"تغییر تدریجی استراتژی ایالات متحده امریکا در سه سال پایانی اداره اوباما به خلائی امنیتی در منطقه خاورمیانه بدل شد که زمینه را برای ایجاد جنگ سوم جهانی و دسته بندیهای جدید منطقه‌ای و ایجاد اصطلاح جدیدی تحت عنوان جنگهای نیابتی گشود؛ در این شیوه جدید، کشورهایی مانند ترکیه، ایران و عربستان سعودی با ایجاد گروههای وابسته به خود، سعی نمودند از طریق تجهیز و حمایت مالی-نظامی از گروههای شبه نظامی- تروریست به پیشبرد هژمونی خود در منطقه دست بزنند. ترکیه با حمایت از گروههایی مانند جبهه النصره، فیلق الشام و داعش سیاستهای خود را در منطقه پیگیری نمود، عربستان سعودی به رغم سنت محافظه‌کارانه پادشاهی خود مبنی بر عدم دخالت مستقیم، به طور غیر مستقیم به حمایت مالی و رسانه‌ای از گروههای مخالف ایران دست زد و ایران نیز با اقدامات توسعه طلبانه خود، در عراق، سوریه، لبنان، یمن، بحرین و منطقه شاخ آفریقا گروههای تحت حمایت خود را علیه عربستان- اسرائیل سازماندهی و تجهیز کرد. درگیریهای شدید این گروهها در خارج از مرزهای سرزمینی این سه کشور، باعث شد تا این گروهها با حمایت مالی و نظامی یکی از این سه کشور درصدد تامین منافع استراتژیک این سه کشور برآمده و با پیشبرد جنگی نیابتی کنسرتهای منطقه‌ای را مجددا شکل بخشند.

  در برهه کنونی تداوم جنگهای نیابتی به تغییر معادلات منطقه‌ای و حتی جهانی منتج گشته و باعث شده است که موقعیت کنونی ایران با توجه به نزدیکی غیر منتظره کشورهای عربی به اسرائیل، شکاف بین روسیه و ایران حول مساله سوریه، انزوای بیشتر ترکیه در غرب و ناتو به دلیل حمایت مستقیم از داعش و دیگر گروههای تروریستی در سوریه، تغییر نماید. از همین رو این مرحله گذار احتمالا به ساماندهی و تغییر تمامی معادلات قوا در خاورمیانه از طریق مداخله مستقیم قدرتهای بزرگ جهانی منجر خواهد شد. اما آنچه که طی چند هفته اخیر تنشهای خاورمیانه را وارد مرحله جدیدتری نموده است، تداوم رفتارهای سیاسی ایران مبنی بر پیگیری جنگ نیابتی با عربستان سعودی و بقیه جهان عرب است. حمله پهپادی حوثیها به خطوط انتقال انرژی عربستان سعودی، احتمال دست داشتن گروههای تحت حمایت ایران در انفجار کشتیهای عربی در فجیره دو موردی هستند که احتمال افزایش تنشها در منطقه را افزایش داده‌اند.

جنگ نیابتی حوثیها علیه عربستان سعودی

  طی هفته گذشته چهار کشتی در بندر فجیره مورد حمله افراد ناشناس واقع شده و متعاقب آن حوثیهای تحت حمایت ایران به حملات پهپادی علیه خطوط انتقال نفت این کشور دست زدند. عربستان سعودی به رغم خویشتنداری روزهای گذشته در هر گونه اظهار نظری، امروز ایران را مسئول مستقیم حمله به خطوط انتقال نفت این کشور از طریق حوثیها قلمداد کرد. خالد الفالح وزیر نفت پادشاهی عربستان نیز در ارتباط با حملات اخیر در کنفرانسی خبری اظهار داشت حمله به خطوط انتقال نفت، بازار نفت یا صادرات محصولات نفتی را تحت تاثیر خود قرار نمیدهد، اما حمله به خطوط انتقالی نفت، مساله قیمت نفت را در سطح جهانی مورد تهدید قرار میدهد، به همین دلیل هم خالد فالح و هم دیگر مقامات عربستان سعودی بر لزوم مقابله با گروههای تروریستی و حامیان این گروهها تاکید دارند. منظور مقامات عربستانی، ایران است که شورشیان حوثی در یمن را حمایت می‌کند. هر چند تا کنون هیچ گروهی دست داشتن در انفجار دو کشتی عربستان سعودی را در فجیره بر عهده نگرفته است با این وجود آمریکا، امارات متحده عربی و عربستان سعودی با این ادعا که شواهدی مبنی بر قرار داشتن ایران در پشت این حملات وجود دارد، خواهان در پیشگرفتن اقدامات شدیدی علیه ایران هستند.

  در همین رابطه عبدالله المعلمی سفیر عربستان سعودی در سازمان ملل متحد طی نامه‌ای به دبیرکل این سازمان اظهار داشته است که شبه‌نظامیان حوثی، از هفت پهپاد برای حمله به تاسیسات نفتی سعودی استفاده کردند. علی شهابی مدیر بنیاد العربیه نیز در این باره اظهار داشته است که از آنجایی که شبه نظامیان حوثی توانایی ساخت پهپادهای هوشمند را ندارند، ایران در پشت حمله به خطوط انتقال نفت عربستان سعودی قرار دارد. ولید فارِس مشاور پیشین کنگره آمریکا در امور خاورمیانه و مشاور انتخاباتی دونالد ترامپ نیز طی مصاحبه‌ای با شبکه العربیه اظهار داشت که حملات پهپادی علیه تاسیسات نفتی عربستان سعودی توسط شبه‌نظامیان حوثی در یمن، در واقع حملات مستقیم رژیم ایران بود.

  در برهه کنونی اقدامات بی‌ثبات کننده ایران در کشورهای عربی از طریق جنگ نیابتی به ائتلافی همه جانبه علیه ایران منجر شده است؛  محمود عباس رئیس دولت فلسطین با تروریستی خواندن اقدامات اخیر حوثیها  آن را محکوم کرده اظهار داشته است که این حملات نه تنها عربستان سعودی ثبات کل منطقه را تحت تاثیر قرار میدهد. اتحادیه‌ عرب نیز این اقدامات تروریستی را تهدیدی جدی علیه منطقه و بلکه جهان و اقتصاد و امنیت جهانی قلمداد نموده است.  اقدامات اخیر نه تنها آمریکا و متحدان آن را با ایران در مصاف یک رویارویی غیر مترقبه در خلیج کشانده است، اما به دلیل افزایش تولید عربستان و جبران کاهش تولید نفت ایران در بازارهای جهانی،  تاثیر آن بر بازارهای نفتی تا کنون محدود بوده است. با این وجود برخی از تحلیلگران براین باورند که این اقدامات ممکن است به مواجهه ای نظامی بین رژیم ایران و آمریکا ختم شود، با این وجود وضعیت موجود بر زمین هنوز نشاندهنده عدم ایجاد آرایش جنگی کامل از سوی آمریکاست. حضور نظامی آمریکا در خلیج، برای در پیش گرفتن یک سناریوی تمام عیار جنگی هنوز کافی نیست. ظرفیت ناوگان جنگی و کشتیهای آمریکایی نیز تا برهه کنونی در ظرفیتی پایین تر از سالهای ٢٠٠١-٢٠٠٣ قرار داشته است. با تمامی این موارد حملات پهپادی حوثیها به خطوط انتقالی نفت سعودی، حاکی از ارسال پیامهای متعددی به شمار می‌رود. نخست؛ بحران یمن تا کنون به سوی دستیابی به راه حلی گام ننهاده است و همچنان می‌تواند عربستان سعودی را دچار آسیب و درگیری در جنگی تمام عیار نماید. دوم؛ و خصوصا برای تحلیلگران بازار جهانی نفت؛ زیرساختهای انرژی عربستان سعودی از امنیت برخوردار نیستند، سوم؛ نه فقط کل منطقه خلیج بلکه منطقه دریای سرخ نیز تحت خطر قرار دارد.

  از سوی دیگر؛ حداقل طی هفته گذشته جهان و بازارهای جهانی نفت با واقعیت جدیدی مواجه شده‌اند. تجارت انرژی در مقیاس جهانی آنهم نه در زمان و مکانی که کشورهای غربی و عربی مترصد آن بودند در معرض خطر قرار گرفت. با این حملات نیابتی، ایران می تواند مواجهه نظامی مستقیم را منحرف نموده و حداقل در کوتاه مدت امکان گشایش یک جبهه متحد را قبل از ایجاد علیه ایران، دچار شکاف نماید. این جنگ نیابتی می‌تواند درهای ایران را همچنان بر روی بریتانیا، آلمان، فرانسه به منظور ایجاد یک بلوک ضد جنگ باز نگاه دارد. اما فقط حوثیها عاملان جنگ نیابتی ایران در منطقه نیستند.

  گروه حشد الشعبی نیز از برگهای برنده ایران در جنگ نیابتی به شمار می‌رود. جمهوری اسلامی ایران با سازماندهی این ارتش یکصد هزار نفری در خاک عراق و تجهیز آن، اکنون به مجری سیاستهای ایران در این کشور تبدیل شده است. حمله به جنوب کردستان و ممانعت از اجرای نتایج رفراندوم جنوب کردستان، از نتایج مستقیم دستور مقامات ایرانی به این گروه بود. در برهه کنونی نیز با شدت گرفتن تنشها در سطح منطقه، خبرگزاری رویترز در گزارشی اختصاصی اطلاع داده است که ایران موشکهای خود را برای هشدار به دشمنانش به عراق انتقال داده است. رویترز گزارش داده است که ایران موشکهای بالستیک خود را در اختیار نیروهای نیابتی خود در عراق قرار داده  و در حال توسعه ظرفیت ساخت موشک در عراق برای بازدارندگی در برابر حمله به منافع خود در خاورمیانه است.

پیامدهای جنگ نیابتی ایران و عربستان

  جنگ نیابتی ایران و عربستان را باید در بستر وسیعتر اقدامات تهاجمی ایران در منطقه بازخوانی کرد؛ اگر اسرائیلیها فضای سرزمینی بین نیل تا فرات را منطقه خود قلمداد می‌کنند، این فضای سرزمینی برای ایران می‌تواند تا جایی که تیر آرش بر زمین می‌خورد تداوم یابد. از همین رو می‌توان گفت جنگ نیابتی بین ایران و عربستان سعودی تا حدی از ماهیت ژئوپولتیک برخوردار بوده است که بعد مذهبی آن به گسترش  این تعارض کمک می‌کند. از سوی دیگر این جنگ نیابتی خطرات آشکاری را برای کشاندن ایالات متحده و بریتانیا به عرصه تقابلات خاورمیانه می‌کشاند.

  اما در این جنگ نیابتی عربستان سعودی به دلیل برخورداری کمتر از کارتهای تهدید زا، تن در دادن به قواعد بین‌المللی و بهره گیری از امکانات مالی و نفتی، کمتر توانسته است در این عرصه ایران را با چالشی جدی مواجه نماید. شاید طی سالهای اخیر کمکهای مالی عربستان سعودی به گروه‌های بلوچ تنها اقدام مستقیم این کشور در یک جنگ نیابتی مستقیم بوده باشد. اما این کشور بنابه دلایل سرزمینی، جمعیتی و حضور شیعیان از نقاط آسیب پذیر بیشتری در مقایسه با ایران برخوردار است. از سوی دیگر عربستان سعودی تلاش کرده است با تلاش برای سقوط رژیم اسد و قطع راه‌های مواصلاتی کمک ایران به حزب‌الله از طریق حمایت از گروه‌های مخالف نظام منجر به کاهش نفوذ ایران در این منطقه شود و موازنه قدرت را به نفع خویش تغییر دهد. اما به نظر میرسد دو اقدام اخیر ایران در فجیره و حمله پهبادی به خطوط انتقال نفت این معادله تابرابر در جنگ نیابتی را به نفع عربستان تغییر خواهد داد. بیانیه رسمی عربستان سعودی مبنی بر دخالت مستقیم ایران در دو اقدام اخیر، احتمالا جنگ نیابتی در منطقه خاورمیانه را وارد مرحله جدیدی کرده و برکل معادلات منطقه تاثیر گذار خواهد بود. تا چند روز آینده شاهد پس لرزهای این اقدام ایران در سطح جهانی خواهیم بود."