بخش دوم و پایانی متن گفتگوی رادیو زمانه با فواد بریتان و گلان فهیم رؤسای مشترک کودار توسط هاشم علیویسی انجام گرفته و بهشرح زیر است:
آیا ارتباط دیپلماتیکی با دولتهای منطقهای و خارجی دارید؟ همچنین برخورد و موضعگیری دولتهای خارجی در رابطه با ایران و تغییر در این کشور را چگونه ارزیابی میکنید؟ وضعیت کوردها در این میان چگونه خواهد بود؟
گلان فهیم: ما برای ارتباط با هر دولت منطقه ای و جهانی که خواستار حل دموکراتیک و صلحطلبانهی مسئله کورد در ایران باشد، آماده هستیم. اما ساختار دگماتیک ملیگرا، جنسیتگرای ضد زن و هژمونگرای کشورهای همسایهی ایران و کوردستان و یا به معنای دیگر کشورهای غالب بر هر چهار بخش کوردستان، اجازهی ایجاد ارتباط عادی دموکراتیک آنها با بیشتر احزاب کورد را نمیدهد. بیشتر دولتها خواهان تسلیم شدن و وابسته نمودن احزاب به خودشان هستند. ما جنبشی آزادیخواه و دموکراتیک هستیم که از هرگونه وابستگی و تسلیم شدن دوری میکنیم. اما برای ارتباط دموکراتیک بر اساس معیارهای عادی بینالمللی آماده هستیم. مرتبط بودن کشورهای ایران، ترکیه، عراق و سوریه با مسئله ی کورد که ابعاد جهانی پیدا کرده است، دولت دوستی برای کوردها باقی نگذاشته است. دولتها نیز بر اساس گوهر وجودی منفعت طلب خود علیه جنبش آزادی خواهانه ی خلقها با هم در حال همکاری و توافق هستند. این وضعیت بیشتر از یک قرن است که در خاورمیانه علیه کوردها ادامه دارد. ما غیر از دولتهای منطقه به طور ویژه و کشورهای همسایهی ایران و کوردستان، از سایر دولتها نیز به طور جدی انتقاد میکنیم. به دلیل آنکه آنها هیچ برنامه و پروژهی مشخص و درستی برای حل مسئلهی کورد ندارند و حتی آنها خود به مانع اساسی بر سر راه حل دموکراتیک مسئلهی کورد تبدیل شدهاند. مسئلهی کورد، اساسیترین مسئله خاورمیانه است و آزادی همه کشورهای منطقه وابسته به آزادی خلق کورد است.
غیر از نقش کشورهای منطقه، وجود کشورهای ابرقدرت جهانی مانند آمریکا و اروپا نیز علت بسیاری مسائل و مشکلات هستند. وجود آنها بر اساس به دست آوردن منافع قدرت و سرمایهی بیشتر است، نه آزادی و دموکراسی برای خلقها. علت اساسی به وجود آمدن جنگها نیز همینهاست. ما انتظار داریم کشورهای غربی برای حل دموکراتیک مسئله کورد همکاری کنند. اکنون دولتهای منطقه و غربی، با هم آتش جنگ را در خاورمیانه و قفقاز شعلهور کردهاند. جنگ در اوکراین و کوردستان ادامه دارد. برنامهی دولتهای اشغالگر هر چهار بخش کوردستان، از بین بردن خلق کورد است. بر این اساس کشورهای غربی در راستای به دست آوردن منافع خود، این تلاشها و خواست دولتهای دیکتاتوری منطقه را تقویت میکنند. این ایران و دولتهای ظالم منطقه هستند که راه را برای دخالتهای آمریکا و اروپا در منطقه باز میکنند نه ما.
حتی برخی از دولتهای منطقه مانند ایران و ترکیه برای از بین بردن کوردها با دولتهای دیگر ائتلاف تشکیل میدهند. اما بدون شک کوردها نیز درمانده و بیچاره نیستند و بیکار نخواهند نشست تا آنها را نابود کنند. خلق کورد دارای جنبش آزادیخواهی خود است و مبارزاتش را چنان گسترش داده است که به یکی از فاکتورهای مهم و اساسی خاورمیانه تبدیل شده است. نیرو و طیفهای مختلفی در هر چهار بخش کوردستان به وجود آمدهاند که از پارادایم جامعهی دموکراتیک و اکولوژیک بر اساس آزادی زن، پیروی میکنند. تاثیر مبارزات جنبش کورد در خاورمیانه، امسال بر ایران افزایش یافته است. این وضعیت متوقف نخواهد شد. نیروی مبارزات کوردها سبب ایجاد امید بیشتر میان جامعه مدنی ایران به ویژه زنان شده است. هیچ قدرتی نمیتواند این وضعیت را در نظر نگیرد. ما هرچند در زمینه ایدئولوژیکی با تعدادی از دولتها اختلاف و تفاوت داریم، اما در رابطه با ارتباط سیاسی و دیپلماتیک با شرط ایجاد پرنسیپ و معیارهای دموکراتیک جهانی، برای ایجاد ارتباط در راستای حل مسئله کورد و مسائل ایران آماده هستیم. این پیامی آشکار و واضح از طرف ماست.
روش کودار برای آزادی زنان دارای چه مضمون و درون مایهای است؟ جامعه ی ایران در چه سطحی میتواند از درون مایه و مضمون آن استفاده کند؟
فواد بریتان: کودار سیستمی است که پارادایم آن، جامعه دموکراتیک و اکولوژیک بر اساس آزادی زن است. آزادی جامعه زن و اکولوژی با هم وابسته هستند و حتی نجات کرهی زمین و بشریت به این سه مسئله مرتبط هستند. آزادی زن اساس و پایه است. ما آزادی را نه فقط برای زنان کورد بلکه برای همه ی زنان ایران میخواهیم. طراح فلسفه آزادی زن، رهبر آپو است و جهان روشنفکری و آزادیخواهی نیز به مشروعیت این مسئله اعتراف کرده و آن را پذیرفته است. هنوز دولت یا حزبی در دنیا پیدا نمیشود که به طور کامل حقوق زنان را پذیرفته باشد. سیستم ما با استفاده از موضوع ریاست مشترک (که از زن و مرد تشکیل شده است)، راهی را آغاز نموده که در سطح جهانی برای اولین بار است انجام میشود. در رابطه با مسئلهی رهبری و به میدان آمدن اجتماعی زنان، در میان حزب و جامعه، بیشتر از دموکراسی اروپایی در بخش رهبری ۴۰ به ۴۰ را به ۵۰ به ۵۰ رسانده و آن را برابر نمودهایم. این رخداد در سطح خاورمیانه و جهان بینظیر است. جامعه جهانی هنوز آماده نیست بخش رهبری زنان را به صورت برابر و دائمی بپذیرد. آن را همراه با بخش ۲۰ درصد در کنار ۴۰ به ۴۰ آزاد گذاشتند که البته مشخص است مردسالاری از آن سودمند میشود و باز هم حق و سهم زنان پایمال خواهد شد. در ایران که وضعیت بسیار بد است و انقلاب "ژن ژیان آزادی" علیه وضعیت بحرانی حقوق زنان به وجود آمد. پارادایم ما به طور کامل حق زنان را پذیرفته و به آن عمل میکند.
گلان فهیم: سیستم کنفدرالیسم دموکراتیک، ملت دموکراتیک و پارادایم ما، سایه مردسالاری را از روی زنان بر خواهد داشت. زن و مرد را به دشمن یکدیگر تبدیل نکرده، بلکه حقوق آنها را تضمین مینماید. امروزه احزاب اپوزیسیون ایرانی و به ویژه کوردها، هنوز هم بر اساس همان وضعیت سنتی و قدیمی حقوق زنان در مسائل انقلابی و اجتماعی رفتار میکنند. باید جامعه به صورت واضح و رادیکال این احزاب را مورد انتقاد قرار دهد. هنوز احزاب به شیوهی سنتی و کلاسیک، از مسئلهی از دست دادن قدرت میترسند. حتی بیشتر از این هم، با خواست و علاقه به قدرت و هژمون مردسالارانه، مسئله آزادی زنان و سهم زنان را به بعد از انقلاب موکول میکنند. آزادی و حقوق زنان باید همین امروز و در همین زمان پذیرفته شده و به آن اعتراف شوند، نه اینکه آن را به پس از انقلاب موکول کرد.
ژنئولوژی علم شناخت زنان است که کودار برای ایجاد ملت دموکراتیک آن را گسترش میدهد. علم آزادی زنان، در جامعه جهانی ضد زن است. معیار خوبی و بدی فرهنگ و تمدن در سطح جهانی است و بر اساس گسترش آزادی زن و علم آن، مشخص میشود. وضعیتی که امروز علم آزادی زن، در ایران، افغانستان و جامعه عربی دارد، بسیار بد است. ژنئولوژی مانند یک گل تازه شکفته است که در زمین مردسالاری خاورمیانه سبز شده است. در زمینه آزادی زنان، جنبش آزادیخواهی کوردها در صف مقدم قرار دارد و این مایهی خوشنودی است.
در انقلاب ایران و آیندهی آزاد این کشور نیز مسئله آزادی زنان در جایگاه اول قرار دارد و حرف اول را میزند. معیار، سطح به دست آوردن آزادی همه خلقهای ایران است. برخی از جریانهای تئوکراتیک و مردسالارانه مانند خط جمهوری ولایی ایران، انقلاب ۱۳۵۷ را به انقلابی ضد زن تبدیل کردند و امروز تاوان آن را میدهند. بر این اساس راه برای جامعه ایران در سایه ژنئولوژی روشن است. اما فقط باید آن را ببینند و انتخاب کنند. ما نیز در این مسیر پیشاهنگ و پشتیبان آنهاییم.
ایران کشوری با تنوع ملیتی است و در آن خلقها با هم زندگی میکنند. آیا کودار به آزادی این خلقها در کنار خلق کورد باور دارد و پایبند آن است؟
گلان فهیم: طی یک سال گذشته انقلابی تحت عنوان "ژن ژیان آزادی" به وجود آمده و تغییرات اساسی در ذهنیت جامعه ایرانی ایجاد کرد. بدون شک این انقلاب پیروز خواهد شد و نتایج بهتری را با خود به دنبال خواهد آورد. این انقلاب روح همکاری و با هم بودن خلقهای ایرانی از کورد و فارس و بلوچ گرفته تا آذری و عرب و گیلک و مازنی و غیره را تقویت کرد. کودار به آزادی همه این خلقها اهمیت میدهد. چون آزادی کوردها وابسته به آزادی همه خلقهای ایران است. این یک مسئلهی اساسی است. سیستم کنونی ایران اختلافات ملی میان خلقها را گسترش داده و از دشمنی و تنشها میان آنها سود میبرد. همهی خلقها را قربانی ملت ساختگی نژادپرست و پان ایرانیست میکند. این خود علت اصلی ایجاد انقلاب و پیروزی در ایران است. هزاران سال است که این خلقها در ایران در کنار یکدیگر به صورت مسالمتآميز زندگی میکنند. اما در ۱۰۰ سال گذشته سیستم پان ایرانیست آنها را به سمت جنگ و اختلاف با یکدیگر برده است.
در این میان، طیفهای وابسته به سیستم قدرت تلاش میکنند تا اهمیت دادن کودار به خلقهای زاگرس را مانند تلاشهای تجزیهطلبانه معرفی کنند. این حقیقت ندارد. ما به صورت یکسان به همهی خلقها اهمیت میدهیم. برای مثال، حتی تلاش میکنیم در سرتاسر لرستان، کم و کاستیهای مبارزات خود برای خدمت به همهی خلقمان یعنی لرها را حل کنیم و در این زمینه از خود انتقاد میکنیم. آذریها را به عنوان یک خلق اصیل و خواهر و برادر خود میدانیم و برای آزادی آنها نیز مبارزه میکنیم. همچنین ضروری میدانیم که با نیرو و اپوزیسیونهای دموکراتیک و چپگرای آذری ارتباط محکمی در راستای تقویت همکاری و هماهنگی و زندگی دموکراتیک ایجاد نماییم. لرستان این توانایی را دارد که روح تاریخی زاگرس را مانند فرهنگ آزادیخواهی تقویت نماید. خلق عرب نیز دارای جایگاهی ویژه در برنامههای ما برای مبارزات هستند. ما به ایرانی دموکراتیک و زاگرسی کنفدرالیسم فکر میکنیم. کنفدرالیسم و آزادی را با ارزشتر از دولت-ملت مرکزگرا میدانیم. خلق کورد به اندازهی لازم این مسئله را در خاورمیانه اثبات کرده است. بدون شک انقلاب "ژن ژیان آزادی" با اتحاد و هماهنگی خلقهای ایران پیروز خواهد شد. غیر از این راه دیگری وجود ندارد. آیندهی آزادی خلقهای کورد، آذری، عرب و فارس در عالیترین سطح وابسته به یکدیگر است. در چنین شرایطی هر جریانی که برخلاف اتحاد آن عمل کند، ضربات سنگینی به انقلاب و پروسه آزادی این خلقها وارد کرده است. به همین دلیل ما به آزادی خلقهایی مانند آذری، عرب و دیگر خلقها بسیار اهمیت میدهیم.
کودار میگوید به جای جنگ و تنش، فلسفهی دفاع مشروع را گسترش میدهد و همزمان دارای نیروهای نظامی یگانهای مدافع روژهلات کوردستان (یرک) و (نیروهای مدافع زنان (هپژ) است. شما این مسئله را چگونه ارزیابی میکنید؟
فواد بریتان : کودار یگانهای مدافع روژهلات کوردستان و نیروی مدافع زنان را به عنوان عضو پذیرفته است. تا در بعد دفاع مشروع در مقابل جنگطلبی و سیاست نسلکشی سیستم غالب بر ایران از خلق کورد دفاع کند. اینها نیروهای جنگطلب نیستند، بلکه نیروهای دفاع از خلق و آزادیهای خلق هستند. حدود ۱۰۰ سال است که مبارزات کوردها علیه سیاست نسلکشی دولتهای اشغالگر کوردستان در هر چهار بخش کوردستان ادامه دارد. در چنین شرایطی این حق طبیعی خلقمان است که دارای نیروی دفاع مشروع خود باشد. وجود نیروهای نظامی برای جنگطلبی و ایجاد تنش با دولتها نیست، بلکه برای دفاع از موجودیت خلقی سرکوب شده است که با نسلکشی مواجه بوده است. منشور جهانی حقوق بشر نیز این مسئله را پذیرفته است. دفاع نظامی فقط بخش کوچکی از فلسفهی دفاع مشروع است. به عنوان مثال کوردها از راه گسترش هنر، ادبیات، موسیقی، سینما و پیشرفت در زمینههای دیگر برای دفاع از فرهنگ تاریخی و هویت خود تلاش میکنند. در میان بشریت، دفاع همان اندازه که بیولوژیکی است به همان اندازه نیز اجتماعی میباشد. دفاع یکی از خصلتهای اساسی جامعه است. بدون آن زندگی به هیچ وجه ممکن نیست ادامه پیدا کند. دفاع به اندازه خوراک و تولیدمثل برای بشریت مهم است. پس باید در میان بشریت رشد فکری به وجود آید تا موضوع دفاع ذاتی را درک کند. دفاع از انسان برای خود، رنج و کارش است. کوردها با انکار و از بین بردن و پاکسازی مواجه شدهاند، به همین دلیل دفاع برای ما موضوعی حیاتی است. جنبش آزادیخواهی کورد، جنبش دفاع ذاتی در مقابل نسلکشی است که در ابتدا ایدئولوژیک و سیاسی بود و سپس به دلیل حمله دشمن به مرحله دفاع نظامی و مسلحانه رسیده است. سیستم کودار، سیستمی اجتماعی است که خلق برای نجات از ظلم سیستم دولتگرا و مرکزگرا به صورت دموکراتیک از آن استفاده میکنند. بخش نظامی فقط یک بخش از بخشهای مختلف آن است. کودار تشکلی سیستماتیک و ماندگار در راستای دفاع ذاتی است و کوردها فقط خود توانایی دفاع از خود را دارند. بر این اساس دولت-ملت ایران باید در سیاستهای امنیتی داخلی خود رفرم جدی و مهمی ایجاد کند که در این حالت کودار نیز پس از تضمین آزادی کوردها در قوانین اساسی ایران و به رسمیت شناختن ستاتوی (موقعیت) آزاد کوردها، نیروهای نظامی خود یعنی یگانهای روژهلات کوردستان و نیروهای مدافع زنان را از نو سازماندهی میکند. اگر ایران مسئله کورد را نپذیرد، آن زمان کودار نیز برای ایجاد ملت دموکراتیک به صورت یک طرفه با همه نیرو و توان خود مبارزه کرده و نیروهایش را به روش جدیدتری سازماندهی میکند. پس یگانهای روژهلات کوردستان با همه توان خود وظیفه دفاع از ملت دموکراتیک در همه مراکز و میدانها و ایجاد اتوریته ملت دموکراتیک را به بهترین شیوه، بر عهده دارد. باید از جان و مال شهروندان ملت دموکراتیک دفاع کند. رشد فرهنگی و انقلاب فرهنگی مهمتر و ریشهایتر است. تا زمانی که ارتش دولتهای فاشیست وجود داشته باشند و بخواهند سیاست دولتها برای آسمیله نمودن کوردها و نسلکشی آنها را اجرا نمایند، دفاع مشروع و برخورداری از نیروی نظامی انقلابی، حقی طبیعی است. خلق ما در صد سال گذشته بارها با نسلکشی و انفال روبرو شده است، پس هیچ تضمینی وجود ندارد که این دولت و سیستمها یک بار دیگر مرتکب این جنایت نشوند. نیروهای نظامی ما برای رسیدن به آزادی خلقمان ضرورتی غیر قابل انکار است.
همچنین متهم کردن ما به تجزیه طلبی و دشمنی ما با یکپارچگی کشور، هیچ اساس قانونی و درستی ندارد. برنامه کودار تقسیم ایران نیست، بلکه آزادی خلقها و استقلال ارادهی آنهاست. ما به شدت پان ایرانیسم و اتهامهای آنها مانند تروریست که علیه ما و خلقمان به کار میگیرند را مورد انتقاد قرار داده و از آن بیزاری میجوییم. امروز این وضعیت در ایران و ترکیه در راستای نسلکشی کوردها وجود دارد. کودار به فکر آزادی خلق کورد است نه تغییر مرزهای ساختگی و نژادپرستانهی ایرانی. وجود مرزها نیز زمانی معنی پیدا میکند و رسمیت مییابند که خلقهای داخل این مرزها آزاد باشند. خلقهای سرکوب شده مانند کورد، آذری، عرب، بلوچ و غیره خود این مرزهای ایران مرکزگرا را به عنوان سلبکنندهی آزادی خود میدانند. اما باز هم با این وجود به شرط دادن آزادیهایشان آماده هستند که در چهارچوب این مرزها با هم زندگی کنند. ما فقط به ایرانی دموکراتیک و کنفدرالیسم فکر میکنیم. تقسیم کار همان دولتهای فاشیستی است نه آزادیخواهانی مانند ما.
یکی از اهداف اصلی کودار آزادی عبدالله اوجالان است. چرا تا این حد به آزادی ایشان پایبند هستید؟
گلان فهیم: آزادی رهبرمان عبدالله اوجالان که در میان طرفدارانش به رهبر آپو شناخته میشود، به دلیل آنکه آزادی خلق کورد و خلقهای خاورمیانه وابسته به وجود و آزادی ایشان است، دارای اهمیت و ارزش بسیاری است. انقلاب ما در راستای نجات و آزادی بشریت از سیستم سرمایهداری جهانی و دولتهای فاشیستی منطقه است. به همین دلیل میان خلقها تفاوت قائل نیستیم و آزادی همه برای ما مهم است. تاریخ اثبات کرده است هر زمان فکر و فلسفه قدرتمند و جدیدی به وجود میآید، در سطح منطقهای و جهانی گسترش پیدا خواهد کرد. اگر این فکر و فلسفه جدید قدرتمند و حقیقی نمیبود، این چنین در چهارچوب شعار "ژن ژیان آزادی"، ایران را نیز تحت تاثیر خود قرار نمی داد. این رخداد بیدلیل نیست. رهبر آپو انسانی آزادیخواه، درست و دموکراسیخواه است. باید جامعه آزادیخواه ایران، روشنفکران، زنان، جوانان و قشر کارگر و غیر از آزادی رهبری ما پشتیبانی کنند. این مسئله به آزادی آنها نیز کمک خواهد کرد. سکوت روشنفکران، آکادمیسینها، حقوقدانان و اقشار مختلف ایرانی در مقابل مسئله آزادی رهبر آپو باید به شدت مورد انتقاد قرار گیرد. اگر ایران کشوری است که تفکر "انسانها اعضای یک پیکرند"، در آن به وجود آمده است، پس باید از رهبر آپو که پشتیبان آزادی خلقهاست، پشتیبانی کنند. رهبر آپو خواستار ایجاد ایرانی دموکراتیک و رشد کنفدرالیسم برای همه خلقها است. آیا تفکری عادلانهتر از این برای ایرانیها وجود دارد؟ در فکر و اندیشه رهبر آپو در رابطه با ایران، تاکید بر همزیستی و باقیماندن خلقهای این کشور به عنوان ملت ملتهاست، اما به صورت دموکراتیک و آزاد. مرزهای کنونی ایران تغییر نخواهند کرد. ایران به دلیل سیستم دیکتاتوری به یک زندان تبدیل شده است. به همین دلیل باید خلقهای آزادیخواه این کشور از رهبر آپوی آزادیخواه در زندان امرالی پشتیبانی کنند. حقوق بشر جهانی نیز بر این مسئله تاکید میکند. پس باید تلاشها در ایران برای آزادی رهبر آپو به دلیل پیشاهنگی خلق کورد گسترش یابد.
پیام آخر شما برای ایرانیها چیست؟
فواد بریتان : ما حل مسائل اساسی ایران و نجات این کشور از دست ظلم همه جانبه و عمومی سیستم غالب را در حل مسئله کورد، به عنوان بزرگترین و اصلیترین مسئله ایران میدانیم. بدون آزادی خلقهای سرکوب شده به ویژه کوردها، ایران تغییر نکرده و بحران و سیاستهای ظالمانه ادامه پیدا خواهند کرد و اثرات منفی آن نیز بیشتر از گذشته دامن جامعه ایران را خواهد گرفت. به همین دلیل ما، در رابطه با نتایج سیاستهای ضد خلق هشدار میدهیم. جنگ طلبی سیستم دیکتاتوری، راهحلی اساسی نیست، بلکه به راه حلی دموکراتیک نیاز است. ایران آیینه ی تمام قد خاورمیانه در رابطه با دادن حقوق و به رسمیت شناختن خلق کورد است. اگر مسئله کورد به صورت دموکراتیک حل نشود، در آینده نمیتواند خسارات و آسیبهای ناشی از آن را جبران کند. کودار در سالهای گذشته نقشه راهی را ارائه کرده و هنوز بر کارآمدی و مشروعیت آن اصرار دارد. در این راه، به جامعه مدنی و مبارزات بیوقفه و تجارب دموکراسی همه اقشار ایران در راه انقلاب "ژن ژیان آزادی" امید داریم. این انقلاب جدید، راه روشنی را نشان داده و دیگر هیچکس حتی سیستم حاکم نیز توانایی انکار و فرار از آن را ندارد. ما و جامعه، حرفهای خود را زده و درخواستهایمان را ارائه نمودهایم. اکنون نوبت سیستم ایران است که گامی برداشته تا مردم ایران آنها را ببخشند. در غیر این صورت باید تاوان آن را بدهند.