چلبی: اگر رژیم ایران سر پا بماند، عمرش طولانی نخواهد بود
روزنامه‌نگار و نویسنده، محمدعلی چلبی، اعلام کرد که حتی اگر رژیم ایران در این شرایط بر سر پا بماند، در صورت عدم تغییر، عمرش طولانی نخواهد بود.
محمدعلی چلبی، روزنامه‌نگار و نویسنده، گفت: «رژیم، ایران را در وضعیتی قرار داده است که یا باید سخت‌ترین شرایط را امضا کند و یا راه سرنگونی تهران و رژیم باز خواهد شد.»
محمدعلی چلبی، سردبیر روزنامه «ینی یاشام» و نویسنده کتاب «رنسانس خاورمیانه: روژاوا»، به سؤالات خبرگزاری فرات (ANF) پاسخ داد.
*فشار اقتصادی، سیاسی و اجتماعی که بر افکار عمومی داخلی ایران وارد می‌شود، چه تاثیری بر تضعیف مشروعیت رژیم و آینده آن خواهد داشت؟
رژیم ایران ۴۶ ساله است و در وضعیت بسیار بدی قرار گرفته است. ایران که با ویدئوها به تولید سلاح‌های جدید، موشک‌های بالستیک و هایپرسونیک افتخار می‌کند و توسط خامنه‌ای اداره می‌شود، با «عملیات طلوع شیران» اسرائیل که در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵ آغاز شد، ضربه سختی خورد. تنها جمعیت تهران دو برابر جمعیت اسرائیل است. ایران با ۹۰ میلیون نفر جمعیت در برابر اسرائیل ۹ میلیونی در وضعیتی تراژیک قرار گرفته است. آیا این می‌تواند به بحران رژیم تبدیل شود؟ اسرائیل هرچه بیشتر دید که ایران آنقدرها قوی نیست، بیشتر حمله کرد. ترامپ نیز مشتاق شد و به پیشنهادهایی مبنی بر امکان سرنگونی رژیم گوش داد. من معتقدم که آمریکا در این جنگ وارد مرحله تغییر رژیم نخواهد شد. برای آمریکا هنوز زمان تغییر رژیم فرا نرسیده است. در وضعیت پر هرج و مرجی که مشخص نیست چه بر سر سودان، سومالی، یمن، سوریه، عراق، لیبی، جنگ روسیه-اوکراین، خط پاکستان-هند که در ماه می یک هفته جنگید و جنگ تجاری با چین خواهد آمد، آمریکا ریسک شکستن خط ایران را به جان نمی‌خرد.
یکی از دلایل اصلی ورود ایران به این وضعیت این است که رژیم پل‌های ارتباطی بین خود و مردم را ویران کرده، در فساد غرق شده، فقر را زیر نقاب دین گسترش داده و صلح با مردم را برقرار نکرده است. این وضعیت در بوروکراسی نظامی و غیرنظامی نیز منعکس شده است، تعداد کسانی که می‌توانند با انگیزه قوی برای رژیم بجنگند، کاهش یافته و الیگارشی وفادار به رژیم نمی‌تواند جنگ را اداره کند.
ایران باید از بحران مشروعیت خود عبور کند و درهای آزادی را باز کند که این امر حس تعلق را ایجاد خواهد کرد. ایران سعی می‌کند این وضعیت را با درک جنگ سرد خامنه‌ای بپوشاند. ایران مجبور به پذیرش شرایط بسیار دشواری خواهد شد. خامنه‌ای ایران را در چنین وضعیتی قرار داده است که یا باید سخت‌ترین شرایط را امضا کند و یا راه سرنگونی تهران و رژیم باز خواهد شد. الیگارشی ایران وقتی این کابوس را ببیند، برای طولانی‌تر کردن عمر رژیم، شرایط سخت را قبول خواهد کرد.
*اسرائیل پس از شکستن نفوذ گروه‌های تحت حمایت ایران، به ایران حمله کرد. این امر در معماری امنیت منطقه‌ای چه شکاف‌های ماندگاری را ایجاد خواهد کرد؟
حتی اگر رژیم ایران در این شرایط سر پا بماند، اگر خود را تغییر ندهد، عمرش طولانی نخواهد بود. حتی اگر پابرجا بماند، دیگر نمی‌تواند مانند گذشته بازیگر تعیین‌کننده‌ای در خط عراق، یمن، لبنان، سوریه و فلسطین باشد. به همین دلیل، این روند بر معماری و توازن امنیت خاورمیانه تاثیر خواهد گذاشت. ما ممکن است گروه‌های جهادی سنی را در ایران ببینیم و نفوذ جهادی‌های سنی مانند داعش در عراق افزایش خواهد یافت.
*با توجه به خطر بسته شدن مسیرهای انرژی مانند تنگه هرمز به دلیل جنگ، این امر چه تاثیری بر امنیت انرژی جهانی و توازن‌های اقتصادی-سیاسی خواهد داشت؟
ایران، عراق، کویت، بحرین، امارات متحده عربی، عربستان سعودی و قطر برای تجارت نفت و گاز طبیعی از تنگه هرمز استفاده می‌کنند. از آنجا که تنگه هرمز ۲۰ درصد تجارت جهانی نفت را تشکیل می‌دهد، آمریکا، چین و کشورهای اروپایی در این زمینه بسیار حساس هستند. اگر ایران تنگه هرمز را برای مدت طولانی ببندد، قیمت نفت و گاز طبیعی به سرعت افزایش خواهد یافت. این امر منجر به تورم در اقتصادهای جهانی خواهد شد. روسیه از افزایش قیمت‌ها سود خواهد برد و اقتصادهای کشورهای دیگر از جمله ترکیه دچار رکود بزرگی خواهند شد. کشورهای برجسته‌ای مانند چین، آمریکا، انگلستان، آلمان و فرانسه این را نمی‌خواهند، حتی اگر ایران سعی در انجام این کار داشته باشد، اجازه نخواهند داد که برای مدت طولانی بسته بماند. اگر ایران به این راه متوسل شود، آمریکا می‌تواند مستقیما مداخله کند و این می‌تواند به پایان دوران خامنه‌ای منجر شود.
*در بلندمدت، احتمال تجدید قوا و تبدیل مجدد نیروهای نیابتی، که به عنوان «محور مقاومت» نامیده می‌شوند، به تهدیدی استراتژیک برای اسرائیل چقدر است؟
یکی از این نیروهای نیابتی حوثی‌ها هستند. ممکن است حوثی‌ها دستاوردهای فعلی خود را نیز از دست بدهند، زیرا ایران حماس و حزب‌الله را در دایره آتش تنها گذاشته و کوچک شده است. به نظر می‌رسد که حوثی‌ها را نیز تنها خواهد گذاشت. ممکن است به حوثی‌ها خسارت زیادی وارد کند.
یک نیروی حمایتی مهم مانند بعث در سوریه از دست رفت و فاطمیون و زینبیون از سوریه خارج شدند. حزب‌الله لبنان و حماس نیز از دست رفتند. اکنون برای او دشوار است که دوباره به آنجا بازگردد و بازیگر تعیین‌کننده‌ای شود. نیروی نیابتی حشدالشعبی در عراق نیز با دیدن این وضعیت، در اواخر سال ۲۰۲۴ حملات به اسرائیل را متوقف کرد. حشدالشعبی نیز نمی‌تواند گامی مؤثر بردارد.
ساختارهای فرقه‌ای در سوریه و داعش که زیر سایه ترکیه هستند، می‌توانند در این خلأ در ایران به برخی کشورها حمله کنند.
*در صورت تضعیف رژیم مرکزی در ایران، کوردها و سایر گروه‌های اتنیکی در ایران با چه فرصت‌ها یا تهدیدهایی روبرو خواهند شد؟
باید این را به وضوح بیان کرد که ارتش ایران در شهرهای کوردها و شهرهای بلوچ‌ها اشغالگر است. کوردها نه دیکتاتوری و نه رویکرد جنگ را نشان نداده‌اند. این رژیمی است که به دنبال شکار چپ‌گرایان است و آنها را به قتل می‌رساند، کسانی را که بازداشت می‌کند اعدام می‌کند. رژیمی که در سال ۲۰۱۰ در زندان اوین، که مرکز شکنجه است، شیرین علم‌هولی، زن ۲۸ ساله کورد را اعدام کرد. رژیمی که رویکرد خود را نسبت به زنان بر اساس اندکی بی‌حجابی پیش می‌برد و در سال ۲۰۲۲ در پایتخت تهران، ژینا امینی را به دلیل دیده شدن موهایش با شکنجه به قتل رساند. زینب جلالیان از سال ۲۰۰۸ تاکنون در معرض تهدید اعدام است. زنانی مانند پخشان عزیزی، وریشه مرادی، شریفه محمدی در زندان‌ها تحت تهدید اعدام و شکنجه نگهداری می‌شوند. این رژیمی است که موفق به برقراری دموکراسی، آزادی، عدالت و برابری نشده است.
مردم ایران باید فورا یک صفحه جدید را باز کنند. اگر ایران نمی‌خواهد تجزیه شود، باید از حکومت مرکزی دست بردارد. قوانین باید برای حکومت محلی وضع شود. هر خلقی باید فرماندار، بخشدار، شهردار و پارلمان محلی خود را انتخاب کند. هر خلق باید بتواند دفاع از خود را ایجاد کند. وحدت داوطلبانه و جدایی داوطلبانه باید یکی از اصول قانون اساسی باشد. اگر اینها اتفاق بیفتد، اگر فضایی دوستانه ایجاد شود، اگر زبان‌ها، هویت‌های اتنیکی و بافت‌های فرهنگی مسدود نشوند، نیروهای خارجی حتی اگر بخواهند، نمی‌توانند نفوذ کرده و تاثیر مخربی ایجاد کنند.
*آیا ترکیه در این زمینه درسی برای آموختن دارد؟
درس‌هایی که ترکیه باید از ایران بیاموزد زیاد است. ترکیه، که نمی‌تواند با مردم خود، با کوردها صلح کند و یک صفحه سفید (Tabula Rasa) باز کند، ممکن است وارد سخت‌ترین تونل تاریخ شود. اگر می‌خواهد جلوی مداخلات خارجی را بگیرد و بدون آسیب از این تونل خارج شود، باید پل بین مردم را تقویت کرده و با کوردها معماری برابری و آزادی را ایجاد کند.
