سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در سال ١٩٩٩ روز ٢١ فوریه را به عنوان روز جهانی زبان مادری اعلام کرد. به گفته سازمان یونسکو، همه باید با زبان خود صحبت کنند، بنویسند و آموزش ببینند. اما این وضعیت در کشورهای استعماری بسیار متفاوت بود. برای کوردها، ارمنی ها، آشوری-سوری هایی که قتل عام شدند،  دردناک بود کە زبان آنها بە رسمیت شناختە نشود، به ویژه تحریم و سیاست شوونیستی بیش از یک قرن بیشترین تأثیر را بر زبان کوردی گذاشت. اما با انقلاب روژآوا که نظام های قدرت را در جهان تکان داد و نوید یک نظام دموکراتیک بدیل را داد، این وضعیت از چرخه ی دشوار برگشت و دوباره زیستن را به وجود آورد.

مانند سیاست های دولت ترکیه در باکور کوردستان؛ رژیم سوریه که از بدو تأسیس تمامی اقلیتهای ملی و باورهای مختلف را سرکوب کرده و با ذهنیت یک ملت و یک زبان و یک فرهنگ عمل میکند، سعی کرد زبانها و فرهنگهای مختلف را خفه کند و آنها را در فرهنگ و اعراب ادغام کند. اما مردم با وجود همه فشارها زندگی مشترکی داشتند و پیوند خود را قطع نکردند و پنهانی زبان و فرهنگ خود را آموختند.

زبان کوردی، دشواریهای و تولد دوباره

رژیم بعث سوریه که پس از اشغال فرانسه اعلام استقلال کرد، با سیاست شوونیستی خود ٦٥ سال است که کوردها را از تکلم، نوشتن و خواندن به زبان مادری خود باز داشته است. این سیاست در زمان حکومت شکری القیوتلی که اصالتاً از یک خانواده ترک در قونیه بود و در ١٧ اوت ١٩٤٣ به عنوان رئیس جمهور سوریه انتخاب شد آغاز گردید تا اینکه در سال ٢٠٠٠ بشار اسد به عنوان رئیس جمهور سوریه انتخاب شد، این روند بدون وقفه ادامه یافت. از جمله این سیاست ها، نامگذاری عربی روستاها و شهرهای کوردستان و همچنین ساخت کمربندهای عربی و... است. رژیم سوریه از دهها روش همسان سازی استفاده کرد.

رهبر عبدالله اوجالان و جنبش آزادی کوردستان در سال ١٩٧٩ افکار و مدل جایگزین خود را در منطقه گسترش دادند. روند جدیدی با افکار وی آغاز شدند. این روند که گریلاهای مبارز آزادی با یادگیری زبان کوردی آغاز کردند، فرصتی را برای کوردهای ساکن روژآوا و سوریه ایجاد کرد تا با زبان خود بنویسند. مهمتر از آن، امیدی بود کە در برابر این ایده کە هیچ کاری نمی توان کرد، شروع بە رشد کرد. برای این هدف مبارزه ی آزادی کوردها، تاریخ، زبان و فرهنگ کوردی را به همه مردم گسترش داد تا همه بدانند که خلقی به نام خلق کورد وجود دارد. البته تمام این دستاوردها مخفیانه و غیرعلنی انجام شد.

رسمیت یافتن در قرار داد اجتماعی

این واقعیت که تمام مرخلقهایی که در شمال و شرق سوریه زندگی میکنند حق دارند آزادانه با زبان مادری خود تکلم کنند، در قوانین و قرارداد اجتماعی جای خود را دارد. در ماده سوم قرارداد اجتماعی حکومت خودگردان شمال و شرق سوریه آمده است: "هیچ تفاوتی بین همه زبانهایی که در منطقه فدرال دموکراتیک شمال و شرق سوریه زندگی میکنند وجود ندارد. هر مردمی در استفاده از زبان خود و توسعه آن در زمینه های اجتماعی، اداری، آموزشی و فرهنگی آزاد است.

مؤسسه زبان کوردی تأسیس شد

به منظور حفاظت، توسعه و عادی شدن تکلم بە زبان کوردی که در معرض انقراض بود، مؤسسات و آموزشگاه های حرفه ای، فکری و علمی به مرحله گسترش یافتند. تشکیل انجمن معلمان زبان کوردی مانند انجمن شهید ویان آماره که اولین بار در سال ٢٠١٣ کە در عفرین افتتاح شد و با تجهیزات علمی مجهز و آماده شد، نقش بزرگی در توسعه زبان کوردی داشته اند. موسسه زبان کوردی در سال ٢٠١١ در روژآوا برای توسعه زبان کوردی تاسیس شد.

رسمیت بە عنوان زبان اموزشی

با تصمیمی که خودمدیریتی روژآوا بر اساس  ایدە خلق دموکراتیک گرفت زبان های کوردی، عربی و سریانی به عنوان زبان های رسمی در منطقه پذیرفته شدند. این کار که از سال ٢٠١١ به عنوان دوره آموزش زبان کوردی در منزل شروع شد، پس از مدت کوتاهی به تدریج در مدارس به اجرا در مدارس گسترش پیدا کرد و در سال تحصیلی ٢٠١٢- ٢٠١٣ زبان کوردی به عنوان زبان آموزشی در مدارس منطقه معرفی شد. از سال ٢٠١٤ مطالب آموزشی به زبان کوردی تهیه شده است.

در شمال و شرق سوریه(روژآوا)، اولین مدرسه ای که به زبان کوردی آموزش را اغاز کرد در ٦ سپتامبر ٢٠١١ در منطقه شیرا ی عفرین با  نام شهید فوزی افتتاح شد. سپس در ٢٦ سپتامبر ٢٠١١ در مرکز شهر کوبانی مدرسه ای به نام شهید عثمان سلمان افتتاح شد. بعداً در بسیاری از نقاط منطقه جزیره شروع به افتتاح مدارس کرد. اولین دانشگاه با سیستم آموزش کوردی در ٢٧ اکتبر ٢٠١٥ با نام دانشگاه عفرین در منطقه عفرین افتتاح شد. پس از آن در تاریخ ٥ ژوئیه ٢٠١٦ یک دانشگاه در شهر قامیشلو با نام دانشگاه روژآوا و در ٣٠ سپتامبر ٢٠١٧ در کوبانی با نام دانشگاه کوبانی افتتاح شد. دپارتمان هایی با نام زبان و ادبیات کوردی در دانشگاه ها و آکادمی ها افتتاح شد.

سایر خلقها نیز کوردی را یاد می گیرند

اگرچه کوردها زبان عربی و زبان خود را آموخته اند، اما مردم عرب، آشوری، سوری و ارمنی که در منطقه با کورد زندگی می کنند با اشتیاق فراوان شروع به یادگیری زبان کوردی کرده اند. این میراث تاریخی توسط مردمی که زبان و فرهنگ یکدیگر را یاد میگرفتند بسط یافتە و با انقلاب روژآوا نظام مند شد. تمام خلقهایی که در شمال و شرق سوریه(روژآوا) زندگی می کنند، آزادانه به زبان خود صحبت می کنند و آنرا توسعه می دهند و همچنین زبان و فرهنگ همسایگان خود را می آموزند.

تحولات انقلابی در حوزه زبان رخ داد، فعالیت هایی که انجام شد به مدارس محدود نشد، به خیابان ها هم رفتند. تابلویها در  خیابانها، روستا، شهر و همچنین تابلوهای مغازهها و کارخانه های محلی که اکنون فارغ از ذهنیت شوونیستی بودند، با توجه به زبان مردم منطقه تغییر یافت. مشاهده این تغییر در هر خیابان در منطقه انقلاب روژآوا امکان پذیر است.

ارمنیها، آشوریها-سریانیها نیز زبان مادری خود را یاد میگیرند

ارمنیها، سریانیها و آشوریها بیش از یک قرن است که مورد قتل عام قرار گرفته اند. اما با انقلاب این فرصت را پیدا کردند که با زبان خودشان آزادانه زندگی کنند. مردم سریانی و آشوری که قبلا در کلیساها آموزش می دیدند، اکنون زبان خود را به طور رسمی در مدارس فرا می گیرند. آکادمی های تربیت معلم گشایش یافتە و آموزش به سرعت آغاز شد. در سال ٢٠١٤ مؤسسه ای به نام اولاف تائو در شهر قامیشلو برای توسعه زبان سریانی و تربیت نیروی معلم افتتاح شد. این موسسه که تحت مدیریت اداره خودمدیریتی روژآوا افتتاح شد، در قامیشلو، ترپه سپی، دیرک و حسکه شعبه دارد.

سازماندهی ارامنه زیر چتر جامعە ارامنه در شمال و شرق سوریه؛ پس از ایجاد زیرساخت های لازم برای تحصیل به زبان مادری، در اسرع وقت گسترش پیدا کرد. ارامنه ای که از نسل کشی از حلب تا دیرالزور و حسکه جان سالم به در برده اند، اکنون به طور رسمی زبان ارمنی خود را در جامعە ارمنیان یاد می گیرند. بر اساس اطلاعاتی که از شورای ارامنه دریافت شدە است، درخواست شده است که در آینده نزدیک معلمان ارمنی در مدارس مشغول بە تدریس شوند.

 چرکس ها و ترکمن ها هم...

آموزش چند زبانه بیشتر در منبج دیده می شود که برجسته ترین نمونه از مدل خلقهای دموکراتیک است. چرکس های ساکن منبج می توانند در شوراها و انجمن های خودمختار خود به زبان مادری خود آموزش ببینند. پس از آزادسازی منبج از اشغال تروریستهای داعش، ترکمنها در کمیته ای که در ٢٥ آوریل ٢٠١٨ تأسیس شد، آموزش به زبان مادری خود را آغاز کردند.

٨٣٤ هزار نفر به زبان مادری خود تحصیل می کنند

بر اساس اطلاعاتی که از کمیته آموزش شمال و شرق سوریه دریافت شدە است، در سال تحصیلی ٢٠٢٢-٢٠٢٣، ٨٣٤ هزار و ٦٩١ دانش آموز در ٤ هزار و ١٥٣ مدرسه به زبان مادری خود آموزش می بینند. اکثر آنها عرب و بعد از آن کوردها و سوری ها هستند.