تفاهمنامه دلما باخچه از ۱۰ ماده تشکیل شده بود. از نظر رهبر خلق کورد، عبدالله اوجالان، امضای این تفاهمنامه به عنوان گام نخست فرایند دست‌یابی به راه حل بود. در ۲۸ فوریه، سری ثریا اوندر از اعضای هیات امرالی اظهار داشت که اوجالان گفته است: به منظور آنکه حزب کارگران کوردستان مبارزه مسلحانه را پایان دهد و بتواند تصمیمی استراتژیک و تاریخی در این باره اتخاذ کند، من می‌خواهم که در بهار کنگره غیر عادی خود را برگزار کند. یالچین آکدوغان از اعضای هیات دولت نیز در این باره اظهار داشته بود که ما  تصمیم راسخی برای به نتیجه رسیدن این فرایند داریم. اردوغان نیز همانروز گفته بود که: این بیانیه‌ای است که ما مشتاقانه منتظر آن هستیم. ما در ۱۸ می همان سال بعد از آنکه داعش دفتر حزب دمکراتیک خلق‌ها در آدانا و مرسین را با بمب مورد هدف قرار داد و در ۵ ژوئن در میتینگ حزب دمکراتیک خلق‌ها در آمد، در ۲۰ ژوئیه در پرسوس قتلعام گسترده‌ای را به راه انداخت، این فرایند در نهایت با قتل مشکوک دو پلیس در پرسوس خاتمه یافت.

بعد از آن جنگ دوباره آغاز شد. بر اساس اطلاعات و داده‌های منتشر شده از سوی سازمان حقوق بشر ÎHD بین سال‌های ۲۰۱۵-۲۰۲۰ تعداد ۵ هزار و ۳۶۵ نفر در جریان حملات جان خود را از دست داده‌اند و ۷ هزار و ۹۸۶ نفر نیز مجروح شده‌اند. این فرایند همچنان نیز ادامه دارد.

طیب تمل معاوم ریاست مشترک حزب دمکراتیک خلق‌ها و نماینده پارلمان که در سال ۲۰۱۲ به مدت ۶۸ روز دست به اعتصاب غذا زده بود و بعد از دست‌یابی به اهداف این اعتصاب غذا، در رابطه با فرایند آن دوره با خبرگزاری مزوپوتامیا گفتگویی را انجام داده است.

مرحله‌ای تاریخی

طیب تمل در رابطه با آن دوره اظهار می‌دارد: فرایند دست‌یابی به راه حل با اراده و عزم راسخ اوجالان آغاز شد. عقلانیت دولت در آن دوره، حکومت در آن دوره و نخست زیر آن دوره اردوغان این فرایند را پذیرفته بودند و در این رابطه به منظور دست‌یابی به راه حل دیدارها ادامه یافته بودند. در تاریخ ترکیه، غیر از قانون سال ۱۹۲۱ این نخستین بار بود که موجودیت خلق کورد، حقوق خلق کورد، موقعیت سیاسی و آزادی خلق کورد به موضوع گفتوگوها تبدیل شده بود. این مرحله برای خلق کورد و دیکر خلق‌های جمهوری ترکیه تحولی تاریخی به شمار می‌رفت.

حمله به روژآوا

تمل در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت که این فرایند با اراده اوجالان آغاز شده و در این باره دولت نیز مسئولیت خود را بر عهده داشت که حقوق خلق کورد را به شیوه‌ای دمکراتیک مورد بررسی قرار داده و قوانین ضد دمکراتیک مصوب در این باره را  می‌بایست مورد بررسی قرار داده و تغییر می‌داد.

در همین باره طیب تمل اظهار داشت که با آغاز حملات به روژآوا، و خصوصا حملات داعش به کوبانی، به جای آنکه دولت در این باره اعلام موضع کند، به حمایت از عملیات دست زده و این موضعگیری در خصوص فرایند راه حل، بی‌اعتمادی‌ها را افزایش داد.

بقای حاکمیت ا.ک.پ

طیب تمل در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت: بعد از انتشار تفاهمنامه دولما باخچه، بدون گذشت زمان، اردوغان اعلام نمود که این تفاهمنامه و متن این آن را که در مقابل دوربین‌های خبری امضا شده بود به رسمیت نمی‌شناخته و ان را نکار نمود. این مسئله نشانههای بود که این تفاهم در راستای منافع حزبی وی نبود. در واقع؛ مسئله‌ای که در تفاهمنامه دولما باخچه اعلام شده بود، ساده‌ترین سبک و شیوه این فرایند بود. در نتیجه مباحث و دیدارهای تاریخی، آغاز مرحله‌ای تاریخی رقم خورد. اما حاکمیت، یعنی اقتدار آ.ک.پ بقای خود را در ایجاد صلح و آشتی ملاحظه نمی‌کرد، بلکه بقای خود را در تداوم جنگ می‌دید و در نهایت نیز جنگ را ترجیح داد.حاکمیت دو مسئله جنگ و کودتا را برای بقای حاکمیت خود همیشه در آستین داشت. اما این بار، این خود حاکمیت یعنی اردوغان بود که از این دو کارت استفاده کرد.

تمل در رابطه با ده ماده‌ای که در تفاهمنامه دلما باخچه آمده بود نیز اظهار داشت: به جای اسلحه سیاست، حقوق شهروند، الغای قوانین ممنوعیت و تغییرات آنها، پیشرفت اقتصادی منطقه، اصلاح قوانین کیفری، خاتمه دادن به قتل‌عام زنان، فرهنگ و اکولوژی، حق هویت و آموزش به زبان مادری از جمله بندهای این ده ماده بودند. با گذشت زمان اکنون که به این مواد نگریسته می‌شود، می‌توان پرسید که برای کدامیک از این مسائل تا کنون گامی برداشته شده است؟ کاملا بدیهی است که خواهان دست‌یابی به حل این مسائل و مشکلات نیستند. زیرا آقای اوجالان در دیدار خود در سال ۲۰۱۹ با وکلایش گفته بود که موضع ما در امرالی، تداوم بیانیه نوروز ۲۰۱۳  به شیوه‌ای عمیق‌تر و شفافتر است. یعنی عملا به دولت نیز گفته‌اند که باید دولت نیز به بعد دیگر مسئله توجه کند.

با تداوم برخوردها دست‌یابی به راه‌حل امکان‌پذیر نیست

طیب تمل در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت که تفاهمنامه دلما باخچه برای خلق‌های ترکیه فرصتی تاریخی بود و امروز بار دیگر معلوم شده است که مسئله کورد با برخورد، تنش و جنگ به راه‌حل دست پیدا نمی‌کند. استدلال‌های اصلی به شیوه‌ای دمکراتیک به معنای تغییر ترکیه در متن این تفاهمنامه وجود دارند. امروز اقدامی که باید انجام شود بازگشت مجدد به بندهای این تفاهمنامه و متن آن است.

منبع: MA