جنگ در سوریه وارد فاز جدیدی می‌شود. ابرقدرت‌ها در برابر هم قرار گرفته‌اند. روابط مابین روسیه و آمریکا از پایان جنگ سرد تا به امروز در این سطح بحرانی نبوده‌ است. طرفها چه می‌گویند و چه ظرفیتی دارند؟ امکان حمله محتمل چقدر است؟

غرب اعلام کرده است که در هر آن می‌تواند به سوریه حمله کند. چرا بحران یکباره به این سطح رسید و جنگ را پیش کشید؟ از آغاز جنگ سوریه تاکنون توازن نیروها فرومی‌پاشد و توازنات تازه‌ای شکل می‌گیرند. کارت‌های تازه به میدان می‌‌آیند. بحث بر سر کارت‌های قرمز می‌شود. برخی خط قرمز دیگری را زیرپا می‌گذارند و خط قرمز تازه‌ای اعلام می‌شود.

 

حملات شیمیایی ٧ آوریل به دوما

حمله شیمیایی هفتم آوریل/ ١٨ فروردین به دوما بحران سوریه را وارد مرحله دیگری کرد. کلاه آبی‌ها متهم می‌شوند که با تبهکاران همکاری می‌کنند و از سوی دیگر نهاد موسوم به جامعه پزشکی سوری- آمریکایی مدعی شد که در حملات شیمیایی به دوما بیشتر از ۴٠ غیرنظامی از جمله زنان و کودکان جان خود را از دست داده‌اند. دوما شهری در نزدیکی دمشق است که گروهای مسلح کنترل آنرا بدست داشتند. این گروها مدعی شدند که حمله شیمیایی ۵٠٠ نفر را تحت تأثیر قرار داده است. طبق گفته این سازمانها مواد مورد استفاده در حمله شیمیایی گاز کلر است. اینکه مدارک مربوط به این حمله مورد تأیید منابع مستقل باشد بعید می‌نماید.

 

دیده‌بان حقوق بشر سوریه حمله شیمیایی به دوما را تأیید نکرده است اما از حالت خفگی ٧٠ نفر سخن به میان آورده است.

 

ایالات متحده آمریکا و کشورهای غربی اعلام کرده‌اند که اسلحه شیمیایی در دوما مورد استفاده قرار گرفته و رژیم سوریه را به این حمله متهم کرده‌اند. رژیم سوریه و همکاران وی –روسیه و ایران- هم مدعی می‌شوند که آنچه در جریان است تنها یک توطئه و دوره تازه‌ای از آشوب در منطقه است.

 

٨ آوریل: روز هشت آوریل دونالد ترامپ خطاب به بشار اسد از کلمه "حیوان" استفاده کرد و تهدید کرد که هزینه گزافی خواهد پرداخت. ترامپ از ایران و روسیه هم به عنوان مسئول این حمله نام برد.

 

مسئولان روس در رابطه با "مداخله نظامی با توسل به بهانه‌تراشی" به آمریکا هشدار دادند و اعلام کردند که نتایج چنین عملی گران تمام خواهد شد. رژیم سوریه هم در همین چهارچوب مراتب اعتراض خود را به غربی‌ها نشان داد.

 

٩ آوریل: در این روز حمله‌ای هوایی علیه پایگان نظامی رژیم سوریه در اطراف حمص صورت گرفت و در آن ١۴ نفر از جمله ٧ نظامی ایران کشته شدند. مسکو، تهران و دمشق اسرائیل را عامل حمله عنوان کردند.

 

ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه ضمن اعتراض به حمله آنرا "آشوب و فتنه" نامید و کارشناسان روسی مدعی شدند که در دوما اثری از حمله شیمیایی ندیده‌اند.

 

آمریکا قبل از حملات هشتم آوریل از حمله محتمل در هر لحظه به سوریه خبر داده بود. دونالد کوک یکی از مسئولین آمریکایی گفته بود که ۶٠ موشک هدفمند توماهاوک از یکی بندر لارناکا در قبرس بسوی سواحل سوریه منتقل شده‌اند.

 

١٠ آوریل: ارتش سوریه نیروهای خود را برای سه روز آینده به حالت آماده‌باش کامل درآورد. اعلام شد که نیروها و واسلحه‌های پیشرفته خود را به پایگاههای نظامی روسیه در سوریه منتقل کرده است.

 

سازمان بین‌المللی منع استفاده از اسلحه‌های شیمیایی در همین روز اعلام کرد که خواهان اعزام هیئتی برای تحقیق در رابطه با حملات به دوم است. آنتونیو گوترس دبیر کل سازمان ملل هم خواهان اعزام هیئت با همکاری نیروهای بین‌المللی و تحقیق در اینباره شد. دونالد ترامپ دیدار از پرو را ابطال کرد.

 

دولت فرانسه در ١٠ آوریل گفت: در صورت عبور از خط قرمز پاسخ داده خواهد شد. به گفته خبرگزاری فرانسه در گفتگوی مابین ماکرون و ترامپ استفاده سوریه از اسلحه شیمیایی مورد بحث قرار گرفته است و در صورت مشارکت پاریس در حمله به سوریه مراکز شیمیایی هدف قرار می‌گیرند.

 

الکساندر زاسپیکن سفیر روسیه در لبنان مدعی شد که راکت‌های مهاجم به سوریه را در هوا منفجر می‌کنند. آمریکا در شورای امنیت خواهان اتخاذ مکانیزم تحقیقات مستقل در رابطه با اسلحه‌های شیمیایی سوریه شد اما روسیه قطعنامه را وتو کرد. در پاسخ به این اقدام دو قطعنامه پیشنهادی روسیه به شورای امنیت از سوی طرفهای مقابل وتو شد.

 

١١ آوریل: دونالد ترامپ در حساب توئیتر خود پیامهایی به روسیه داد. پیام‌های ترامپ بازتاب وسیعی در جهان یافت. ترامپ گفت:" در این توئیت آمده است: "روسیه آماده باش، چون [موشک‌ها] دارند می‌آیند، موشک‌های نو و خوشگل و هوشمند. نباید با حیوانی که مردم خودش را با گاز می‌کشد و از این کار لذت می‌برد شریک باشید."

 

توانایی طرفین منازعه

آنچه که در روزهای اخیر روی داده پرسشهای را پیش می‌کشد که از جمله آنان به کدام خطر؟ کدام هدف؟  و کدام فرصت؟ نیاز به پاسخ دارند.

ناو هواپیمابر یواس‌اس هری اس. ترومن همراه با هفت کشتی تهاجمی مسلح به موشک‌های کروز و ۶۵۰۰ ملوان به سوی خاورمیانه حرکت کرده است. ناوشکن یواس‌اس دونالد کوک نیز که به موشک‌های هدایت‌شونده مسلح است قبرس را ترک کرده و در حال حرکت به سمت شرق خاورمیانه است. این کشتی جنگی ۶۰ موشک تام‌هاوک را حمل می‌کند. گفته می‌شود که یک زیردریایی آمریکایی و یا انگلیسی هم با این دو ناو همکاری خواهد کرد. به گفته روزنامه دیلی‌تلگراف ترزا می نخست وزیر بریتانیا هم دستور داده که زیردریایی‌های این کشور به سواحل مدیترانه اعزام شوند.

 

در فرانسه هم حمله به سوریه موضوع اصلی رسانه‌های این کشور است. به نقل از فیگارو جنگنده‌های فرانسه در پایگاه نظامی "سنت دیزیه" در شمال شرق این کشور به حالت آماده‌باش درآمده‌اند و منتظر دستور مقامات فرانسوی برای حمله به اهدافی در سوریه هستند. سطح مشارکت فرانسه در حمله به مواضع رژیم سوریه در هاله‌ای از ابهام است اعتراضها به مشارکت فرانسه در حمله به سوریه از اکنون در این کشور آغاز شده است.

 

حمله به کدام هدف‌ها؟

در حمله احتمالی کدام مناطق هدف قرار می‌گیرند؟ نیروهای غربی صراحتا اعلام کرده‌اند که به تأسیسات شیمیایی سوریه حمله خواهند کرد. در سوریه فرودگاههای نظامی فراوانی وجود دارند که گفته می‌شود در آنها اسلحه شیمیایی وجود دارد. پایگاه الشایرات یکی از مقرهای نظامی در نزدیکی حمص سال گذشته هدف ۵٩ راکت‌ توم‌هاوک آمریکا قرار گرفته بود. دلیل این حمله استفاده رژیم سوریه از گاز سارین اعلام شد.

 

ارتش اسرائیل هم یکی از مراکز تحقیقاتی سوریه را در نزدیکی مسیاف منطقه طارطوس هدف قرار داده بود. آمریکا و اسرائیل اعلام کردند که رژیم سوریه از این مرکز برای تهیه وتولید گاز سارین استفاده کرده است. گفته می‌شود که یکی از هدفهای حمله پایگاه هوایی دومر در ۴٠ کیلومتری غربی دمشق است. گفته می‌شود که حمله شیمیایی هفته گذشته به دوما از این فرودگاه صورت گرفته است. روز ٩ آوریل ارتش اسرائیل پایگاه هوایی ارتش سوریه موسوم به تی‌فور را بمباران کرد، نیروهای سوری- ایرانی و حزب‌الله در این پایگاه بودند. گفته می‌شود که امکان حمله مجدد به این پایگاه بعید نیست.

 

چه خطرهایی در کمین است؟

احتمال مداخله نظامی هر آن بیشتر می‌شود. نتایج چنین حمله‌ای چه خواهد بود؟ همه طرفها در حالت آماده باش هستند. ترامپ و ماکرون مصمم به حمله هستند. انگلستان هم خواهان حمله علیه سوریه است. در صورت حمله این سه، روسیه چه کاری خواهد کرد؟ به گفته دسار بلون از محققان انستیتوی روابط استراتژیک بین‌المللی در گفتگو با روزنامه پاریسین "احتمال حمله روسیه به نیروهای آمریکایی در خاک سوریه بعید نمی‌نماید. زیرا از محل اسکان نیروهای آمریکایی مطلعند." بلون اعلام کرده که احتمالا یکی از هدفهای حمله روسیه، محل استقرار نیروهای آمریکایی در منبج باشد.

 

امکان گسترش جنگ و درگیری مابین طرفین وجود دارد. اما بسیاری از کارشناسان گسترش جنگ را بعید عنوان کرده‌اند. برونو ترتراس یکی از محققان امور بین‌المللی میگوید لحن روسیه نشان می‌دهد که مسئولان روسیه دچار ترس و هراس شده‌اند و از پیش‌بینی آنچه ترامپ انجام می‌دهد مبهوت شده‌اند. روسیه هیچ نفعی از جنگ نظامی با آمریکا نخواهد برد.

 

خاطرنشان می‌شود که ماکرون رییس جمهوری فرانسه هم عنوان کرده است که به اهداف روسیه در سوریه حمله نخواهند کرد. وضعیت جاری از دوره جنگ سرد بحرانیتر است اما با اینهمه احتمال آغاز جنگ بین‌المللی نمی‌رود.