پانزدهم فوریه بیست و هفتمین سالروز اسارت اوجالان رهبر حزب کارگران کوردستان ترکیه مشهور به «آپو» است.او در یک توطئه بین‌المللی با مباشرت ترکیه و مشارکت و معاونت کشورهای دیگر چون اسرائیل، کنیا، یونان، روسیه و ایتالیا و.... ربوده شد وتحویل ترکیه گردید.این اقدام زمانی صورت گرفت که در سال ۱۹۹۸ پس از فشار ترکیه بر حافظ اسد رئیس جمهور وقت سوریه، اوجالان از «دره بقاع» در لبنان که آنزمان در اشغال سوریه بود، خارج شد و به کشورهای یونان، روسیه و ایتالیا رفت ولی هیچکدام حاضر به پذیرش او نشدند و مجبورش کردند به نایروبی پایتخت کنیا در شرق افریقا برود.این کشور محل اصلی اجرای توطئه آدم‌ربایی بین‌المللی شد. ربایش اوجالان در زمان دولت «بلنت اجویت» رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق ترکیه (ج‌ه‌پ) صورت گرفت، که داعیه سوسیال دمکراسی داشت. گرچه وی در میان سیاستمداران قبل از کودتای سپتامبر ۱۹۸۰ میلادی ترکیه، فردی پاکدست شناخته می‌شد ولی به اقلیت‌های ملی ترکیه مانند کردان، ارمنیان آشوریان و... بیشترین ستم و فشار را وارد می‌کرد. اجویت یک پانترکیست تمام عیار پیرو راه آتاتورک و اجرای اصل «ترکیه کشوری با یک ملت (تورک) و یک زبان (ترکی) می‌باشد» بود.

وی دستگیری اوجلان را امتیاز دولت خود و یک پیروزی ملی برای ترکیه می‌دانست. رسانه‌های این کشور و رهبران احزاب رقیب او؛ هم این ربایش را با آب و تاب تمام و ستایش از ارتش و میت منتشر کردند.

گرچه زمانیکه اوجلان در کشورهای فوق بدون تضمین امنیتش بلاتکلیف بود، هواداران پرشمار او در روسیه، یونان، ایتالیا و کشورهای غرب اروپا همایش‌ها و راهپیمایی‌های گسترده‌ای به منظور حمایت از او برگزار کردند و چند نفر از هوادارانش نیز خودسوزی کرده و جانشان را از دست دادند، اجویت دستگیری او و برگشتنش به ترکیه و محاکمه و ستاندن جانش را تضمین بقای دولت خود می‌دانست. در آن توطئه، اوجلان در چنگال بخش اطلاعات ارتش ترکیه و سازمان امنیت ترکیه «میت» قرار گرفت.

پنج ماه بعد از دستگیری اوجالان و تحقیقات مشترک میت و سرویس اطلاعاتی ارتش با حمایت ماموران امنیتی موساد پرونده او برای ارجاع به داگاه اماده شده بود. ظاهرا پرونده‌ای شسته و رفته و مملو از اتهاماتی بود که صدور حکم اعدام اوجالان را مسجل کرده و مو لای درزش نمی‌رفت. محکومیت او به اعدام و به زعم انها «افشای تمام فعالیت‌های تروریستی حزب پ‌ک‌ک» به رهبری اوجالان اماده شده و پاسخ در خور ترکیه به انتقادهای گسترده بین‌المللی از سیاستهای ضد حقوق بشری ترکیه که مانع ورودش به اتحادیه اروپا بود اماده شد. از آن سو برای پ‌ک‌ک نیز که با دستگیری رهبر خود با حادثه ناامیدکننده و بحرانی رو به رو شده بود این محاکمه سرنوشت‌ساز بود. پ‌ک‌ک و میت و ارتش ترکیه هرگز به آنچه که در نخستین جلسه پس از خوانش کیفرخواست اتفاق افتاد، فکر نکرده بودند. زیرا وقتی تحقیقات اولیه ضابطان قضایی مرکب از اعضای نظامی و کارشناسان زبده سرویس امنیتی ترکیه میت پایان یافت و پرونده چند هزار صفحه او با کیفرخواست دادستان نظامی ارتش ترکیه به دادگاه نظامی تسلیم شد، همگی تصور می‌کردند روزهای خوش دستگیری اوجالان با محکومیت او به سزای مرگ برای همیشه بسته می‌شود.

اتفاق غیر منتظره در دادگاه نظامی آنچه در نخستین جلسه بعد از قرائت ادعانامه دادستان نظامی اتفاق افتاد موضوعی نبود که نخست وزیر سوسیال دموکرات و میت و ارتش ترکیه در انتظار آن بودند.

وقتی رئیس دادگاه خطاب به اوجالان گفت: «شما متهم به ترور و کشتن هزاران نفر ازمردم ترکیه هستید، چه می‌گویید؟» اوجالان پرسش رئیس دادگاه را به خود او برگرداند و گفت: «من قبول دارم گروه زیادی در دوره ۱۵ ساله مبارزه مسلحانه پ‌ک‌ک با نیروهای مسلح ترکیه کشته شده‌اند. ولی آیا همه قربانیان جنگ توسط گریلا‌های پ‌ک‌ک کشته شده‌اند؟» او در ادامه گفت: «در این مدت نیروهای مسلح ترکیه شمار بسیار بیشتری از مردم را به نام مبارزه با پ‌ک‌ک به عنوان تروریست کشته‌اند که آمار آن موجود و زمان و علت ان مشخص است.» وی درادامه افزود: «ما برای به دست آوردن حقوق خود دست به اسلحه بردیم زیرا از سال ۱۹۲۵ که جمهوری ترکیه تاسیس شد شما به نام و شعار جمهوری ترکیه یک ملت و یک زبان دارد حقوق همه ملیت‌های مقیم این سرزمین چون کردها، ارامنه و.... را نادیده گرفته و پایمال کردید. با کودتاهای پی در پی نظامیان در این کشور آزادی‌های سیاسی و اجتماعی مردم این کشور را از بین بردید. ما کردها که یک سوم جمعیت این کشوریم حق خواندن و صحبت کردن به زبان مادری خود را نداریم.

وقتی ترکان یعنی شما از جنوب شرقی آسیا به این سرزمین در غرب آسیا حمله کردید جز اکثریت کردان و اقلیت‌های رومیان و ارامنه و آشوریان کسی در سرزمین اناتولی زندگی نمی‌کرد. آیا ساکنان اولیه این سرزمین حق حیات ندارند و نمی‌توانند به زبان مادری خود بخوانند و بنویسند. تاریخ و فرهنگ ویژه خود را ندارند؟! اعیاد ملی و آداب‌ و رسوم خود را ندارند؟ آیا در ۷۵ سال گذشته از سال ۱۹۲۵ که ایجاد جمهوری ترکیه اعلام شد تا امروز شما اجازه دادید این ملیت‌ها؛ کرد و غیر کرد با تاسیس احزاب و انجمن‌های صنفی از حقوق خود دفاع کنند؟ آیا این کردها نبودند که به درخواست آتاتورک در جنگ با یونانیان سرزمین آناتولی شرقی را حفظ کرده و از تصرف کامل آن توسط یونانیان با حمایت‌ دولت‌های اروپایی مانع شدند.» این محاکمه زمانی برگزار شد که هنوز بهار اصلاحات و آزادی مطبوعات در ایران خزان‌زده نشده بود. کم و بیش مطبوعات ایران مسائل این دادگاه را به نقل از مطبوعات ترک و غربی منتشر می‌کردند. اوجالان ضربه دوم را هوشمندانه وارد کرد و تاکید نمود: «ما هم در کشتن افراد نقش داشته‌ایم و تنها ما نبودیم. اگر می‌خواهید این کشتار به پایان برسد تنها راه پایان دادن به آن، صلح است. صلحی پایدار که تنها با به رسمیت شناختن حقوق ملی همه ساکنان جغرافیای ترکیه پایان پیدا می‌کند.»

انچه مسلم است، برخی افراد برخورد هوشمندانه و آینده‌نگرانه اوجالان در دادگاه نظامی را ضعف او تلقی کردند. ولی دیری نگذشته بود که اندک اندک آثار این واکنش او در دادگاه و مطرح کردن مسئله صلح در ترکیه از پشت درهای بسته دادگاه نظامی فراتر رفت و تمام ترکیه و اروپا را فرا گرفت. در احزاب و سازمان‌های سیاسی که برای به دست آوردن حقوق ملی یا طبقاتی و عدالت اجتماعی مبارزه مسلحانه می‌کنند، گروهی از اعضا و هواداران که به دست آوردن خواسته‌ها یا اهداف سازمان را منحصرا از راه لوله تفنگ و شلیک گلوله و رگبار مسلسلها می‌دانند، مطرح کردن هر شیوه جدید از مبارزه را «ذنب لا یغفر» تلقی می‌کنند. چنین برخوردی در بعضی اعضا و هواداران پ‌ک‌ک نیز نمایان شد و شاید بهانه‌ای بود که وازدگی را جانشین آزادگی کنند. اما ادامه جلسات دادگاه و تسلط اوجالان بر جریان دادگاه، هم خودش وهم وکلای غیر مستقلش، این روحیه قوی را پیدا کردند که به بینندگان جلسات بقبولانند؛ محاکمه متهم به جهات و و مسایل شخصی و حزبی نیست، بلکه متهم دنبال اهداف و خواسته‌هاییست که به یک ملت مربوط است و بیش از صد سال در پی به دست اوردن آن مبارزه کرده بود تا خواسته‌هایش برآورده شود. اوجالان براین نکته تاکید کرد بدون رسیدن ملت کرد و دیگر ملیت‌های ساکن اناتولی به خواسته‌های خود، نه مشکلات ترکیه حل می‌شود و نه جنگ داخلی به پایان می‌رسد. متهم که خود دانش‌آموخته رشته علوم سیاسی یکی از دانشگاه‌های برتر ترکیه بود و کوله‌باری از تجربه را نیز همراه داشت، ابعاد جنگ داخلی و درگیر شدن ارتش در ۲۱ استان کشور و هزینه‌های کلان جنگ بر گرده اقتصاد ویران را مطرح کرده که ترکیه را درگیر بحران اقتصادی و سیاسی لاینحل نموده است. بحرانی که حل ان در سه دهه قبل از سال ۱۹۹۹ نه در توان دولتهای فاسد و مستعجل احزاب جمهوری‌خواه خلق و دمکرات اجویت و دمیرل بود و نه دولت‌های نظامی برآمده از کودتای خونین سپتامبر ۱۹۸۰ میلادی (۱۳۵۹ شمسی) که متکی بر اقتصاد جنگ ایران و عراق و نیازهای دو طرف جنگ به کاتالیزوری ترکیه و استفاده از توان ترانزیت کالا از طریق ترکیه بود، با پایان جنگ و رفع نیاز به حمل کالا از طریق ترکیه باعث سقوط آزاد اقتصاد ضعیف و در حال فرو پاشی ترکیه شد و دیگر نمی‌توانست از آن آبشخور بهره جوید.

ضربات پی در پی اوجالان بر کیفرخواست سست دادستان نظامی و حافظه قوی او در مرتبط کردن هر درگیری نیروهای پ‌ک‌ک با اقدام قبلی نیروهای مسلح کشور طوری بود که زمام اداره دادگاه از دست قضات نظامی خارج شد و جلسات روزهای آخر دادگاه به صورت خسته‌کننده درآمده بود. مانند همه کشورهای فاقد آزادی‌های دموکراتیک و استقلال قضایی، دادستانی ترکیه و میت چاره این دادگاه را در آن دیدند که خانواده‌های افراد کشته شده ارتش و پلیس و ژاندارمری را بسیج و تحریک به حضور در دادگاه کرده و خواهان اعدام اوجالان شوند.

در یکی ازجلسات این دادگاه و در اعتراض به این رفتار پوپولیستی که در دیگر کشورها نیز صورت می‌گیرد و از آن وسیله‌ای برای جبران ناتوانی و نارسایی اثر دادگاه‌ها بر ذهنیت افکار عمومی استفاده می‌کنند، گفته شد؛ آیا خانواده‌های کشته‌شدگان مناطقی که در آن درگیری‌ها تفاق افتاده است می‌توانند چنین نمایشی بر پا کنند. گرچه این واکنش اوجالان ‌موجب عکس‌العمل‌ تند دادگاه‌های نظامی شد ولی مسئله صلح مطرح شده، چنان جا افتاده بود که جلسات پایانی دادگاه به صورت کسل‌کننده درآمد و سرانجام پس از دو ماه محاکمه، آپو به اعدام محکوم شد و با اعتراض او در دادگاه حقوق بشر اروپایی حکم اعدام به حبس ابد تغییر یافت.

انتشار کم و بیش اخبار دادگاه اوجالان و مشاهده آن از طریق ماهواره که ورود آن به ترکیه پیش از ایران بود، موجب شد هم مردم مناطق کردنشین و هم مردم سایر نقاط ترکیه در جریان وقایعی قرار گرفتند که در کشور روی می‌داد و مردم از آن بی‌خبر بودند. به این ترتیب نه تنها جنگ داخلی با دستگیری و محاکمه اوجالان فروکش نکرد بلکه گروه‌های زیادی از کرد و غیر کرد و حتی ترک‌های عدالتخواه و خلق‌های دیگر به پ‌ک‌ک پیوستند و بار دیگر خاطره جنگ‌های داخلی اسپانیا در مقیاسی کوچکتر در خاطرها زنده شود. اینجاست که کردها می‌گویند؛ عدو شود سبب خیر، اگر خدا خواهد.

پس از محکومیت اوجالان حکومت ترکیه که از نگهداری او در هر یک از زندان‌های شناخته شده کشور به جهت حمله به آن و نجات یا کشته شدن اوجالان وحشت داشت، او را به زندانی در جزیره امرالی در دریای مرمره که چهار طرف آن آب است و از زمین و هوا بشدت کنترل می‌‌شود منتقل کردند.

۲۵ سال انزوای کامل و موارد متعدد نقض حقوق بشر

الف- اوجلان بیش از ۲۵ سال است که در انزوای کامل در سلول انفرادی زندانی است و بیش از ۱۹ سال از ملاقات با وکلای خود ممنوع بوده است.

ب- درخواست وکلای اوجالان برای رفتن به زندان امرالی و دیدن موکلشان بیش از ۱۰۰۰ بار از سوی مقامات حکومت ترکیه رد و با آن مخالفت شده است.

پ - قریب به ۵ سال و نیم عبدالله اوجالان حتی از ملاقات با اعضای خانواده خود محروم و حکومت ترکیه از ملاقات او با خانواده ممانعت کرده است. در حالی که در بند ۵ قطعنامه روش رفتار با زندانیان که در ۱۴ دسامبر ۱۹۹۰ تصویب شد آمده است: «کلیه زندانیان صرف نظر از محدودیت‌هایی که مشخصا اقتضای طبیعت زندان است، از حقوق بشر و آزادی‌های بنیادین مذکور در اعلامیه جهانی حقوق بشر برخوردارند.»

ت - همچنین حقوق بشر و آزادی‌های بنیادین مندرج در میثاقین بین‌المللی برای زندانی اعمال می‌شود. ترکیه هیچ حق اساسی این زندانی را به رسمیت نشناخته است.

ث- در سال ۲۰۱۷ گودو راموند رئیس دادگاه حقوق بشر اروپا اعلام کرد این وضعیت انزوای تحمیلی که آقای اوجالان در آن به سر می‌برد نقض ماده ۳۴ پیمان نامه حقوق بشر اروپاست.

ج- در همین راستا رزان ساریجا از وکلای مدافع عبدالله اوجالان طی گفتگویی اعلام کرد؛ دولت ترکیه از طریق حصر فشرده در زندان امرالی در حال تحمیل مرگ تدریجی به موکلش است. او سازمان‌های مسئول جهانی را به خاطر سکوت در قبال نقض قوانین بین‌المللی محکوم کرد.

به گفته این وکیل مدافع، دادگاه حقوق بشر اروپا که پیشتر به روند دادگاه اوجالان اعتراض کرده بود از موضع خود عقب‌نشینی کرده و ترکیه را به دلیل قبول نکردن اعاده دادرسی در شرایط عادلانه مورد بازخواست قرار نداده است.

دولت ترکیه در اصلاح قوانین داخلی خود در ژوئن ۲۰۰۵ با اضافه کردن تبصره‌ایی چند که آن را طبق قوانین مختص به اوجالان نامیدند بر حصر فشرده او در زندان، به اصطلاح اعتبار قانونی داده است. این اقدام نقض ماده سوم کنوانسیون منع شکنجه و رفتار خشن و غیر انسانی با زندانیان می‌باشد.

چ- در بند ۲ این ماده آمده است به منظور پایان دادن به ایجاد زمینه‌های عمل شکنجه مراجع شایسته و صلاحیت‌داری باید در نظر گرفت تا بتوان بدین وسیله دولتی که وجود نمونه‌های فاحش و آشکار و عملی شکنجه و نقص مداوم حقوق بشر در آن مشاهده می‌شود را بررسی کنند.

این رهبر کرد بدون برخورداری از هرگونه حق تماس و دیدار در یک اتاق کوچک بدون هوای کافی نگهداری می‌شود که در آن دچار مشکلات تنفسی و جسمانی شده و حکومت ترکیه پروسه مرگ تدریجی را در مورد اوجالان پیش می‌برد.

ح- در اسناد حقوق بشری نیز افراد به صرف انسان بودن دارای حقوقی هستند از جمله حق حیات، آزادی بهداشت درمان که این حقوق همگانی است و زندانی بودن تغییری در رعایت این حقوق ایجاد نمی‌کند.

خ- در ماده ۱۰ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی امده است کلیه افرادی که از حقوق خود محروم شده‌اند باید با انسانیت و احترام با حیثیت ذاتی شخص انسان رفتار کرد.

د- بر اساس اصول اخلاق پزشکی مصوب مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مورد زندانیان، زندانیان بیمار باید معاینه و تحت درمان مداوم قرار گیرند.

برای حفظ حقوق مادی زندانیان باید اسباب ملاقات، مکاتبه و تماس تلفنی زندانی با خانواده فراهم شود ولی حکومت ترکیه به شرح فوق از اعمال این حقوق به کلی سر باز زده است. طی ۲۶ سال گذشته از سوی حکومت ترکیه عبدالله اوجالان با انزوا و جلوگیری از ملاقات و دادرسی عادلانه روبرو شده و حقوق انسانی وی به صورت مرتب نقض شده است.

تحولات جدید خاورمیانه و انتظارات از نقش آفرینی اوجالان

علی‌رغم محدودیت‌ها ونقض گسترده حقوق بشر که در ۲۶ سال گذشته در مورد اوجالان اعمال شده است او همچنان کلید حل مسئله کرد در ترکیه و پایان جنگ‌های داخلی این کشور می‌باشد. اولین کسی که این شجاعت را داشت و به استقبال خطر رفت، تورگوت اوزال اولین نخست وزیر بعد از پایان حکومت نظامی در سال ۱۹۹۲ بود. هرچند نتوانست در برابر مقاومت و فشارهای نظامیان ترکیه که همیشه در مسائل سیاسی این کشور دست بالایی دارند پروژه صلح و پایان دادن به جنگ داخلی ترکیه را به انجام برساند، با این حال او بر اثر جنگ از همین سال اقدامات برای حل این مسئله را شروع کرد و کاهش فشار بر کردها و سایر اقلیت‌های ملی آغاز شد. مردم توانستند برخی آزادی‌های پایمال شده را به دست آورند. ممنوعیت صحبت کردن به زبان کردی، برگزاری عید نوروز به عنوان عید ملی کردها، تغییر دادن نام‌های ترکی به نام‌های کردی و برگزاری کنسرت‌ها و اجتماعات آغاز شد که فرجام نیکی در پی داشت و منجر به توافقنامه دلمه باغچه در سال ۲۰۱۵ شد. حزب حاکم به رهبری سلطان رجب اردوغان مذاکراتی برای حل مسائل کردها را از طریق حزب دموکراتیک خلق‌ها به رهبری صلاح الدین دمیرتاش شاعر و وکیل دعاوی و نماینده مجلس و عثمان بایدمیر آغاز که با مداخله نیروهای نظامی و قدرت‌طلبی اردوغان به عنوان سلطان جدید و مدافع احیای خلافت نئو عثمانی به شکست انجامید.

پس از آن به فرمان سلطان به صورت وحشیانه‌ای شهرهای کردنشین محاصره و بمباران شد. بعضی مناطق را به صورت سرزمین سوخته درآوردند که این امر باعث تشدید مبارزات پ‌ک‌ک در داخل و خارج ترکیه و شکست‌های سخت نیروهای مسلح ترکیه شد. با آغاز فصل تغییر در خاورمیانه و سقوط دولت بعثی حاکم در سوریه و به قدرت رسیدن هیئت تحریر شام در این کشور حزب دم پارتی سومین فراکسیون نمایندگان مجلس کنونی ترکیه اقداماتی جهت احیای برنامه صلح «دلمه باغچه» را آغاز کرده است. ملاقات‌هایی بین نمایندگان مجلس ترکیه و اوجالان در جزیره امرالی صورت گرفته است. گفته می‌شود اوجالان رسماً اعلام کرده است آمادگی نقش‌آفرینی در این پروسه صلح را دارد. اوجالان چه قبل از دستگیری و چه بعد از آن بارها و بارها خواهان حل مسئله کرد از طریق مسالمت‌آمیز شده و چندین بار یک طرفه اقدام به اعلام آتش‌بس کرده است. هرچند دولت و ارتش ترکیه حتی در زمان اجرای توافقنامه دلمه باغچه به آن پایبند نبوده‌اند ولی کردها این امتیاز را پیدا کرده‌اند که اکثریت مردم ترکیه اعم از کرد و ترک و غیره و افکار عمومی جهان آنان را صلح‌خواه و مسالمت‌جو بشناسند و دولت حاکم در ترکیه را مصر بر ادامه جنگ و خونریزی در ۲۱ استان کشور معرفی کنند. گفته می‌شود به مناسبت آغاز بیست و هفتمین سال دستگیری اوجالان بیانیه یا ویدیویی منتشر می‌کند که در آن خواسته‌های خود را بر اصل مسئله کُرد و پایان جنگ داخلی ترکیه مطرح خواهد کرد. این موضوع در داخل و خارج ترکیه با استقبال مواجه شده است. آنچه در این خصوص مهم است محتوای پیام اوجالان خواهد بود که چه موضوعاتی در آن مطرح می‌شود. اساساً دولت آ‌ک‌پ وخلیفه اعظم آنکارا به آن روی خوش نشان می‌دهد یا همچنان درپی شکار هستند حتی اگر در آسمان‌ها باشد. از سویی دیگر با توجه به گذشت بیش از یک ربع قرن از دستگیری اوجالان و انزوای دائمی ایشان که به نوعی تلاش حکومت ترکیه برای مرگ تدریجی او می‌باشد، آیا اوجالان مسائلی را که مطرح می‌کند غیر از پذیرش و رد آن توسط ترکیه مورد اقبال و پذیرش رهبران حزب پ‌ک‌ک‌ و بدنه آن قرار می‌گیرد.

آنچه مسلم است حزب کارگران کوردستان ترکیه همچنان بر محور رهبری بلا منازع آپو فعالیت می‌کند و آماده مصالحه‌ای است که دست کم بخش اصولی و کلی خواسته‌های کردها را برآورده سازد. جز این تنها خلع سلاح بی قید و شرط نیروهای پ‌ک‌ک و انحلال حزب است که خواست آنکارا می‌باشد و برای رهبری بیرونی پ‌ک‌ک غیر قابل مذاکره است. یک ماه و نیم آینده منتهی به عید نوروز شرایط وزش نسیم صلح و آزادی را مشخص می‌کند.

 

منبع‌: کانال تلگرام صالح نیکبخت