اقتصاددان مصطفی سونمز اعلام کرد که مدت زیادی است که آمریکا ممنوعیت‌هایی را علیه صنایع دفاعی ترکیه تحمیل کرده است و این ممنوعیت‌ها با مجازات CAATSA رسمیت یافته و انتظار می‌رود در سال آینده نیز ممنوعیت و تحریمهای اقتصادی ترکیه همچنان ادامه باشند.
از آنجا که ترکیه سیتم دفاع موشکی اس-۴۰۰ روسیه را خریداری کرده است، آمریکا این اقدام ترکیه را در چارچوب قوانین CAATSA با مجازات پاسخ داده است. مجازات و تحریمهای ترکیه در مجلس نمایندگان آمریکا با ۱۳ رای منفی و ۸۴ رای مثبت به تصویب رسیده است. CAATSA لایحه پیشنهادی ۷۴۰ میلیارد دلاریNDAA را وتو کرد. این لایجه پیشنهادی بار دیگر در کنگره آمریکا مطرح می‌شود و اگر بار دیگر وتو شود، حتی در صورتیکه با وتوی ترامپ نیز روبرو شود، این لایحه پیشنهادی مورد تصویب قرار می‌گیرد.
ترکیه در ژوئیه‌ی ۲۰۱۹ سیستم دفاع موشکی اس-۴۰۰ را از روسیه دریافت کرد و آمریکا در موارد فراوانی نسبت به عواقب آن به ترکیه هشدار داد، اما ترکیه از خرید سیستم دفاعی موشکی روسیه عقب‌نشینی نکرد. به همین دلیل متخصصان مسائل دفاعی آمریکا این تصمیم ترکیه را گامی به عقب ملاحظه کرده و انتظار می‌رود در دوره دولت جدید آمریکا که با روی کار آمدن جو بایدن آغاز می‌شود، روابط ترکیه-آمریکا تحت تاثیر تحریمهای امریکا قرار گرفته و این موضوع همچنان مایه تنش و برخورد این دو کشور باشد.
مجازات CAATSA شامل چه مواردی هستند؟
نهادها و افرادی که مشمول این تحریمها می‌شوند شامل ممنوعیتهای صادرات و واردات می‌شوند.
اجازه فعالیت‌های مالی و تکنولوژیکی را ندارند.
نمی‌توانند از نهادهای مالی آمریکا درخواست اعتبارنامه‌های ملی شوند.
نمی‌توانند از نهادهای مالی بین‌المللی در خواست اعتبارنامه‌های مالی نمایند.
بانک مرکزی آمریکا به نهادهای اقتصادی اجازه نمی‌دهد که از رابطه مستقیم اقتصادی با ترکیه برخوردار شوند.
هیچ‌گونه نقل و انتقال مادی با این نهادها و افراد انجام نمی‌گیرد.
نقل و انتقال مالی بین سازمان‌ها و بانک‌ها با افراد و سازمانهای مرتبط ترکی صورت نمی‌گیرد.
سازمان‌ها و نهادهایی که مشمول این مجازات شده‌اند حق مالکیت در آمریکا را نخواهند داشت.
ممنوعیت هر گونه مراوده مالی نهادها و شرکت‌های مالی آمریکایی با افراد و شخصیت‌های ترکی که در لیست تحریمها قرار گرفته‌اند.
ممنوعیت ورود افراد و سازمانهای مشمول تحریم به خاک امریکا.
اعمال مجازات بر افراد و شرکت‌هایی که این قانون شامل آنان می‌شود.
ریاست پیشین صنایع دفاعی ترکیه و رئیس کنونی آن، اسماعیل دمیر، معاون صنایع دفاعی ترکیه و فاروق یگیت ریاست هیات ROKETSAN، سرحات گنچ اوغلو رئیس هواپیمایی ترکی و مصطفی آلپر دنیز از جمله افرادی هستند که مشمول تحریمهای آمریکا قرار گرفته‌اند. در رابطه با نتایج تحریمهای CAATSA و بحران اقتصادی ترکیه خبرگزاری هاوار با مصطفی سونمز اقتصاددان و متخصص امور اقتصادی ترکیه گفتگویی را انجام داده است.
خطاب به ترکیه: آیا بخشی از جهان غرب است یا غیر؟
سیستم تحریم و اعمال ممنوعیتهای CAATSA پیش از این علیه روسیه، چین و ایران به کار گرفته شده است و بیش از یک سال است که علیه ترکیه نیز به کارگرفته شده است. سونمز در این باره خاطرنشان ساخت که هدف از اعمال این تحریمها، اینست که آمریکا و هم اروپا خطاب به ترکیه می‌گویند که این کشور باید در صفوف کشورهای غربی قرار بگیرد. آنها ترکیه را با این پرسش به چالش می‌کشند، که آیا ترکیه بخشی از جهان غرب است یا خیر؟ زیرا ترکیه هم در سیاست‌های خارجی خود و هم در امور نظامی و هم سیاست داخلی خود مانند یک عضو جهان غرب رفتار نمی‌کند. به این دلیل ترکیه را در معرض این چالش قرار می‌دهند. کشورهای غربی از معیارهایی برخوردار هستند که می‌خواهند ترکیه نیز بر اساس این معیارها رفتار کند و در غیر اینصورت کشورهای غربی مجازات‌هایی را بر ترکیه اعمال می‌کنند.
سونمز در بخشی دیگری از گفتگوی خود با هاوار اظهار داشت که برای نخستین بار است که یکی از کشورهای ناتو چنین مجازاتی را بر یکی دیگر از اعضای خود تحمیل می‌کند. این مجازات در ماه مارس به اجرا در می‌آیند. تا کنون ترامپ در مواردی با ترکیه مدارا می‌کرده است، امام بایدن از موضعی بوروکراتیک برخوردار بوده و انتظار می‌رود که بر اساس ارزش‌های دولت آمریکا با ترکیه تعامل داشته باشد، بخواهد که بر این مبنا با اردوغان عمل نماید. بر همین اساس است که انتظار می‌رود تحریمهای ترکیه عملی شوند. به همین علت انتظار می‌رود که در ماه مارس تحریمهای سنگین‌تر عملی شوند و اردوغان با آنها مواجه شود. در ماه مارس است که معلوم می‌شود که اردوغان تا چه اندازه برای این مسئله آمادگی دارد. اردوغان ناگزیر است که در این باره راه دیگری را پیدا کند، زیرا نمی‌تواند در مقابل این تحریمها مقاومت کند. اگر اردوغان بخواهد که در برابر این تحریمها مقاومت کند ناچار است که اقتصاد ترکیه را تقویت کند و ترکیه مستقل باشد، اما در عمل اینگونه نیست و ترکیه نیازمند ارتباط با جهان خارج است.
سونمز در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت که ترکیه هم در سیاست داخلی و هم در سیاست خارجی خود دچار فشارهای سنگینی شده است، و به منظور رهایی از این فشارها ناگزیر است دست به حمله جدیدی بزند.
در این رابطه این سوال مطرح می‌گردد که ترکیه با اعتماد به چه مسئله‌ای دست به این تصمیم زد و جهان غرب را ناگزیر ساخت که این مجازات را بر این کشور تحمیل کند؟ ترکیه دست به سیاست‌های جاه‌طلبانه زده است. در حالی که صادرات این کشور با افت شدید مواجه شده است، این کشور خود را به عنوان نیرویی منطقه‌ای می‌بیند. و بر این گمان بود که می‌تواند جهان غرب را با خود همراه سازد، چون نیرویی مستقل است. به منابع داخلی خود اتکا کرد، از طرف دیگر سیستم ریاست جمهوری در کشور را تثبیت کرد و این سیستم جدید از سیاست‌های داخلی گرفته تا تمامی امور زندگی شهروندان را تحت کنترل قرار می‌دهد. سرمایه‌داران غربی این سیستم را نمی‌توانند بپذیرند. این سیستم اما در نهایت در داخل کشور اردوغان را تضعیف کرده است. در مقابل اردوغان به منظور برطرف کردن ضعف خود، سیاست خارجی را فدای سیاست داخلی کرد. تلاش کرد تا از این طریق بر پا ایستاده و سیاست را به گونه‌ای روزمره به پیش برد. به همین دلیل است که در سیاست‌های خود به محور روسیه نزدیک شده یا در ظاهر نشان داد که درصدد نزدیک شدن به این کشور برآمده است.
اردوغان نه در مسجد و نه در دیر جایی ندارد
سونمز ضمن اشاره به درماندگی ترکیه در سیاست‌های خارجی خود اظهار داشت: از روسیه سلاح‌های سنگین استراتژیک خریداری کرد و سپس در رابطه با ایجاد مرکز هسته‌ای گفتگوهای خود را با روسیه آغاز کرد، اما جهان غرب هیچگاه این موضع ترکیه را نمی‌پذیرد. اما ترکیه به رغم معامله با روسیه، در خاورمیانه و خصوصا در رابطه با سوریه همچنان با روسیه دچار اختلاف است. به همین دلیل از اینجا مانده و از آنجا رانده شده است. نه در مسجد و نه در دیر جایی ندارد. اکنون بار دیگر در حال تغییر توجه خود به سوی جهان غرب برآمده است. به همین منظور دست به رفورم‌های اقتصادی زده است. اما زمانیکه می‌خواهد به سمت اروپا گردش کند، در انزمان است شریک قدرت کوچکش، م.ه.پ به مانعی در این باره تبدیل شده و تلاش‌های اردوغان را منحرف می‌کند. به همین دلیل دچار مشکلاتی است. نمی‌تواند رفورم‌ها را به نتیجه برساند. زیرا در سیاست داخلی خود نیازمند م.ه.پ است. به همین دلیل اردوغان ناچار است یکی به تخته و یکی به نعل بزند.
اردوغان در منگنه قرار گرفته است
سونمز در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت که آنها خود را تحقیر کرده‌اند، خود را محدود کرده‌اند و در نتیجه پندمی کرونا آ.ک.پ دچار مشکلات فراوان اقتصادی شده است. مشکلاتی که اکنون آ.ک.پ با آن درگیر است مسئله مربوط به تسعیر ارز و نرخ بالای آن است، این مسئله نیز در نهایت به تورمی سنگین دامن زده است. در نتیجه فساد در سطح داخلی افزایش یافته و همراه با ان فقر اجتماعی و بی‌ثباتی در ترکیه نیز افزایش می‌یابد. در سطح اقتصادی توازن از بین رفته و تحول اقتصادی روی نمی‌دهد. در داخل نیز فشارهای خود را بر اپوزیسیون افزایش دادند و مخالفت‌ها رفته رفته افزایش یافته است، و خواست بازگشت به سیستم پارلمانی روز به روز افزایش می‌یابد. اما اردوغان از تمام جهات در منگنه قرار گرفته است.
اردوغان در پی اعطای امتیازات نرم و منعطف است
سونمز در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت که اردوغان در مقابله با تحریمها درصدد دادن امتیازات نرم و منعطفی برآمده است. او اکنون امتیازات کمی را می‌دهد و قدم‌های کوچکی را در این رابطه برداشته است. اما فرصت و امکانات چندانی برای آن ندارد. زیرا زمانیکه درصدد برآید که قدم‌هایی را در این رابطه بردارد، م.ه.پ در مقابل آن قرار می‌گیرد، در نهایت حداکثر می‌تواند قدم‌های کوچکی را برداشته و اگر اردوغان بخواهد برخلاف میل م.ه.پ حتی یک قدم بردارد، فشار بر اردوغان بیشتر می‌شود. کشورهای غربی نیز از اقدامات ناکافی اردوغان راضی نیستند. شاید این دو مسئله مهم، اختلاف با م.ه.پ و جهان غرب در نهایت به برخورد شدیدی بین این دو حزب منجر شود، در نتیجه این برخورد است که نتایج آن مشخص می‌شوند.
سونمز در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت که ترکیه در بحران به سر برده و این بحران در سال ۲۰۲۱ نیز همچنان ادامه می‌یابد. سال ۲۰۲۰ برای ترکیه سال خوبی نبود. به دلیل شیوع پندمی وضعیت ترکیه فاجعه‌بار است. نتوانست بحران کرونا را مدیریت کند. تعداد مبتلایان را مخفی کردند. به این دلیل هم در داخل و هم در حوزه خارجی این کشور هیمنه خود را از دست داده است. در سال ۲۰۲۱ پندمی کرونا تاثیر چشمگیری را بر وضعیت اقتصادی ترکیه از خود برجای گذاشته است. البته باید همچنان ماند و منتظر بود که ترکیه با پندمی چگونه برخورد می‌کند. از طرف دیگر کشورهای غربی ترکیه را تهدید کرده‌اند که در صورتیکه سیاست‌های خود را ادامه دهد همچنان بر این کشور فشار وارد می‌کنند. مهم است که ترکیه در این باره تا چه اندازه از خود مقاومت نشان می‌دهد. هر چند این مسئله دیگری است اما مشخص است که ترکیه توان چندانی ندارد، نمی‌تواند بسیار مقاومت کند. سال ۲۰۲۱ بیکاری و فقر همچنان ادامه پیدا کرده و مشخص است که این موضوع در نهایت می‌تواند دولت را بر زمین بزند.
انتخابات زودرس آسان نیست
سونمز در رابطه با درخواست انتخابات زودرس از سوی حکومت اردوغان نیز اظهار داشت که این اقدام چندان آسان نیست، زیرا حکومت در صورتیکه افق روشنی برای برنده نشدن در انتخابات نبیند، به آن تن در نمی‌دهد. تنها در صورتیکه با فشارهای مضاعف مواجه شود، دست به اقدامات غیر قانونی می‌زند، از جمله این اقدامات می‌تواند دستور تعطیلی حزب دمکراتیک خلق‌ها، تغییر هیات انتخابات، یا تعطیلی برخی دیگر از احزاب کشور باشد. اما در این میان اقدامات کشورهای غربی و اروپایی در راستای برخورد با این سیاست‌های احتمالی نیز مهم است. به همین دلیل است که دولت هم در خارج و در داخل در منگنه قرار گرفته است.
مجازاتهای CAATSA منوط به موضع ترکیه در رابطه با خرید سیستم دفاع موشکی اس-۴۰۰ هستند. رژیم اردوغان برای خرید این سیستم موشکی ۵/۲ میلیارد دلا به روسیه داده است. وزیر امور خارجه روسیه، سرگئی لاوروف در رابطه با مجازاتهای آمریکا اظهار داشته بود که این مجازاتها موضعی بدون معیار است. آمریکا موضعی غرور آمیز در مقابل ترکیه اتخاذ کرده است.
سونمز در بخش پایانی گفتگوی خود با هاوار اظهار داشت که در مقابل مواضع آمریکا، روسیه ترکیه را تحت فشار قرار می‌دهد تا پیمان خود را با روسیه اجرایی کرده و ترکیه سفارش‌های دیگری را در رابطه با موشکهای اس-۴۰۰ به روسیه داده است. روسیه نیز سفارش‌های ترکیه را اجابت می‌کند، زیرا ترکیه قرارداد دیگری را درباره احداث یک مرکز هسته‌ای با روسیه منعقد کرده است، و ناگزیر است که معاهدات خود را با روسیه تا آخر به پیش ببرد. همچنین پیمان گازی با روسیه نیز منعقد کرده است، به منظور اجرایی کردن این پیمان نیز درخواست‌ها و انتظاراتی را از ترکیه دارد. ممکن است که روسیه در رابطه با تمامی این معاهدات درخواست‌های بیشتری را از ترکیه داشته باشد، از طرف دیگر، آمریکا خواهان ابطال خرید سیستم موشکی اس-۴۰۰ از ترکیه است و عملا ترکیه نه راه پس و نه راه پیش دارد. اینکه ترکیه چگونه این مسائل و مشکلات را حل کند، هنوز معلوم نیست، اما روسیه فشارهای خود را برای اجرایی شدن معاهدات خود با ترکیه، بر این کشور افزایش می‌دهد.
