موسیقی کوردی سعی می‌کند در شرایط کنونی جهان به حیات خود ادامه دهد. علیرغم سال‌ها سیاست‌های آسمیلاسیون و تلاش برای نابودی، موسیقی کوردی همچنان در نقاط مختلف جهان وجود دارد. تحقیقات دولت ترکیه در مورد موسیقی کوردی به دهه ۱۹۹۰ برمی‌گردد. دارلالحان (اولین مدرسه موسیقی عثمانی) تنها در سال ۱۹۱۶ بیش از ۸۵۰ آهنگ کوردی را ثبت کرد.

قدیمی‌ترین رکورد کوردی

طبق تحقیقات انجام شده در مورد موسیقی کوردی، قدیمی‌ترین قطعه رکورد شده به سال ۱۹۰۲ برمی‌گردد. در سوابق یافت شده توسط محقق زینب یاش، آهنگ‌های یوسف بَی با عنوان«قاسم بگ» و «لِ منه»، ترانه‌های نازلی خانم با عنوان «خلیلو لاوُ» و «لُ دلُ» و آهنگ علی از آمد با عنوان «دیاربکر سوخت» وجود دارد. این رکوردها چند سال قبل از رکورد کوسروف ملول هنرمند سوری است که در آمریکا اجرا کرده بود.

در میراث موسیقی کوردی گنجانده شد

زینب یاش در این زمینه با خبرگزاری فرات (ANF) گفتگو کرد و یادآور شد که ضبط صدا در دهه ۱۸۹۰ شروع شد، اما کوردها به صورت گسترده موسیقی خود را پس از دهه ۱۹۵۰ ضبط کردند و گفت: «تا آن زمان هیچ تولید کوردی وجود نداشت. مردم شناسان، باستان شناسان و اتنیک شناسان اروپایی تحقیقات میدانی در کوردستان انجام دادند. در سال‌های ۱۹۰۲، ۱۹۰۵ و ۱۹۰۸ صفحه‌های گرامافون پیدا شد. سپس در آمریکا، نوازندگان سوری و ارمنی برای اولین بار بر روی صفحه ۷۸ میلیمتری موسیقی کوردی را ضبط کردند. ما بعدا توانستیم به نسخه ۱۲۲ میلیمتری این رکوردها دست یابیم. اتفاقی از آن آگاه شدیم و آن را در میراث موسیقی کوردی گنجاندیم. آنچه تاکنون توانسته‌ایم به آن دسترسی پیدا کنیم، احتمالاً بخش کوچکی از آرشیوهای جمع‌آوری‌شده است. دسترسی به آثار موسیقی کوردی به دلیل ثبت در کشورهای جداگانه مانند آرشیو موسیقی ایرانی، عربی و ترکی دشوار است. پس از سال ۱۹۲۶، از روسیه شوروی گرفته تا آمریکا، عراق، ایران، مصر، لبنان و کویت، بسیاری از کشورها موسیقی کوردی را به دلایل سیاسی در برنامه‌های رادیوی خود گنجاندند.»

کوردها از فرهنگ شفاهی به خوبی محافظت کرده‌اند

یاش با اشاره به اینکه سنت شفاهی در حفظ هویت ملی کوردها بسیار حائز اهمیت است و قوی‌ترین وجه کوردها سنت تاریخ شفاهی و فرهنگ فولکلور است گفت: «در طول نسل‌ها سینه به سینه و با ریتم خوب حفظ شده است. با وجود مداخلات و هجمه‌های بسیار، خود را حفظ کرده و به عناصر اساسی هویت ملی تبدیل شده است. در سال‌های اولیه ضبط، موسیقی کوردی مانند سایر موسیقی‌های دنیا با مشکلات فنی مواجه شد. از آنجایی که زمان ثبت از ۲ تا ۳ الی ۵ دقیقه محدود شده بود، تغییراتی در موسیقی داستانی، افسانه و صدای کوردها ایجاد شد. زنبیل فروش داستانی طولانی است که روزها می‌توان آن را خواند، اما خوانندگان آن را به مناسب‌ترین شکل دوباره سرهم کردند و در چند دقیقه آن را آماده کردند. جالب اینجاست که تاثیر داستان دو سه دقیقه ای به اندازه تاثیر روایت ۷ روز و ۷ شب است.

یاش بیان کرد در میان کوردها به ویژه در باکور، زمانی فرهنگ صدا بسیار قوی و زنده بود، اما برای مدتی جایگاه خود را از دست داد و گفت: «در دهه ۱۹۹۰ با افزایش پخش تلویزیونی و رادیویی به زبان کوردی، افزایش جمعیت کوردها در خارج از کشور و اهمیت یافتن هویت سیاسی و حقوق فرهنگی، باعث شد که رابطه فرهنگ سنتی با فرهنگ شفاهی و موسیقی قوی‌تر شود و دوباره اهمیت و معنا پیدا کند.»

باید به مجموعه‌ها اهمیت داده شود

یاش با بیان اینکه اگر میراث فرهنگی بومی و طبیعی جمع آوری و به ثبت نرسد، ۲۰ سال دیگر مردم نمی‌توانند از فرهنگ شفاهی سنتی و منابع موسیقی کوردی صحبت کنند، گفت: «با توسعه فناوری، این گنجینه فرهنگی روز به روز کمرنگتر می‌شود. اگر اوضاع به همین منوال ادامه پیدا کند شاید تا ۲۰ سال دیگر چیزی برای جمع آوری نداشته باشیم. به همین دلیل به مجموعه‌داران، بایگانی‌ها، محققان و دانشگاهیان متخصص در این زمینه نیاز داریم.»