به مناسبت روز جهانی زبان مادری به معضلات زبان سریانی می‌پردازیم که در عراق از یک زبان اصلی و تاریخی به وضعیتی رسیده که رو به نابودی است. اکثر مسیحیان عراق در دشت نینوا ساکن‌اند و در تمام این منطقه تنها چهار مدرسەی سریانی وجود دارد، با این وجود تعداد بسیار کمی از خانوادەها فرزندانش را به مدارسی که به زبان سریانی تدریس می‌کنند، می‌فرستند، زیرا نگران آیندەی آنها هستند.

حکومت سابق عراق به ریاست صدام حسین دیکتاتور(١٩٧٩- ٢٠٠٣) استفاده از زبان سریانی را از دهەی ٨۰ تا زمان سقوطش ممنوع کرده بود و تنها در مراسمات دینی کلیساهای بصره، بغداد، کرکوک و نینوا از آن استفاده می‌شد.

بخش اعظم مسیحیان عراق در دشت نینوا (موصل) ساکن‌اند، در سال ٢٠١۴ و در زمان حملات وحشیانەی تبهکاران داعش این مناطق به کنترل داعش درآمد و آنها با سه گزینه مواجه شدند که عبارت از مسلمان‌شدن اجباری، دادن باج اجباری یا نهایتاً ترک خانه و منطقەیشان بود. درنتیجه اکثریت آنها بالاجبار آواره شدند، بخشی از آنها هنوز در مناطقی از اقلیم کوردستان بسر می‌برند و هزاران خانوار نیز به کشورهای دیگر مهاجرت کردند.

وضعیت آموزش به زبان سریانی

اکنون در نینوا تدریس به زبان سریانی زیر نظر آموزش و پرورش استان نینوا از سر گرفته شده است و تنها چهار مدرسه در این منطقه وجود دارد که دو مدرسەی آن در مرکز حمدانیه و دو مدرسه دیگر در منطقه برتله (منطقەای مسیحی‌نشین در شرق موصل) قرار دارد. در این مدارس که شامل مراحل ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان هستند، درسهای اصلی به زبان سریانی تدریس می‌شوند. در عوض این، حدود ۱۰۰ مدرسەی عربی و تعدادی مدرسەی کوردی در این منطقه وجود دارد که بعنوان منطقەی مسیحی‌نشین شناخته می‌شود! این در حالیست که در مدارس عربی تنها یک درس به زبان سریانی تدریس می‌شود!

در هشتم آگوست سال گذشته و پیش از شروع سال جدید تحصیلی، بزرگترین دورەی یادگیری و تقویت زبان سریانی در شهر قرەقوش مرکز شهرستان حمدانیه برای ۷۰۰ دانش‌آموز دایر شد که آن هم با همکاری و حمایت کلیسا انجام گردید.

سریانی‌ها اینگونه از وضعیت زبان مادری می‌گویند

انس صبری یکی از شهروندان مسیحی دشت نینوا و ساکن مرکز شهرستان حمدانیه واقع در جنوب شرق موصل می‌باشد. او دخترش را به یک مدرسەی عربی می‌فرستد و می‌گوید تنها در تعطیلات تابستان دخترش را به دورەی آموزش و تقویت زبان سریانی می‌فرستد.

برای حفاظت از زبان مادری دخترم را به دورەی تابستانی فرستادەام

انس گفت که به دلیل نداشتن آیندەای روشن حاضر نشده دخترش را به مدرسەی سریانی بفرستد و برای حفظ و تقویت زبان مادری، دخترش را به دورەی تابستانی زبان سریانی فرستاده است، زیرا در مدارس عربی تنها یک درس به زبان سریانی آموزش داده می‌شود و این هم نمیتواند موجب آموزش درست و مفید زبان سریانی شود.

سهل‌انگاری حکومت در حمایت از آموزش به زبان سریانی

انس معتقد است که حکومت در زمینەی آموزش به زبان سریانی برخوردی سهل‌انگار دارد، زیرا اگر یک فرد از اول ابتدایی تا پایان دبیرستان به زبان سریانی آموزش ببیند، پس از آن هیچ دانشکده و دانشگاهی وجود ندارد تا بتواند به زبان سریانی ادامه تحصیل بدهد.

فقط در دانشگاه بغداد و صلاح‌الدین بخش تدریس به زبان سریانی وجود دارد

انس همچنین دربارەی نقش حکومت و دولت دربارەی حفاظت از زبانشان گفت: بەجای حکومت، بزرگان دینی و کلیساها سعی در پرداختن به زبان سریانی و آنهم از راه برگزاری دورەی آموزشی دارند. اما حکومت اهمیتی برای زبان سریانی قائل نیست، درحالیکه هر ملت کم‌شماری حق آموزش به زبان مادری دارد و باید حکومت موانع را برطرف کند.

اغلب مردم فرزندانشان را به مدارس عربی می‌فرستند

صلاح سرکیس مدیر مدرسەی مار افرام سریانی در مرکز حمدانیه و معلم آموزش زبان سریانی گفت: اغلب مردم بچەهایشان را به مدارس عربی می‌فرستند، چون فکر میکنند اگر به زبان سریانی بخوانند آیندەی روشنی نخواهند داشت، می‌ترسند پس از اتمام دورەی دبیرستان در هیچ جایی نتوانند ادامه تحصیل بدهند.

می‌خواهیم نسل نو زبان مادریشان را یاد بگیرند

صلاح سرکیس افزود: قطعاً زبان سریانی با مشکلاتی مواجه شده است، نبود مدارس کافی، اهمیت ندادن به آموزش سریانی و کمبود معلم زبان سریانی این زبان را با مشکل روبرو کرده است.

این معلم زبان سریانی می‌گوید: می‌خواهیم از راه انجام دورەهای آموزش و تقویت زبان سریانی، نسل نو به زبان مادریشان آموزش ببینند و بقای خود را حفظ نمایند.

طبق آمار سال تحصیلی ٢٠٢١- ٢٠٢٢ در چهار مدرسەی سریانی در دشت نینوا، از ابتدایی تا دبیرستان، تعداد دانش‌آموزان کمتر از ٧٠٠ نفر بوده است، درحالیکه در مدارس عربی این خطه بیش از ۵ هزار دانش‌آموز حضور داشتەاند.

فقط ١٠٠ معلم زبان سریانی وجود دارد

عیسام میخا مدیر آموزش زبان سریانی در آموزش و پرورش حمدانیه اینگونه از وضعیت آموزش به زبان سریانی می‌گوید: در شهرستان ما حدود یکصد معلم زبان سریانی وجود دارد که علاوه بر تدریس در مدارس سریانی، در مدارس عربی نیز به آموزش زبان سریانی می‌پردازند.

با هدف توسعەی زبان سریانی

میخا همچنین افزود: تعداد معلم و مدارس سریانی کم است، باید زیاد شوند. درخواستش را دادەایم اما بی‌نتیجه مانده است. در عوض دورەی تابستانی تقویت زبان سریانی دایر می‌شود، آن هم با همکاری و کمک کلیسا.

طبق قانون اساسی عراق زبان سریانی شناخته شده و محفوظ است، باید در مناطقی که اکثریت‌اند، می‌تواند تدریس تمام مراحل تحصیلی به زبان سریانی باشد و دولت نیز موظف است که از آن حمایت کند و برای توسعه‌ی آن تلاش کند.

به گفته ویان جلال مارقوس، فعال کلدانی، وجود آموزش سریانی تحت نظر اداره آموزش و پرورش فرمایشی بوده و نقش مهمی ایفا نمی‌کند. زیرا دولت عراق از زبان سریانی غافل شده است و این نیز تنها بدلیل اقلیت‌بودن آنهاست. اهمیت‌دهی به این مقوله در سطح لزوم آن نیست، به همین علت بخش زیادی از نسل فعلی مشکل زبان سریانی دارند، زیرا به زبان عربی آموزش دیده‌اند.

برای حفظ زبان سریانی

فعال کلدانی ویان جلال گفت: دوره‌های آموزشی زبان سریانی برای توسعه و حفظ زبان سریانی نیز توسط کلیساها افتتاح می‌شوند.

منبع: کرکوک نام