روزنامه‌نگاری کورد؛ سرکوب روزنامه‌نگاران کوردستان از سوی اشغالگران همچنان ادامه دارد
احمد کانی گفت: بعد از انتشار نخستین روزنامه کوردستان، سلطان عثمانی، عبدالحمید دوم با انتشار فرمانی آن را ممنوع ساخته و مانع از ورود آن به کوردستان شد.
روزنامه کوردستان که نخستین روزنامه کوردی است، در ۲۲ آوریل سال ۱۸۹۸ در قاهره، از سوی میر جلادت بدرخان، مقداد مدحت بدرخان منتشر شده است. بدرخان بر این باور بود که این روزنامه را در کوردستان منتشر کند. اما دولت عثمانی در آن سال‌ها با تنش و کشمکش‌های فراوانی در حوزه داخلی و بین‌المللی روبرو بود و از طرف دیگر بر اساس سیستمی متمرکز اداره می‌شد. به همین دلیل بود که بدرخان ناگزیر شد این روزنامه را با مرکزیت قاهره منتشر کند.
دولت اقتدارگرای عثمانی روز بروز بر تمرکز خود می‌افزود و علیرغم فشارهای دولت عثمانی، بدرخان سه شماره نخست این روزنامه را چاپ و منتشر می‌کند. عبدالحمید دوم در رابطه با انتشار نخستین شماره این روزنامه، فرمانی را علیه آن منتشر کرده و ورود آن را به کوردستان را ممنوع ساخت. به دلیل این موضع عثمانیها علیه روزنامه کوردستان، بدرخان در شماره چهارم و پنجم روزنامه خود، با تکیه بر مطالبات کوردی، آن را به زبان ترکی عثمانی خطاب به عبدالحمید دوم منتشر ساخت. در این درخواست، بدرخان خاطرنشان می‌کند که آنها علیه حاکمیت پادشاه نبوده و تنها هدف آنها اینست که از طریق انتشار این روزنامه به انتشار آگاهی و علم در میان کورد بپردازند. بعد از چاپ و انتشار شماره پنج روزنامه کوردستان، عثمانیها در اقدامی که می‌تواند واکنشی به چاپ این روزنامه دانسته شود، به خانواده بدرخان حمله کردند. به همین دلیل مدحت بدرخان ناگزیر می‌شود که از قاهره به سوی استانبول بازگردد.
بعد از آنکه خانواده بدرخان در استانبول مورد حمله قرار می‌گیرد، مدحت بدرخان تصمیم گرفت که انتشار روزنامه را متوقف کند. اما برادرش عبدالرحمن بدرخان به ژنو عزیمت کرده و کار برادرش را ادامه می‌دهد.
تغییر چهار شهر به عنوان مرکز روزنامه کوردستان
علیرغم تمام فشارها، روزنامه کوردستان در چهار سال توانست در ۳۱ شماره منتشر شده و کار خود را ادامه دهد. پنج شماره نخست این روزنامه در قاهره، از سوی مدحت بدرخان منتشر شده بود. چهار ماه بعد از اعمال فشار و حمله به خانواده بدرخانی، عبدالرحمن بدرخان، انتشار این روزنامه را از سر گرفت. شمارهای ۶ تا ۱۸ در ژنو چاپ شدند. از شماره ۲۰ تا ۲۳ در قاهره و شماره ۲۴ در لندن پاپ شد. شماره‌های ۲۹ تا ۲۹ در فولکستون انگلستان و شماره‌های ۳۰ تا ۳۱ بار دیگر در ژنو چاپ شدند.
شماره ۱۹ این روزنامه همچنان مفقود است
شماره ۱۹ این روزنامه تا کنون مفقود است. هیچ سندی هم در دست نیست که این شماره از روزنامه کی و در کجا چاپ شده است. خبرگزاری مزوپوتامیا گفتگویی را با احمد کانی پژوهشگر و نویسنده کورد در این باره انجام داده است. کانی در سال ۲۰۱۱ در انستیتیوی زبان‌های زنده دانشگاه آرتوکلو رساله خود را نوشته و آن را در سال ۲۰۱۹ تحت عنوان تحلیل روزنامه‌نگاری کوردستان چاپ و منتشر کرده است.
فرمان عبدالحمید دوم
کانی در گفتگوی خود در رابطه با روزنامه کوردستان اظهار داشت که عبدالحمید دوم بعد از انتشار نخستین شماره این روزنامه دستور داد که مانع از ورود این روزنامه به کوردستان شده و بعد از ان بود که فشار علیه روزنامه‌نگاران نیز افزایش یافت. کانی در این باره افزود که مقامات آن دوره، به بهانه اینکه هیچ کس روزنامه کوردی را نمی‌تواند مطالعه کند و نیازی به آن نیست، علیه انتشار آن موضع گرفتند. کانی در ادامه می‌افزاید: اما زمانی که به شماره ۱۳ این روزنامه می‌نگریم، می‌بینیم که شخصی با نام ش.م. آمدی نامه‌ای را به روزنامه نوشته است و عبدالرحمن بدرخان نیز این نامه را در شماره ۱۳ منتشر ساخته است. عبدالرحمن بدرخان با انتشار این نامه به مقامات عثمانی نشان می‌دهد که کوردها نیز این روزنامه را مطالعه کرده و به آن علاقه دارند. نویسنده این نامه فقط حروف اول نام خود را نوشته است و همین مسئله نشان می‌دهد که در آن دوره فشارها شدید بوده‌اند.
محتوای روزنامه
کانی در بخش دیگری از گفتگوی خود با خبرگزاری مزوپوتامیا در خصوص روزنامه کوردستان می‌گوید: روزنامه کوردستان رویدادهای مهم آنزمان را بازتاب داده است و در خصوص تاریخ و ادبیات کوردی اطلاعات بسیاری خوبی را منتشر کرده است. برای نمونه در هر شماره کوردستان، بخشی از کتاب شرفنامه چاپ شده است. در شماره ۱۳ این روزنامه اختلافات بین کورد-ارمنی مورد انتقاد قرار گرفته است.
از طرف دیگر مشاهده می‌شود که دستنوشته شاهکار جاودانی احمد خانی، مم و زین توسط حاجی قادر کویی برای مقداد مدحت بدرخان به قاهره ارسال شده است. این اثر نخستین بار در روزنامه کوردستان چاپ و منتشر می‌شود. با نگاهی به شرایط آن زمان مشاهده می‌شود که هدف روزنامه کوردستان در آن زمان پیشبرد زبان کوردی بوده است. هدف آنها اینست که نگارش و خواندن به زبان کوردی را به کوردها بیاموزند. در این باره می‌توان روزنامه کوردستان را می‌توان نخستین مدرسه کوردی دانست. زیرا برای پیشبرد آموزش به زبان کوردی و پیشرفت زبان کوردی، کوردها را تشویق می‌کرده است.
کانی در بخش دیگری از سخنان خود در رابطه با روزنامه کوردستان اظهار داشت: چاپ و انتشار روزنامه کوردستان بعد از انتشار ۳۱ شماره متوقف شد. بعد از سال ۱۹۲۰ نیز این روزنامه تا اندازه‌ای از خاطره‌ها محو شد. این روزنامه نخستین بار در سال ۱۹۷۲ از سوی دکتر کمال احمد در آرشیوهای خاک خورده کشف می‌شود و ۲۶ شماره این روزنامه را برای چاپ مجدد آماده می‌کند. شماره ۱۷ و ۱۸ آن از سوی محمد تیفون (مالمیسانژ) و شماره ۱۰ و ۱۲ آن نیز در سال ۲۰۰۶ توسط جلیل جلیل در روسیه کشف می‌شوند. تا کنون ۳۰ شماره این روزنامه چاپ و منتشر شده‌اند. اما در خصوص شماره ۱۹ این روزنامه هیچگونه اطلاعی در دست نیست.
سیاست‌های دولت بعد از گذشت ۱۲۳ سال هیچگونه تغییر نکرده است
احمد کانی پژوهشگر و نویسنده کورد در خاتمه گفتگوی خود در خصوص روزنامه کوردستان اظهار داشت: از زمان انتشار روزنامه کوردستان ۱۲۳ سال می‌گذرد. اما با گذشت این سال‌ها موضع حاکمیت و قدرت نسبت به کورد تغییری پیدا نکرده است. حمله به کورد با تمامی انحای خود ادامه پیدا کرده است. روزنامه‌ها تعطیل می‌شوند، گماشتگان بر شهرداری‌ها منصوب می‌شوند. خلاصه کنم؛ تمامی موجودیت کورد همچنان با حمله و فشار مواجه است. اما مقاومت باید ادامه داشته باشد. این ظلم نمی‌تواند همچنان ادامه داشته باشد. هیچ کس نمی‌تواند مانع از آزادی ما باشد. تنها درخواست ما از رسانه‌ها و انتشارات کوردی اینست که با زبان کوردی روزنامه و رسانه‌های خود را بازتاب داده و آثار خود را منتشر کنند. زبان ما پرچم ماست.
