در سیاست داخلی لیبی، آنها شروع به کاهش تنش کردند. وضعیت مصر و ترکیه که از دولت‌های مختلف حمایت می‌کنند، مشابه بود. اولین سفر وزیران در ژوئن ۲۰۲۲ برای شرکت در اجلاس سالانه بانک توسعه اسلامی در سطح نورالدین نباتی وزیر خزانه‌داری و دارایی انجام شد. با این حال، توافق گاز با لیبی باعث لغو روند عادی‌سازی با مصر شد.

دیدار سیسی و اردوغان

«عادی‌سازی» اصلی دیدار بین سیسی و اردوغان بود. ترکیه با مشاهده اینکه تنش با مصر دیگر «مفید» نیست، استراتژی خود را به کلی تغییر داد. در بازی افتتاحیه جام جهانی ۲۰۲۲ قطر، اردوغان و سیسی با یکدیگر احوالپرسی کردند و این به عنوان واضح‌ترین تصویر «عادی‌سازی» تعبیر شد. اردوغان بعد از این عکس می‌گفت: «دیدار سران ترکیه و مصر برگزار نشد، اتحاد ملت ترکیه و ملت مصر مانند گذشته برای ما بسیار مهم است، چرا دیگر تکرار نشود، چرا دوباره شروع نشود؟»

طی این روند دیدارهایی در سطح وزارت امور خارجه برگزار شد و مهم‌ترین سفر دو کشور سفر سیسی به ترکیه به دعوت اردوغان رئیس جمهور این کشور بود. در سفر سیسی ۱۷ توافقنامه بین دو کشور به امضا رسید.

تجارت ضعیف شد اما هرگز متوقف نشد

با سفر سیسی به ترکیه، مژده داده شد که سطح مبادلات تجاری دو کشور طی ۵ سال به ۱۵ میلیارد دلار رسیده است . تجارت بین دو کشور هرگز متوقف نشد، اما هر از چند گاهی تضعیف شد. در سال‌هایی که بحران وجود داشت، سطح تجارت ضعیف بود.

در نهایت رهبران دو کشور از این بحران به نفع خود استفاده کردند. از روابط منطقه‌ای گرفته تا سیاست داخلی، سیاست‌ها و نمادهای ایدئولوژیک خود را بر همین اساس طراحی کردند.