کنگره خلق‌های دموکراتیک که مرکز فرهنگی ناظم حکمت در شیشلی است، به مناسبت سالگرد پیمان لوزان که سبب تقسیم کوردستان شد، کنفرانسی با عنوان" در سده ی لوزان، بازخواست و فرصت" برگزار نمود. در نشست اول مسائل" سده لوزان" و" فرصتهای آینده ی مشترک" مورد گفتگو قرار گرفت.

در جلسه اول سیاستمدار و مؤرخ موتلو اوزترک، وکیل عمران امکچی، نویسنده پاکرات استوکیان، مؤرخ اردوغان آیدن به‌عنوان سخنران شرکت نمودند. در جلسه دوم دکتر باسکن اوران،  جامعه‌شناس روژدا یلدز، محقق و نویسنده عثمان تیفتیکچی شرکت خواهند داشت.

تعدادی نویسنده و سیاستمدار و روشنفکر در این کنفرانس شرکت نمودند. از طرف کنگره خلق‌های دموکراتیک، اسینگول دمیر  سخنرانی افتتاحیه را قرائت نمود. وی اعلام کرد، این پیمان که با نام "صلح" امضا شد، نتوانست صلح را محقق کند. خلق‌ها به فراموشی سپرده شده و به حاشیه رانده شدند و هؤیت خود را از دست دادند. با پیمان لوزن دولت به دولتی "نژادپرست" تبدیل شد. وی گفت: "جمهوری نتوانست صلح در جامعه و اتحاد را محقق سازد. متاسفانه دولت- ملت تلاش کرد تا مشکلات را در خاورمیانه و ترکیه یکی پس از دیگری به وجود آورد. هدف دولت - ملت پاکسازی تفاوت‌ها بود".

کوردها را بدون جایگاه باقی گذاشتند

دمیر اعلام نمود، ابر قدرتها با پیمان لوزان کوردها را بدون ستاتو گذاشتند و کورد  به خلق" قربانی" در خاورمیانه تبدیل شد. دمیر همچنین به این مسئله اشاره نمود، دولت مشترک در لوزان بر اساس تسلیم بودن به حکومت به وجود آمد. وی گفت: " خواستند کوردها در میان دو بخش بدون ستاتو باقی بگذارند. لوزان مهر انکار خلق کورد است. باید این مهر را پاک کنیم. ما صد سال است داستان برخورد با سیاست قدرت طلب را بازنویسی میکنیم.  هر نوع داستانی را نوشته ایم. این سیستم به طور مداوم داستانهایی درباره ما نوشته و آنها را از نو بازنویسی میکند. اما مبارزات ما علیه این سیستم ادامه دارد و لوزان را نمی‌پذیریم. باید توافق اجتماعی جدیدی به وجود آید".

سخنگوی مجلس زنان  کنگره دموکراتیک خلقها در استانبول، نازلی بوکیت یازیجی  جلسه را مدیریت کرد. موتلو ازترک نیز مطلبی تحت عنوان" حقیقت لوزان در یک سده" را ارائه نمود.

کورد در ۱۰۰ ساله پیمان لوزان

وکیل عمران امکچی موضوعی با عنوان" کورد در ۱۰۰ ساله پیمان لوزان" ارائه نمود. امکچی اعلام کرد، قوانین اساسی سال ۱۹۲۴ پس از پیمان لوزان در مخالفت با دموکراسی هستند. وی گفت: " تاریخ حاکمان تاریخی پنهان است. در روی این میزها چه چیزی خرید و فروش شد؟ قبل از همه کوردها و چپها فروخته شدند. اساس پیمان لوزان بر تقسیم کوردستان استوار شد. کمال آتاتورک مرزهای کوردستان را میداند. نظراتی در این رابطه وجود دارد. مجلسی در این رابطه سوگند یاد کردند".

پیمان نسل‌کشی خلق کورد است

امکچی پیمان لوزان را به عنوان تهدیدی علیه کوردها معرفی کرد و گفت:" زمانی که به این پیمان نگاه میکنیم، نامی از کورد. در آن نیامده است میهن ما را به چهار بخش تقسیم کردند. در قوانین به طور کامل ما را کنار گذاشتند. حتی به مانند اقلیت نیز به ما مینگرند. ما امروز مخالف اینها هستیم. میگویند در ترکیه اقلیت وجود ندارد. کوردها با شما همکاری کردند. آنها با آتاتورک کار کردند. کمال بدون هیچ جایگاهی در ارزروم بود. یک نماینده ی مستقل کوردها را در هیئت آتاتورک قرار دادند. کوردها و جنگاوران کورد و سوسیالیست‌ها و مسلمانان، مصطفی کمال آتاتورک را در ارزروم  و سیواس تنها نگذاشته و از او دفاع کردند. آنها این کار را در راستای یک جمهوری دموکراتیک انجام دادند. اما لوزان پیمان پاکسازی کورد در تاریخ است. درآمیختن جمهوری اول با سیستم سرمایه‌داری است".

اقلیت در اساس چیز خوبی است

نویسنده پاکرات استوکیان موضوعی با عنوان" اقلیتها در ۱۰۰ ساله لوزان ارائه نمود و گفت: " اقلیت بودن خوب است و حقوق آنها به رسمیت شناخته شده است". وی در ادامه به لوزان و اهمیت اقلیتها اشاره کرد.

مسئله کورد را عمیق‌تر کرد

نویسنده و تاریخ‌نگار اردوغان آیدن، آخرین موضوع جلسه اول را پیشکش نمود. وی به نتایج منفی پیمان لوزان  و اینکه هرگز به حل مسئله کورد کمکی نکرده است، اشاره نمود.

کنفرانس در جلسه ی دوم ادامه یافت.