تاثیر سیاست اشغال و الحاق ترکیه در عراق و باشور کوردستان در ماه‌های اخیر در منطقه همچنان ادامه دارد. دولت اردوغان که خواهان افزایش جنگ علیه کوردها است، برای رسیدن به هدف خود با مدیریت هولیر و بغداد توافقاتی ایجاد کرده است و این توافقات نشان از چندوجهی بودن جنگ دارد. تأثیر تلاش‌های نظامی و سیاسی ماه‌های گذشته بر سیاست شکننده عراق، مورد توجه است. آینده دولت السودانی که به موضع ضعیف خود در برابر اشغالگران ترکیه معروف است، یکی از موضوعاتی است که در روزهای آینده بیش از همه مورد بحث قرار خواهد گرفت.

تلاش‌های دیپلماتیک ترکیه

در آغاز پروژه «راه توسعه» روابط با دولت مرکزی عراق گسترش یافت؛ که به این موضوع اشاره دارد که دولت ترکیه می‌خواهد درگیری در عراق را به فرصتی برای خود تبدیل کند. بزرگترین تلاش دیپلماتیک ترکیه در سال ۲۰۲۴، «پذیرش» حمله به کوردستان توسط بغداد در برابر «کمک» اقتصادی و انرژی بود. آنکارا که هنوز به چنین تلاش‌هایی پایان نداده است، می‌خواهد از اعتراضات احتمالی در عراق که سیاست چندجانبه دارد جلوگیری کند. کارهایی که هم اکنون در بهدینان انجام می‌شود در نتیجه این سیاست‌ها به نفع دولت ترکیه است.

درگیری‌ها و اختلافات بلوک شیعه و سنی

تلاش‌ها از همه مجاری برای نشان دادن مخالفت همه احزاب در عراق با جنبش آزادی کوردستان انجام می‌شود، اما جنگ نیابتی بین دولت‌های ترکیه و ایران در منطقه ادامه دارد. تهران به عنوان بخشی از اقدامات خود علیه حمله آنکارا به عراق در سال ۲۰۲۱، عملیاتی را در عراق علیه تمامی شرکای دولت ترکیه انجام می‌دهد. در انتخابات همان سال، جنبش صدر، حزب نهضت عراق به رهبری محمد حلبوسی و حزب دمکرات کوردستان به عنوان ائتلاف دولت ترکیه در عراق سازماندهی شدند.

ایران این را یک بلوک سنی علیه خود می‌دانست و از قدرت خود در عراق برای از بین بردن این اتحاد استفاده می‌کند.

عملیات تهران علیه «ائتلاف آنکارا»

تهران که پس از انتخابات به تکاپو افتاد، ابتدا به نهضت صدر که بزرگترین بخش اتحاد است توجه کرد. ایران صدر و اطرافیانش را از سیاست عراق بیرون راند، سپس به برخی از ساختارهای سیاسی و نظامی مرتبط با صدر روی آورد. صدر پس از یک وقفه دو ساله با نام «جنبش ملی شیعه» وارد میدان شد که نشانه‌هایی از بازگشت به سیاست عراقی داشت. کنار گذاشتن او از عرصه سیاسی تأثیرات مهمی بر تغییر موازنه‌ها در سیاست دارد.

فشار رئیس مجلس

تهران سپس حلبوسی را که به عنوان رئیس پارلمان عراق انتخاب شده بود، از طریق دادگاه فدرال عراق که تحت نفوذ خود دارد از سمت خود برکنار کرد. البته او هنوز فشارهای سیاسی و نظامی خود را اعمال می‌کند و ۹ ماه است که اجازه برگزاری انتخابات ریاست پارلمان عراق را نداده است.

آخرین مرحله: پ‌د‌ک

تهران که اخیراً بر حزب دمکرات کوردستان تمرکز کرده است، از طریق همین دادگاه تصمیمات زیادی در مورد انتخابات باشور کوردستان اتخاذ کرد. روابط و تلاش حزب دمکرات کوردستان با دولت اردوغان باعث شد خلق باشور کوردستان ضربه‌های سیاسی و اقتصادی سنگینی را متحمل شوند. پس از ۳۰ سال وضعیت باشور کوردستان موضوع بحث شد و این روند همچنان ادامه دارد.

تأثیر درگیری شیعیان قم و کربلا

بزرگترین مشکل ایران با شیعیان عراق این است که ایران مرکزیت همه شیعیان جهان را در شهر قم ایران می‌داند. اعراب شیعه در مقابل این فشارها می‌ایستند و می‌گویند که سیاست ایران تشیع فارس را تحمیل می‌کند و کربلا و نجف را باید مرکز دانست. این دو دیدگاه دلیلی است که محافل سیاسی شیعه در عراق هر از چند گاهی با جهان عرب سنی ائتلاف سیاسی، نظامی و اقتصادی تشکیل می‌دهند. با توجه به نظرات متفاوت بین طرفین، همیشه تغییراتی در شرکا و اتحادها وجود دارد.

بازگشت صدر

اگر صدر با برقراری روابط با آمریکا به صحنه سیاسی بازگردد، ممکن است در بحران و درگیری‌های عراق نقش داشته باشد. به همین دلیل است که صدر اخیراً با عربستان سعودی و امارات متحده عربی روابط برقرار کرده است و به این تحولات ادامه می‌دهد. در همین چارچوب، بارزانی نیز در حال ارتباط با امارات در مورد انتخابات است. بنابراین اینها گام‌های طرف مقابل محسوب می‌شوند.

همکاری با اشغالگران باعث نابودی دولت السودانی می‌شود

وضعیت کنونی عراق حاکی از یک شرایط پیچیده سیاسی است. ایستادگی در برابر برنامه‌ها و دستور کار اشغالگران ترکیه در تعیین پویایی آینده این کشور تعیین کننده خواهد بود. این وضعیت قبل از هر چیز بر دولت السودانی تأثیر خواهد گذاشت که به صدای مردم عراق گوش نمی‌دهد. دولت السودانی که خود را برای انتخابات سراسری عراق در سال ۲۰۲۵ آماده می‌کند، با «همکاری خاموش» خود در برابر اشغالگران اعتراضات مردمی را برانگیخته است. خلق عراق که هنوز اشغالگری‌های ترکیه را به یاد دارند، تاکید می‌کنند که اگر دولت گام‌های بیشتری علیه اشغالگری برندارد، می‌توانند اعتراضات بزرگ‌تری را به راه بیندازند. این وضعیت نقش تعیین کننده‌ای برای آینده دولت السودانی دارد. اقداماتی که تاکنون انجام شده نشان می‌دهد که دولت فعلی نمی‌تواند دوباره به قدرت برسد.

مذاکرات بین آنکارا و بغداد

موضوع دیگری که برای طرفین حائز اهمیت است، نتیجه توافقاتی است که منجر به طرح‌های اشغالگرانه جدید دولت ترکیه در عراق شد؛ چراکه دولت در عراق دائما در حال تغییر است. آنکارا که در تلاش برای برقراری رابطه عمیق با بغداد بر اساس پروژه «جاده توسعه» است، دومین نشست این پروژه را برگزار کرد و فروش برق به عراق را دوباره آغاز کرد. در مقابل این، حرکت ارتش ترکیه در خاک عراق و باشور کوردستان نادیده گرفته می‌شود. همچنین تلاش‌های گسترده برای جرم انگاری جنبش آزادی کوردستان در افکار عمومی عراق، نتیجه روابط دو طرف است.

اگر السودانی برود، توافقات با اردوغان چه خواهد شد

آنکارا که خواهان حفظ توافقات مهر و موم شده است، تصور می‌کند که اگر موازنه‌های سیاسی در عراق تغییر کند - چیزی که هر روز در حال رخ دادن است- آسیب زیادی نخواهد دید. از سوی دیگر همه داده‌ها نشان می‌دهد که دولت تغییر خواهد کرد. می‌دانیم این به یک سنت در صحنه سیاست بغداد تبدیل شده است که یک دولت جدید بر اساس «توافقات» دولت قبلی کار نمی‌کند. این یکی از بزرگترین ترس‌های آنکارا است. او در تلاش است تا فورا همه نهادها و مکانیزم‌های دولت عراق را به پذیرفتن این توافقات متقاعد کند.