هم‌اکنون توجهات جهان معطوف به قیام مردمی ترکیه علیه دولت «رجب طیب اردوغان» نخست وزیر آن کشور در میدان تقسیم استانبول است. همه بر این باورند که موج قیام آنتی‌استبداد در جهان انعکاس یافته و در دو سه سال اخیر در خاورمیانه آغاز شده. موج این قیام ترکیه را هم در برگرفته, درحالی که ادعا می‌شد که ترکیه تحت تأثیر این قیام‌ها قرار نمی‌گیرد.

باید در ارزیابی چنین قیام‌هایی به مواضع قدرت‌طلبانه حکومت‌ها و اصرار آنها بر سیاست‌های «نئولیبرالی» پرداخت. تاکنون دولت ترکیه می‌خواست که محیط‌زیست را قربانی منفعت‌پرستی‌های اقتصادی خود کند,اما قیام دوستداران زیست‌محیط بسیار جالب توجه بود. این قیام هر روز گسترش یافته و تمامی ترکیه را دربرگرفت. پاسخ دولت هم اصرار بر مواضع خود و سرکوب پلیس علیه قیام‌کنندگان بود. گویا این مواضع تند دولت موجب سربرآوردن نیرویی مخالف شده و هر روز بر دامنه اعتراضات خود می‌افزایند.

در این قیام‌ها اقشار مختلف جامعه جای گرفتند. می‌توان از زنان و چپگرایان بحث کرد که به خاطر فشارهای حزب آ.ک.پ میانه رو و معیار‌های اسلام‌پرستی ابراز بیزاری می‌کنند. درمیان قیام‌کنندگان, گروه‌هایی هم وجود دارند که از دخالت دولت در مسئله سوریه ناراضی هستند. آنها خود را راستگرایان و کمالیست‌هایی می‌نامند که مخالف حزب اسلام‌پرست می‌باشند. بخشی از طرفداران حزب آ.ک.پ هم هستند که مخالف «عبدالله گل» هستند, زیرا گل از اسلام دور شده و آن حزب و دولت را به آمریکا وابسته ساخته است.

بطور خلاصه می‌توان گفت که معلوم نیست که دولت به حاکمیت خود ادامه خواهد داد یا نه. هنوز هم مشخص نیست که راهکار استعفای دولت و یا انتخابات جدید تا چه اندازه موفقیت‌آمیز خواهد شد.

کردها هم در ترکیه از زمان تأسیس جمهوری تا کنون برای کسب خودمدیریتی و بکارگیری زبان مادری خود, مبارزه می‌کنند. می‌خواهند این مطالبه کردها در قانون اساسی گنجانده و به رسمیت شناخته شود. منشأ جنگ ترکیه با کردها هم ملی‌پرستی کمالیسم کمال آتاتورک است. آتاتورک و طرفداران آن مصرانه گفتند که در ترکیه غیر از ملت ترک هیچ ملت دیگری وجود ندارد. آتاتورک «کردها» را «ترک‌های کوهستانی» نامید و به آنها هیچ خدمتی نکرد.

کردها در کشورهای ترکیهع سوریه, عراق و ایران که همسایه همدیگر می‌باشند, حیات بسر می‌برند, اما بیشترین جمعیت کردها در ترکیه است. کردها در چهل سال اخیر با رهبری «عبدالله اوجالان» و پیشاهنگی «حزب کارگران کردستان, پ.ک.ک» خود را سازماندهی کرده‌اند. این جنبش برای رسیدن به اهداف خود, به عملیات‌های نظامی دست زد. ارتش ترکیه هم علیه آن بی‌رحمانه جنگید و پ.ک.ک را سازمانی «تروریست» نامید.

دولت ترکیه با کمک دولت آمریکا در سال 1999 اوجالان را در کشور کنیا ربود. آنها اوجالان را خائن به وطن اعلام و به اعدام محکوم کردند. این حکم بعدها به حبس ابد تغییر یافت و اوجالان در زندانی در جزیره امرالی بسر می‌برد که با هیچ کس ارتباط برقرار نمی‌کند. در چند سال اخیر آرایش میان دولت آ.ک.پ و پ.ک.ک که هنوز اوجالان را رهبر خود می‌داند, تغییراتی مهم روی داد. چه‌بسا پ.ک.ک دیگر یک حزب مارکسیست ـ لنینیست نیست و بر این باور است که باید سلاح‌ها خاموش شوند و فعالیت‌های سیاسی پیشبرد یابد.

هم‌اکنون مذاکراتی دوجانبه میان اوجالان و دولت ترکیه پیشبرد یافته که می‌‌تواند به جنگ پایان دهد. پ.ک.ک هم به این شرط که دولت ترکیه مطالبات وی از قبیل آزادی اوجالان, خودمدیریتی و حق تکلم و آموزش به زبان مادری را بپذیرد, سلاح‌ها را خاموش ساخت و اعلام کرد که برای آغاز حیاتی سیاسی در ترکیه آماده هستند. هم‌اکنون مشخص است که دولت حاکم ترکیه, آ.ک.پ, پی برده که پیروزی نظامی علیه پ.ک.ک غیرممکن است, لذا تن به سازش داده است.

هم‌اکنون هم بزرگترین مانع, نگرانی‌های هر دو طرف نسبت به یکدیگر است. هر دو طرف هم نمی‌خواهند قبل از دیگری سلاح را کنار بگذارند. اینکه در مرحله کنونی باید چه اصلاحاتی صورت گیرد, باید مورد بحث قرار گیرد. بزرگترین مشکل برای هر دو حزب پ.ک.ک و آ.ک.پ این است که مطمئن شوند که جناح‌های موجود این سازش و صلح را می‌پذیرند یا نه. اردوغان با شاخه‌ای از حزبش, آ.ک.پ مسئله دارد و به محتملا اوجالان هم هر چند بسیار کم اما شاید با برخی مسایل در پ.ک.ک روبرو است.

در اثنای مذاکرات صلح کردها و ترکیه, قیام استانبول انعکاسی گسترده یافت. از این منظر دوآلیسم کردها و یا دو گرایش‌ در مورد کردها موضوع بحث و تأمل است. چنانچه آشکار است, تنها دو جناح موافق با پیشنهاداتی است که برای چاره‌یابی مسئله کرد, ارایه شده. نخست؛ اردوغان و طرفداران وی و دوم؛ چپگرایان سکولار. دیگر گروه‌های شرکت‌کننده در قیام استانبول مخالف حل مسئله کرد و سازش با کردها هستند.

لذا باید دید که جنبش کردها به لحاظ سیاسی باید چکار کند؟ بویژه بسیاری از مبارزان کردها در قیام‌های استانبول و شهرهای دیگر شرکت فعال دارند, اما پ.ک.ک به شیوه‌ای جالب‌توجه در مورد این قیام‌ها اظهارنظر نمی‌کند. در شهر «آمد» بزرگترین شهر کردها شمال معترضان بسیار کم است و چنانچه معلوم است, بزرگترین قربانی قیام‌های آنتی‌استبداد ترکیه, کردها باشند.

ایمانوئل والرشتاین ـ 15 ژوئن 2013