«در گرداب بیرحم اجبار، نه مشکلات و نه راههای حل به اندازه کافی به رفتار آگاهانه نمیرسند. اگر خود روشنگری و خود آگاهی به حقیقت نزدیک باشد، نیمی از راهحل طی شده است. نیم دیگر آن، برداشتن گامهای مناسب در آن راه است.»
رهبر آپو سطرهای بالا را در طرح عملی «نقشهراه برای راهحل دموکراتیک» که در سال ۲۰۰۹ تهیه کرده بود، بیان کرده بود. از آن روزگار تاکنون آبهای زیادی از زیر پلها گذشته است. ذهنیت اتحادگرایانه (جمعیت اتحاد-ترقی) که یک قرن پیش به روابط هزار ساله کورد و ترک خیانت کرد، یک قرن بعد همان شجره خیانت را با برچسب «طرح فروپاشی» در مقابل کوردها که دشمن مطلق اعلام شدهاند، با استراتژی جنگ تمام عیار ادامه میدهد. اگرچه این استراتژی امروز نتیجهای نگرفته است، اما با تمام ابعاد خود هنوز در هر زمینهای که نشانهای از موجودیت کوردها در آن دیده میشود، فعال است.
در چنین شرایطی، موضع رئیس مهپ، باغچلی، که از نظر محتوا به ارزیابیهای رهبر آپو در مورد دیالکتیک تاریخی هزار ساله روابط کورد و ترک اشاره میکند و آن را میپذیرد، مطرح شد. فهمیدیم که باغچلی اظهارات خود را از تریبون مجلس به ظاهر برای عموم بیان میکند، اما در واقع با رهبر آپو صحبت میکند. هرچند که این ظهور باغچلی با دورهای مصادف بود که بحثها و تلاشها برای اشاره به دفاع یهودیان و کوردها از اورشلیم در سال ۷۰ پس از میلاد در برابر روم و لزوم تبدیل رابطه تاریخی کورد و یهود به یک اتحاد استراتژیک روزآمد شدت گرفته بود، اما رسیدن به نقطه پذیرش و پذیرش آشکار روابط هزار ساله کورد و ترک و گذار از انکار و نابودی، هرچند در سطح گفتمان، تحول مهمی است.
تحول مهمی است، زیرا میدانیم که بخش عمده ساختارهایی که دستگاه دولت ترکیه موجود را سرپا نگه میدارند -به ویژه پلیس، نیروهای ویژه و ارتش- از ایدئولوژی مهپ تغذیه میشوند و به موازات آن عملی میشوند. از این نظر میتوان گفت که باغچلی در آستانه گشودن دریچهای دشوار در نقطه تبدیل ناسیونالیسم کلاسیک ترک از خطابه به خط حقیقت بوده و ریسکهای آن را پذیرفته است. بنابراین، ما نباید این رویکرد را که دریچه جدیدی را نیز از دیدگاه ناسیونالیسم ترک باز میکند، سادهانگارانه و کوچک بشماریم و نه آن را بیش از حد معنا کنیم و این گفتمان را که هنوز از قوه به فعل در نیامده است، اغراق کنیم. زیرا همانطور که هیچ نشانهای مبنی بر اینکه اتحاد هزار ساله کورد و ترک که گفته میشود در سطح پارادایم مورد توجه قرار گرفته است، بر اساس چه اصول اساسی بهروزرسانی و اجرا خواهد شد، آشکار نشده است، هیچ طرح عملی نیز در این زمینه به جامعه ارائه نشده است.
اگر قرن اخیر را در یک پرانتز قرار دهیم، میبینیم که اتحاد هزار ساله کورد و ترک -اگرچه برخی مشکلات دورهای وجود داشته است- عمدتاً بر اساس پذیرش متقابل وجود، خودمدیریتی و خوددفاعی، احترام به ارزشهای یکدیگر محقق شده است. در این دورهها، نه موجودیت مسلحانه کوردها از دیدگاه ترکها و نه موجودیت مسلحانه ترکها از دیدگاه کوردها هرگز به عنوان تهدید تلقی نشده است، بلکه برعکس، موجودیت ترکها از این امر قدرت و اعتماد به نفس گرفته است. از آنجا که اخلاق «سلاح نه برای دوست، بلکه برای دشمن است» معتبر بود، نگاه ترکها نیز در این جهت بود. از آنجا که ماجراجویی این تاریخ که با خیانت یکجانبه ذهنیت اتحادگرایانه وارونه شده است را در قرن گذشته با هم تجربه کردهایم، نیازی به تکرار فرآیندها نداریم. به همین دلیل بجاست گفته شود که احساس بیاعتمادی مشترکی که تقریباً در همه اقشار جامعه شکل گرفته است (بیاعتمادی به دستگاه دولت ترکیه) بیدلیل نیست. به همان اندازه که این سؤال که «وقتی ادعای توسعه پارادایم اتحاد کورد و ترک وجود دارد، پس چرا پارامترهای آن توضیح داده نمیشود و به اشتراک گذاشته نمیشود؟» به همان اندازه، این سؤال که «در گفتمان اتحاد کورد و ترک وجود دارد، اما در عمل در همه جا جنگ علیه کوردها وجود دارد، چگونه انتظار دارید که ما آن را باور کنیم؟» نیز یک سؤال مشروع و به همان اندازه برحق است.
رویکرد حل مسئله تا زمانی که حقیقت کامل نباشد، نمیتواند به کل آن پرداخته شود
رهبر آپو در «نقشهراه برای راهحل دموکراتیک» که برای برونرفت ترکیه از بحران و راهحل دموکراتیک مسئله کورد پیشنهاد کرده است، با ۱۰ عنوان اصلی که هنوز هم جای خود را دارند، شامل: ملت دموکراتیک، وطن مشترک (وطن دموکراتیک)، جمهوری دموکراتیک، قانون اساسی دموکراتیک، راهحل دموکراتیک، اتحاد حقوق و آزادیهای فردی و جمعی، استقلال و آزادی ایدئولوژیک، بینش تاریخی، اخلاق و وجدان، دفاع از دموکراسی. تاکید رهبر آپو در نقشه راه که «مسئله کورد مسئله تجزیه نیست، مسئله برونرفت از روند نابودی و رسیدن دوباره به موقعیتی است که شایسته دوست، شراکت و خواهری-برادری استراتژیک و تاریخی باشد»، امروز توسط باغچلی و بخشی از دولت پذیرفته شده است، البته ارزشمند است. اما بهتر است این مسئله را بدون چشمپوشی از درستی کامل حقیقت و بدون جدا کردن آن از زمینهاش بررسی کنیم. زیرا در همان نقشهراه، رهبر آپو نقش اصلی مبارزه مسلحانه را به عنوان جنگ حقایق، آشکار شدن واقعیات ارزیابی میکند.
تا زمانی که حقیقت کامل باشد، رویکرد حل مسئله نیز طبیعتاً باید به کل آن پرداخته شود. رهبر آپو با بیانیه ۷ مادهای که اعلام کرد، به همه نشان داد که موقعیت رهبری راهحل دموکراتیک و صلح را حفظ کرده است. وی همچنین اظهار داشت که در تلاش برای یک جستجوی جدید و فرمولاسیون برای راهحل است. در وضعیت فعلی، جنبش آزادی کوردستان در شخص رهبر آپو، نمایندگی خود را اعلام کرده و موضع خود را مشخص کرده است. آنچه نامشخص است، دولت جمهوری ترکیه و دولت حاکم است. اگر ظهور باغچلی که به عنوان «موضع دولت» ذکر شده و مذاکرات احیا شده امرالی، در روزهایی که خاورمیانه دوباره شکل میگیرد، حاوی یک رویکرد تاکتیکی برای کسب زمان یا یک عملیات جدید تحت عنوان اتحاد ترک و کورد نباشد، باید در اسرع وقت با یک طرح عملی حاوی گامهای ملموس در اختیار عموم قرار گیرد.
هر گونه رویکردی که هدفش تعلل باشد، مانند بومرنگ صاحبش را میزند
آتشبس که به وضعیت جنگی پایان میدهد و فراهم شدن شرایط برای خروج رهبر آپو از امرالی و حرکت آزادانه، میتواند اولین گام اطمینانبخش در این راه باشد. هرگونه درک دیگری که هدفش تعلل، محدود کردن پویایی کورد و قرار دادن آن در معرض تهدیدهای جدید برای کسب زمان باشد، جز ایجاد یک اثر بومرنگ و ضربه زدن به صاحبانشان نتیجه دیگری نخواهد داشت. باید دانست که پرورش گیاه توسط ترک در مزارع عربی که مشارکت انگلیس و آمریکا در آن ادامه دارد، فراتر از یک رویا، یک رویای غیرممکن است. اگرچه تلاشهای دستگاه دولت ترکیه برای نفوذ به سوریه در حال حاضر مؤثر به نظر میرسد، اما احتمال تبدیل آن به یک جنگ عرب و ترک در آیندهای نزدیک و قرار گرفتن جمهوری ترکیه در میان یک درگیری مذهبی، به طرز قابل توجهی زیاد است. واضح است که در بستری که ویژگی قدرت هژمونیک هستهای منطقهای اسرائیل از موضع دفاعی خارج شده و به یک نمایش قدرت بیش فعال تبدیل شده و منطقه را با توافقنامههای ابراهیمی دوباره طراحی میکند، نیازی به لارنس جدید نیست.
کوردها به رهبری رهبر آپو برای راهحل آمادهاند، اما آیا دولت ترکیه آماده است؟
تلاشهای رهبر آپو برای دموکراتیزاسیون و راهحل مسئله کورد در ترکیه و منطقه، صرف نظر از شرایط، با اعتماد و وفاداری بزرگ توسط همه فدائیان آپویی حمایت خواهد شد. زیرا رهبر آپو به معنای یک زندگی، وقف مبارزه آزاد مردم و خود مبارزه آزاد مردم است. باور و اعتماد کامل جوامع ما به استراتژی زندگی مشترک و آزاد خلقها، ملت دموکراتیک که از استراتژی ملت کورد که در احمد خانی ریشه دوانده تا رهبر آپو امتداد دارد، کامل است. باور، اعتماد و وفاداری و همچنین امید به رهبر آپو است. اما تجربیاتی که ما به عنوان مردم و جنبش از دکترین روشهای جنگ ویژه که از تاریخ خیانت صد ساله دستگاه دولت ترکیه تراوش شده است، به دست آوردهایم، در ذهن ما خواهد ماند و با هشدارهای خود ما را بیدار نگه خواهد داشت.
بله، کوردها به رهبری رهبر آپو، بدون تأخیر در اتحاد هزار ساله خود با سایر مردم فارس، عرب، یهودی و ارمنی، آمادهاند که آن را دوباره به روز کنند و با راهحل دموکراتیک وارد قرن بیست و یکم شوند.
اما آیا ذهنیت دولت ترکیه برای این امر آماده است؟