یادداشت

ترکیه در جایگاه مرکز ارتجاع در خاورمیانه قرار دارد

ترکیه به طور کامل در جایگاه مرکز ارتجاع در منطقه قرار گرفته است. نباید این واقعیت را نادیده گرفت. ترکیه برای سرکوب جنبش‌های مترقی و دموکراتیک تلاش می‌کند و با دامن زدن به ملی‌گرایی، از رژیم‌ها و جنبش‌های مبتنی بر دین حمایت می‌کند.

زکی بدران

ترکیه کشوری با اهداف توسعه‌طلبانه در خاورمیانه است. با گفتن «با پ‌ک‌ک و کوردها می‌جنگم»، ارتش خود را وارد عراق و سوریه کرده است. بخش مهمی از باشور کوردستان تحت اشغال نظامی ترکیه است. ده‌ها پایگاه نظامی ایجاد کرده است. همچنین دولت عراق نتوانسته پایگاه ایجاد شده در بعشیقه را تخلیه کند؛ برعکس، ترکیه خود را در آنجا نیز دائمی کرده است.

فعالیت ترکیه در باشور کوردستان و عراق تنها به موارد ذکر شده محدود نمی‌شود. در آنجا به ترکمن‌ها پرداخته شده و بر اساس مبانی ملی‌گرایانه و ارتجاعی آموزش و سازماندهی می‌شوند. ترکیه از ترکمن‌ها برای محاسبات خود در مورد کرکوک و عراق نیز استفاده می‌کند. همچنین باشور کوردستان را به بازار اقتصادی باز خود تبدیل کرده است. فعالیت‌های خود را بر روی سنی‌ها نیز ادامه می‌دهد. در واقع ترکیه بیش از حد در امور داخلی عراق دخالت کرده است.

ارتش ترکیه برای اینکه کوردها صاحب جایگاه و قدرت نشوند، اشغال سوریه را نیز آغاز کرد. با بسیاری از گروه‌ها از جمله داعش متحد شد. مناطقی مانند عفرین و سرِکانی اشغال شده و پاکسازی اتنیکی علیه کوردها انجام شد. همچنین با نیروهای نظامی مستقر در ادلب، از سازماندهی جبهه النصره به عنوان یک دولت محافظت کرد. با روند آستانه، جبهه‌ای علیه کوردها تشکیل داد. با فریب روسیه و ایران و حمایت از هیئت تحریر الشام (HTS)، در نهایت منجر به سقوط رژیم بعث و پاکسازی سوریه از ایران شد. حضور روسیه در سوریه به خطر افتاد و حوزه عمل آن به شدت محدود شد.

پس از سرنگونی رژیم بعث، دولت ترکیه با هیئت تحریر الشام توافق کرد و به کوردها و اداره خودمدیریتی حمله کرد. مناطقی مانند شهبا، تل‌رفعت و منبج به دست آنها افتاد. اما حملات آنها در تشرین درهم شکست. هدف این حملات که ماه‌ها به طول انجامید، نابودی کامل اداره خودمدیریتی و سرکوب و پراکنده کردن کوردها بود.

ترکیه برای حاکمیت کامل هیئت تحریر الشام بر سوریه تلاش می‌کند. دولت جدیدالتاسیس را به طور کامل تحت نظر گرفته است. عناصر خود را در وزارتخانه‌ها منصوب کرده است. مسئولیت تاسیس و آموزش ارتش سوریه را بر عهده گرفته است. از این طریق، قصد دارد نفوذ بیشتری در منطقه به دست آورد و یک سلطه طولانی مدت ایجاد کند.

ترکیه تلاش می‌کند تا ساختار دولتی سوریه را به شدت متمرکز و مبتنی بر مبانی دینی قرار دهد. به جای یک قانون اساسی آزادی‌خواهانه و دموکراتیک، از یک قانون اساسی موقت ارتجاعی، سرکوبگر و یکپارچه که مبتنی بر مراجع دینی است، حمایت و آن را تشویق کرد. همچنین حمایت کامل خود را از دولت موقت تاسیس شده اعلام کرد. این دولت، علیرغم تمام انتظارات و هشدارها، با کنار گذاشتن اجزای مختلف و نیروهای سازماندهی شده سوریه، دولت را تحت کنترل هیئت تحریر الشام تاسیس کرد.

ترکیه از مناطق سوریه که اشغال کرده است خارج نمی‌شود. هیچ کس هم در این مورد او را تحت فشار قرار نمی‌دهد یا آن را مطرح نمی‌کند. هیئت تحریر الشام نیز در موقعیتی نیست که سخنی بگوید. ترکیه دیگر به این هم راضی نیست و در تلاش برای ایجاد پایگاه‌های نظامی جدید در سوریه است. در روزهای اخیر، حملات هوایی اسرائیل به عمق سوریه افزایش یافته است. گفته می‌شود این حملات مربوط به تلاش‌های ترکیه برای ایجاد پایگاه‌های جدید است. اسرائیل با تشکیل دولت تحت هدایت هیئت تحریر الشام در همسایگی خود، سوریه، مخالف است. هیئت تحریر الشام را یک تبهکار تروریستی با ایدئولوژی مذهبی توصیف می‌کند. فعال بودن هیئت تحریر الشام را برای امنیت اسرائیل خطرناک می‌داند.

همانطور که می‌دانید، دولت اردوغان در خاورمیانه از اخوانی‌ها حمایت و بر روی آنها سرمایه‌گذاری کرد. از حماس نیز حمایت کرد. از این نظر، تنشی در روابط آن با اسرائیل ایجاد شد. تلاش برای حاکمیت هیئت تحریر الشام بر سوریه، اسرائیل را بیش از پیش ناراحت کرده است. علاوه بر این، در پی تلاش‌های ترکیه برای ایجاد پایگاه‌های نظامی در برخی فرودگاه‌ها، اسرائیل نیز این نقاط را هدف قرار داد و به طور علنی به ترکیه هشدار داد.

همانطور که می‌دانید، اسرائیل اعلام کرده است که نقشه‌های خاورمیانه را تغییر خواهد داد. حماس و حزب‌الله بی‌اثر شده‌اند. در واقع، اسرائیل عامل اصلی سرنگونی رژیم بعث بود. نیروهای حزب‌الله و ایران به طور منظم در سوریه هدف قرار گرفتند. با بی‌اثر شدن این نیروها، رژیم بعث نیز پایه‌های خود را از دست داد و سرنگون شد. اسرائیل که این نتیجه را رقم زد، اکنون نمی‌خواهد ترکیه بیاید و بر این دستاوردها تکیه کند. خاورمیانه بر اساس محور امنیت اسرائیل دوباره طراحی می‌شود. ترکیه این واقعیت را می‌داند. اما می‌خواهد با بهره‌گیری از وجود هیئت تحریر الشام و خلأهای ایجاد شده در سوریه، اهداف توسعه‌طلبانه خود را عملی کند.

ترکیه، اسرائیل را دست کم می‌گیرد. هاکان فیدان گفت: «ما نمی‌خواهیم با اسرائیل روبرو شویم.» اما اسرائیل در این موارد صریح و مصمم عمل می‌کند. می‌خواهد تمام زیرساخت‌های نظامی سوریه را از بین ببرد و با یک ارتش جدید و قدرتمند مخالف است. در این مورد، آنها با ترکیه در طرف مقابل قرار دارند.

ترکیه سیاست‌های توسعه‌طلبانه‌ای در خاورمیانه دنبال می‌کند. اردوغان از نظر ایدئولوژیک نیز با هیئت تحریر الشام و اخوانی‌ها همسو است. از زور علیه کشورهای همسایه استفاده می‌کند و در آنجا سرباز مستقر می‌کند. اما هم انجام اقدامات توسعه‌طلبانه و هم عدم رویارویی با هیچ قدرتی ممکن نیست. البته اسرائیل مانند عراق و سوریه یک دولت ضعیف نیست. با این وجود، ترکیه نمی‌خواهد از سوریه دست بکشد. اردوغان تا آخر شانس خود را امتحان خواهد کرد. به همین دلیل، سوریه همچنان منبع تنش خواهد بود.

ترکیه به طور کامل در جایگاه مرکز ارتجاع در منطقه قرار گرفته است. نباید این واقعیت را نادیده گرفت. برای سرکوب جنبش‌های مترقی و دموکراتیک تلاش می‌کند و با دامن زدن به ملی‌گرایی، از رژیم‌ها و جنبش‌های مبتنی بر دین حمایت می‌کند. سکوت آنها در قبال قتل‌عام علویان و حمایت آنها از هیئت تحریر الشام در این زمینه نیز از همین منبع نشأت می‌گیرد.