یادداشت

از جنایتکار جنگی تا سرآمد سوریه: جولانی

جولانی که قبلاً ترجیح می‌داد پنهان بماند، به تدریج جلوی دوربین‌ها ظاهر شد و عمامه و لباس نظامی‌اش را کنار گذاشت و شروع به پوشیدن کت و شلوار کرد. پیشتر مناطقی که تحت کنترل جولانی و گروه تحت سرکردگی‌اش HTS بود، با قوانین سختگیرانه شریعت اداره می‌شد.

کسانی که اخیراً رویدادها را دنبال می‌کنند، می‌پرسند: «چگونه؟» چگونه ممکن است که سرکرده سازمانی که در «لیست تروریستی» ایالات متحده آمریکا قرار دارد و برای سرش ۱۰ میلیون دلار جایزه تعیین شده است، با محبوب‌ترین تلویزیون‌های جهان مصاحبه کند و به چهره‌ای تبدیل شود که نمایندگان همه کشورها او را ملاقات می‌کنند؟

ابو محمد الجولانی یا نام واقعی‌اش احمد حسین الشراع، سرکرده HTS است که دمشق به آن واگذار شده است. او در لیست تحت تعقیب‌ترین‌های ایالات متحده آمریکا قرار دارد. فرمانده ظاهری حمله ۲۷ نوامبر است. در سال ۲۰۱۶، HTS دوباره روی صفحه CNN ظاهر شد. در آن زمان، HTS «جبهه النصره» نامیده می‌شد. خب، این مرد ۴۲ ساله که ریاست خود را در سوریه اعلام کرده و در کانون توجه جهانیان قرار دارد، کیست و چه می‌خواهد؟

او بیش از ۲۰ سال در صفوف القاعده، جبهه‌النصره، داعش و HTS در سطوح مختلف فعالیت داشته و در میدان‌های جنگ حضور داشته است. در حالی که قبلاً در سایه‌ها پنهان می‌شد، اکنون از ظاهر شدن زیر نورافکن‌ها ابایی ندارد. علاوه بر این، هر بار با یک تصویر جدید ظاهر می‌شود. تغییر سبک او فقط یک کار تصویری نیست، بلکه پیامی به افکار عمومی جهان است. اما سوال اصلی این است: آیا یک کت و شلوار برای تبدیل یک جهادی سابق به یک «فرمانده محلی میانه‌رو» کافی است؟

جولانی که اهل منطقه‌ی جولان سوریه و از خانواده‌ای ثروتمند است، ۴۲ سال دارد و در ریاض عربستان سعودی به دنیا آمده است. دوران کودکی خود را در محله‌ی مرفه مزه در دمشق گذراند. جولانی که فرزند خانواده‌ای ثروتمند بود، تحصیلات خوبی داشت. جولانی برای اولین بار پس از حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ به ایدئولوژی جهادی علاقه پیدا کرد. او در سنین جوانی به صفوف القاعده پیوست و در سال ۲۰۰۳ به عراق رفت. او در صفوف القاعده در عراق در انجام و هماهنگی بسیاری از بمب‌گذاری‌ها نقش داشت. در نتیجه‌ی بمب‌گذاری‌هایی که شخصاً انجام داد و دستور آن را داد، صدها غیرنظامی بی‌رحمانه کشته شدند. جولانی که چندین بار توسط ارتش ایالات متحده آمریکا دستگیر شده بود، در سال ۲۰۰۵ توسط نیروهای آمریکایی در موصل دستگیر و پس از پنج سال حبس آزاد شد.

با شروع ناآرامی‌ها در سوریه در سال ۲۰۱۱، او توسط ابوبکر البغدادی، سرکرده داعش به سوریه فرستاده شد و در آنجا جبهه‌النصره را تأسیس کرد. ایالات متحده آمریکا، جبهه النصره را به عنوان یک سازمان تروریستی اعلام کرد و برای سر جولانی ۱۰ میلیون دلار جایزه تعیین کرد. جبهه النصره که در ابتدا به عنوان شاخه القاعده در سوریه فعالیت می‌کرد، به سرکردگی جولانی به سرعت قدرت گرفت. این گروه در کمتر از یک سال بیش از ۵۰۰ حمله بمب‌گذاری انجام داد و موج وحشتناکی از خشونت را به راه انداخت.

جولانی در سال ۲۰۱۳ با البغدادی، سرکرده داعش دچار اختلاف شد. اساس این اختلاف، اتخاذ استراتژی متمرکزتر بر سوریه توسط جبهه النصره در مقابل اهداف جهادی جهانی داعش بود. جولانی از داعش جدا شد و وفاداری خود را به القاعده اعلام کرد و یک تشکیلات مستقل جبهه النصره را در سوریه به پیش برد.

او اولین مصاحبه خود را در سال ۲۰۱۵ با الجزیره مستقر در قطر انجام داد. در این مصاحبه، صورت خود را با روسری پوشاند و پشت به دوربین ایستاد و استدلال کرد که سوریه باید طبق قوانین شریعت اداره شود. او اظهار داشت که علوی‌ها، شیعیان، دورزی‌ها و مسیحیان در کشور جایی ندارند.

جولانی در سال ۲۰۱۶ اعلام کرد که جبهه النصره روابط خود را با القاعده قطع کرده است و با این حرکت، سازمان را دوباره شکل داد.

وی با اعلام جدایی از القاعده و انحلال جبهه النصره، تصریح کرد که از این پس تحت نام جبهه تحریرالشام (HTS) که هیچ ارتباطی با هیچ تشکیلات خارجی ندارد، به فعالیت خود ادامه خواهند داد. این اقدام بخشی از استراتژی جولانی برای فرار از اتهامات تروریستی جهانی بود. HTS ظاهراً روابط خود را با سرکردگی القاعده در افغانستان به طور کامل قطع کرد و مبارزه با رژیم در شمال غرب سوریه را در اولویت قرار داد.

جولانی در اولین مصاحبه خود با بی‌بی‌سی در سال ۲۰۲۱ که در آن کت و شلوار پوشیده بود، درباره روابط خود با غرب صحبت کرد و با دفاع از اینکه HTS تهدیدی برای غرب نیست، گفت: «بله، ما از سیاست‌های غرب انتقاد کردیم، اما نمی‌خواهیم از سوریه علیه ایالات متحده آمریکا یا اروپا اعلام جنگ کنیم.»

جولانی که قبلاً ترجیح می‌داد پنهان بماند، به تدریج جلوی دوربین‌ها ظاهر شد. او در مراسم فارغ‌التحصیلی، کنفرانس‌ها و فعالیت‌ها با کودکان ظاهر شد. او عمامه و لباس نظامی‌اش را کنار گذاشت و شروع به پوشیدن کت چرمی کرد. با این حال، مناطقی که تحت کنترل او بود، با قوانین سختگیرانه شریعت اداره می‌شد. او و گروه تحت سرکردگی‌اش HTS به ارتکاب جنایات بسیاری علیه بشریت متهم هستند.

در نهایت، در ۲۷ نوامبر ۲۰۲۴، HTS به سرکردگی جولانی، با تأیید و حمایت نیروهای بین‌المللی، به ویژه اسرائیل و بریتانیا، پس از خروج ارتش سوریه، به سرعت بقیه ادلب، حلب، حما، حمص، دمشق، لاذقیه و طرطوس را تصرف کرد. این روند که منجر به فروپاشی رژیم ۶۱ ساله بعث در سوریه شد، باعث شد که جولانی بیش از هر زمان دیگری محبوب شود.

پس از پایان رژیم اسد در سوریه، جولانی، سرکرده سازمان اسلام‌گرای رادیکال هیئت تحریرالشام (HTS) که وارد دمشق شده بود، به عنوان رئیس دوره انتقالی اعلام شد. این اعلامیه روز چهارشنبه، ۲۹ ژانویه، در کنفرانس «پیروزی» که پشت درهای بسته در دمشق برگزار شد، انجام شد.

نیروهای زیرمجموعه HTS و نیروهای وابسته به SNA تحت حمایت ترکیه در کنفرانس برگزار شده شرکت نکردند. فاش شد که اکثر چهره‌های حاضر در این نشست در صفوف القاعده، جبهه النصره، داعش، HTS و SNA که مسئول قتل‌عام بی‌رحمانه هزاران غیرنظامی بودند، در موقعیت‌های مدیریتی ارشد فعالیت کرده‌اند و از جنایات جنگی جدی تحت تعقیب هستند.

در بیانیه‌هایی که منتشر شد، اعلام شد که اراده‌ای که در کنفرانسی که در آن اداره خودمدیریتی شمال و شرق سوریه و نمایندگان مردم و باورداشت‌های عرب، کورد، دورزی، علوی، شیعه، ترکمن و سایرین حضور نداشتند، آشکار شد، در سوریه هیچ جایگاهی ندارد. پیش‌بینی می‌شود که کنفرانس برگزار شده توسط HTS و تشکیلات جنایتکار جنگی وابسته به ترکیه، SNA، مشکلات موجود در سوریه را عمیق‌تر کند.

حال، آیا جهان یک شبه‌نظامی جهادی سابق را به عنوان یک سرکرده مشروع که ادعای تشکیل دولت دارد، می‌پذیرد؟ و آیا جولانی قادر خواهد بود جامعه سوریه را که بر اثر جنگ داخلی تکه تکه شده است، دوباره متحد کند؟ زمان این موضوع را نشان خواهد داد.