زنان در شمال و شرق سوریه با سیستم عدالت اجتماعی و سازوکارهای خوددفاعی که برای تضمین عدالت و حمایت از حقوق آنها ایجاد شده است، سازماندهی بیشتری یافته‌اند. این تشکل که با خانه زنان در شهر قامشلو در ۲۰ مارس ۲۰۱۱ برای حمایت از حقوق زنان تأسیس شد، با شورای عدالت اجتماعی زنان در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۸ به اوج خود رسید.

عضو شورای عدالت اجتماعی زنان شمال و شرق سوریه، نوروز اسد به سوالات خبرگزاری فرات (ANF) در مورد نقش شورای عدالت اجتماعی زنان در خوددفاعی زنان، چگونگی تامین حقوق زنان از طریق مکانیسم عدالت و نواقص در سیستم قضایی پاسخ داد.

تا چه حد حقوق زنان برای خوددفاعی توسط سیستم‌های قضایی حمایت و تضمین می‌شود؟

در دوره رژیم سوریه، به دلیل عدم وجود نظام قانونی و قضایی که از حقوق زنان دفاع و تضمین کند، انقلاب روژاوا که به عنوان انقلاب زنان در تاریخ شناخته می‌شود، مانند انفجار آتشفشانی در مورد زنان و مقابله با نقض حقوق آنها اتفاق افتاد. عدم شناخت زن از خود، بروز مشکلات در جامعه و خانواده و مداخله در خوددفاعی زنان، باعث ایجاد ضعف در خوددفاعی زنان شده است. در مورد اینکه چگونه می‌توان از حقوق زنان دفاع کرد و چه راه و روش‌هایی برای مقابله با بی‌عدالتی به کار گرفته می‌شود، بحث و جدل وجود داشت.

در اوایل هیچ قانونی وجود نداشت. سیستمی وجود داشت که بر اساس قوانین رژیم بعث اداره می‌شد. به عنوان جایگزینی برای این سیستم، ابتدا خانه زنان تأسیس شد. نظامی که از حقوق زنان حمایت می‌کند، از آنها در خوددفاعی حمایت می‌کند، زنان را سازماندهی می‌کند و زنان را تنها نمی‌گذارد، تأسیس شد. بدین ترتیب اولین گام‌های خوددفاعی زنان برداشته شد. اشتباه نیست اگر بگوییم دری به روی زنان باز شده است تا به خوددفاعی پی ببرند.

تأسیس خانه زن به صورت خودجوش اتفاق نیفتاد. این حقی بود که از طریق مقاومت در برابر ظلم و ستم شکل گرفته توسط ساختار اجتماعی سنتی به دست آمد، مانند اینکه چگونه یک زن می‌تواند حقوق خود را مطالبه کند و چگونه خانه زنان می‌تواند تأسیس شود. خوددفاعی زنان در حال تکامل بود. این یک وضعیت جدید برای زنان بود. زنان برای نحوه رفتار و احقاق حقوق خود با موانع زیادی روبرو بودند. خانه زن با جامعه تحت سلطه ذهنیت مردانه دست و پنجه نرم می‌کرد، مانند: اگر زنی کشته شود، زن مجرم است، اگر مورد خشونت قرار گیرد، زن مجرم است، اگر تحت فشار روانی قرار گیرد، زن مقصر است. آدرسی که به دنبال حقوق زنان و دفاع از آن بود خانه زنان بود. خانه زن درباره خودشناسی زنان، تضمین حقوق قانونی آنها، دفاع از حقوق زنان و صدای زنان بود. اگر یک زن به قتل می‌رسید، به عنوان یک موضوع «ناموسی» سرپوش‌گذاری می‌شد. پس از اینکه مبارزه برای حمایت از حقوق زنان در جامعه به سطح معینی رسید، سپس می‌بایست این حقوق تضمین می‌شد. مبارزه با (واپسگرایی‌های) جامعه و دفاع از حقوق فردی یا زنان مشخص برای تقویت خوددفاعی کافی نبود. مثلاً اگر خانه زن در یک شهر قوی و متشکل بود، اما در شهر دیگر سازماندهی آن به حد مطلوب نمی‌رسید، بنابراین حقوق زنان نمی‌توانست به طور کامل تضمین شود. این روند با تصویب قانون زنان آغاز شد و حقوق زنان با قانون خانواده تضمین شد. خوددفاعی با قانون خانواده تقویت شده است که از حقوق زنان در برابر کودک همسری، چند همسری و خشونت علیه زنان، حمایت می‌کند.

با توجه به نیازهای ایمنی و دفاعی زنان، سازوکارهای حمایتی و پشتیبانی ارائه شده توسط دستگاه قضایی چه نواقصی دارد؟

اگر یک زن شرایطی مانند مشکلات اقتصادی، اجتماعی، روانی و جسمی را تجربه کند، به ناچار شکاف‌هایی در مکانیسم عدالت ایجاد می‌شود. حتی اگر شورای عدالت اجتماعی زنان از حقوق زنان دفاع کند و در کنار امنیت و خوددفاعی زنان باشد، زنی که مشکلات اقتصادی را تجربه می‌کند ممکن است در مبارزه برای بقا دچار انسداد شود، ممکن است نتواند ظهوری اراده‌مند نشان دهد و ممکن است به وضعیت فعلی محکوم شود. بنابراین، برای اینکه سازوکار عدالت کاربردی‌تر شود، باید از کمون‌ها تا مجامع فعال‌تر شود. نیاز بیشتری به محیط‌هایی وجود دارد که زنان بتوانند خود را ابراز کنند، استعدادهای خود را بروز دهند و اراده خود را آشکار کنند. در این صورت همبستگی قوی زنان نیز مؤثر است. وجود مکانیسم‌هایی که در آن زنان در کنار زنان حضور داشته باشند، اجتماعی شوند و به مشکلات با تمرکز بر راه‌حل برخورد کنند، تأثیر مستقیمی بر مکانیسم عدالت خواهد داشت. شورای عدالت اجتماعی زنان همچنین باید مکانیسم‌ها، راه‌ها و روش‌هایی را ایجاد کند که زنی را که در موقعیت مجرمانه قرار دارد قادر می‌سازد تا مجدداً به جامعه بازگرداند، نه اینکه صرفاً او را به دلیل جرم محکوم کند. روش اعمال مجازات در قبال جرم کافی نیست. باید سازوکارهایی ایجاد شود که در برابر این تحریم تغییر و تحول ایجاد کند.

چگونه باید مقررات قانونی در خصوص حقوق دفاع مشروع زنان را با برنامه‌های آموزشی برای کارکنان و زنان قوه قضائیه تقویت کرد و در این روند چه اقداماتی باید انجام شود؟

ما برای تضمین عدالت، درک قوانین و اجرای صحیح آنها برای وکلا، قضات و دادستان آموزش‌های طولانی‌مدت ارائه می‌دهیم. علاوه بر این، سیستم قضایی با شرکت در آموزش حقوق چهار ساله تقویت می‌شود. مشکلات جدی در برنامه‌های آموزشی ما بین سال‌های ۲۰۱۵-۲۰۱۶ وجود داشت. سیستم قضایی با ایجاد محیط‌هایی که شامل قانون زنان و قانون خانواده و بحث در مورد ماده‌های آن بود ایجاد شد. علاوه بر این، برای ایجاد یک نظام عدالت اجتماعی به یک انقلاب اجتماعی نیاز است. انقلاب اجتماعی تنها با ایجاد ذهنیت جدید محقق می‌شود.

چگونه می‌توان مشکلاتی را که زنان در عدالت‌خواهی با آن مواجه هستند با خوددفاعی مرتبط کرد؟

بسیاری از زنان با اعتماد به شفافیت عدالت اجتماعی به مبارزه خود از خانه زن تا دادگاه‌ها برای حفظ و احقاق حقوق خود ادامه می‌دهند. در برابر ظلم، ستم و خشونت برای رسیدن به آنچه حق است مقاومت می‌کند. از آنجایی که این مقاومت همه‌جانبه نیست، ناگزیر مشکلاتی پیش می‌آید. این چالش‌ها را نمی‌توان در مدت کوتاهی حل کرد. تحقق انقلاب ذهنی را می‌توان با ایجاد یک جامعه اخلاقی و سیاسی تقویت کرد. علاوه بر زنانی که به دنبال حقوق خود هستند، زنانی نیز هستند که از فشار جامعه، خانواده، فرزندان و همسران می‌ترسند و پا پس می‌کشند. می‌توان با زنان سازمان‌یافته‌تر، زنانی که خوددفاعی‌شان قوی باشد ایجاد کرد. اگر زن خودش و جنسیتش را بشناسد، اراده داشته باشد و در مقابل فشارهای اجتماعی سر خم نکند، خوددفاعی تقویت می‌شود. بنابراین موجب تأمین عدالت نیز خواهد شد.

انقلاب زنان روژاوا از نظر عدالت اجتماعی چه چیزی را تغییر داد؟

اساس انقلاب روژاوا به عنوان انقلاب زنان این بود که حقوق زنان گرفته شد، حمایت از آنها تضمین شد و سازمان زنان قوی ایجاد شد. بنابراین زمینه‌ای ایجاد شد که عدالت اجتماعی حاکم شود. اگر خوددفاعی زنان در عرصه نظامی قوی نبود، دفاع اجتماعی نیز قوی نمی‌بود. خانه زنان از نظر برخی محافل کوچک دیده می‌شود. خانه زن پر از داستان هزاران زن است. فضاهایی ایجاد شد که زنان بتوانند درد و احساسات خود را در آنجا بیان کنند. نه تنها این، بلکه قوانین نوشته شده توسط ذهنیت مردسالار را به سطل زباله تاریخ انداخت و قوانین جدیدی ایجاد کرد. به مبارزه خود برای ساختن خانواده‌ای دموکراتیک با قانون خانواده و زنان ادامه می‌دهد. به دوران قضاوت زنان، نادیده گرفتن وجود آنها فراتر از موقعیت جنایتکارانه و کشتن آنها به نام ناموس پایان داد و این مبارزه هنوز ادامه دارد. بزرگترین انقلاب با پی‌ریزی انقلاب عدالت اجتماعی و تداوم آن حاصل شد. تحقق برابری جنسیتی مهمترین گام در راستای عدالت اجتماعی بود. با مبارزه‌ای که با (واپسگرایی‌های) جامعه انجام شد و با قوانین وضع شده، توانستیم به جامعه بفهمانیم که ساختار خانواده دموکراتیک با حقوق برابر برای زن و مرد ضروری است. بنابراین می‌بینیم که معضلات اجتماعی هر سال در حال کاهش است. ما از مشکلاتی که مانند آتشفشان فوران می‌کنند به زندگی‌ای رسیده‌ایم که با رویکرد راه‌حل‌محور به مشکلات نزدیک می‌شود. بزرگترین تغییر ایجاد یک محیط بحث است. زنان و مردان می‌توانند دور هم جمع شوند و مشکلات خود را مطرح کنند و مشکلاتی را که نمی‌توانند حل کنند با مشورت خانه زنان و حمایت خانه زنان می‌توانند حل کنند.

شما به عنوان شورای عدالت اجتماعی زنان چه سازمانی دارید؟

خانه‌های زنان، کمیته‌های سازش و دادگاه‌های دادگستری در همه شهرها وجود دارد. شورای عدالت اجتماعی زنان شمال و شرق سوریه وجود دارد که آنها را گرد هم می‌آورد، سازماندهی می‌کند، دیدگاه‌هایی ارائه می‌دهد و به توسعه خوددفاعی زنان کمک می‌کند. شورای عدالت اجتماعی و شورای عدالت اجتماعی زنان با کار جمعی عدالت اجتماعی را تضمین می‌کنند. شورای عدالت اجتماعی زنان به همان اندازه که در تماس با جامعه است، صدا و اراده زنان است و حق دارد در مورد هر موضوعی صحبت کند. سیستم سازمانی مستقر در ۷ کانتون از همدیگر مطلع هستند و بدون هیچ تفاوت و تمایزی عمل می‌کنند. قوانین وضع شده قوانینی هستند که در سطح جامعه تعیین و تصویب می‌شوند. آنها قوانینی نیستند که با جمع شدن چند نفر تعیین شوند. بنابراین، قوانین دارای حیث کارکردی هستند. می‌توان گفت که اگرچه تنها در مناطقی که مردم عرب در آن زندگی می‌کنند، به دلیل اعتقاد به شرع، از کودک همسری و چند همسری به حد مطلوب جلوگیری نشده است، اما سنت‌ها و آداب و رسوم تا حدودی برطرف شده است.

شما به عنوان شورای عدالت اجتماعی زنان با چه چالش‌هایی روبرو هستید؟

در خانه زن فعالیت‌ها فقط توسط زنان انجام می‌شد، اما با تأسیس شورای عدالت اجتماعی و متعاقب آن تشکیل شورای عدالت اجتماعی زنان، گذار به روند کار جمعی رخ داد. تحقیر زنان از سوی ذهنیت مردانه، سرزنش زنان در هر شرایطی و نادیده گرفتن حقوق زنان، تضادها و درگیری‌های ذهنی عمیقی را به همراه داشت. در نتیجه آموزش‌هایی که در طول زمان آغاز شد، از وکلا گرفته تا قاضی و دادستان، هر دو جنس، با هم کار کردند. البته نباید اهمیت قوانین مصوب را فراموش کرد. زیرا اگرچه حقوق زنان توسط قانون تضمین شده بود، اما مبارزه سختی با ذهنیتی که زنان را به عنوان پتانسیل جنایتکار می‌دانست، درگرفت. علاوه بر این، مبارزه مبارزه‌ای نیست که فقط متعلق به شورای عدالت اجتماعی زنان باشد. هر زنی باید از آرمان خود دفاع کند و اراده خود را تقویت کند تا بتواند حقوق ربوده شده خود را پس بگیرد.

در آخر از اهدافتان بگویید؟

اگر جامعه از دستگاه قضایی حمایت کند، مشکلات و رنج‌ها پایان می‌یابد. در واقع هیچ موردی برای قضاوت وجود نخواهد داشت. بنابراین، نه جرم و نه مجازات وجود خواهد داشت. اگر همه از حقوق خود دفاع کنند و برای حقوق خود مبارزه کنند، پرونده قضایی منتفی می‌شود. جامعه‌ای که طرفدار دموکراسی، برابری، عدالت و حقیقت باشد، به مرور زمان عدالت اجتماعی را تامین می‌کند که به جایگاهی می‌رسد که مشکلاتش را حل می‌کند و در نتیجه نیازی به دادگاه نخواهد بود. ایجاد چنین جامعه‌ای هدف اصلی ماست. البته برای ایجاد این امر، سیستم آموزشی و خوددفاعی ما باید بیشتر تقویت شود.